SCHEIKUNDE HOOFDSTUK 5
PARAGRAAF 5.1
Massaverhoudingen
Om te zorgen dat bepaalde reacties goed verlopen
maak je gebruik van massaverhoudingen. Zo
reageren de deeltjes in brandstof in een vaste
massaverhouding met elkaar als deze stof wordt De meetwaarde 350 gram bevat drie significante
verbrand. Bij volledige verbranding van benzine is cijfers, dit zijn de cijfers die betekenis hebben. Je
een bepaalde hoeveelheid zuurstof nodig, anders kunt 350 gram ook op andere manieren schrijven, als
vindt er onvolledige verbranding plaats. de massa maar in drie significante cijfers staat.
350 gram = 3,50 × 102 g
Rekenen met significantie
350 gram = 0,350 kg
Het resultaat van een berekening met meetwaarden
mag nooit nauwkeuriger zijn dan de meetwaarden
die je hebt gebruikt. Hiervoor zijn de volgende regels Dichtheid
belangrijk:
De dichtheid geeft het verband tussen de massa en
1. Het antwoord van een vermenigvuldiging of de volume van een stof weer.
deling mag niet in meer significante cijfers 𝑚𝑎𝑠𝑠𝑎
𝑑𝑖𝑐ℎ𝑡ℎ𝑒𝑖𝑑 =
worden gegeven dan de meetwaarde met 𝑣𝑜𝑙𝑢𝑚𝑒
het kleinste aantal significante cijfers dat je
*De dichtheid van stoffen kun je opzoeken in de
2 3
2,48 × 10 : 6,5 × 10 = 3,8 × 10 −2
( en niet tabellen 11, 12 en 13 van je Binas.
0,038153)
1. Reken met behulp van een tabel de
bij de berekening hebt gebruikt. binaswaarden voor de dichtheid om in de
gevraagde eenheden en vul de tabel verder in.
2. Bij het optellen en aftrekken wordt het 2. Voer de berekening uit.
antwoord in niet meer decimalen 3. Controleer of je antwoord in het juiste aantal
geschreven dan de gebruikte meetwaarde significante cijfers staat.
met het kleinste aantal decimalen.
3,82 − 0,4 = 3,4 ( en niet 3,42 of 3) Begrippen
3. Naast meetwaarden heb je soms ook te Massaverhouding De verhouding waarbij
maken met telwaarden : concrete getallen stoffen in een bepaalde
die je tellen kunt. hoeveelheid volledig met
elkaar reageren.
25 leerlingen (en geen 25,0 of 25,49
leerlingen) Meetwaarden Uitkomst van het meten.
Significante cijfers Dit zijn de cijfers die
betekenis hebben voor de
nauwkeurigheid van de
Natuurwetenschappelijke notatie waarde.
Telwaarden Precieze getallen die je
tellen kunt.
In de wetenschappelijke notatie ligt de
nauwkeurigheid bij het meetinstrument, dus het Dichtheid Grootheid die uitdrukt
hoeveel massa van dat
aantal cijfers achter de komma verschilt.
materiaal aanwezig is in een
66 𝑘𝑔 = 6,6 × 101 𝑘𝑔 bepaald volume.
168 𝑐𝑚 = 1,68 × 102 𝑐𝑚 Massa De hoeveelheid van een
stof
Volume De grootte van het gebied
dat door dit voorwerp
wordt ingenomen in de
driedimensionale ruimte.
, SCHEIKUNDE HOOFDSTUK 5
PARAGRAAF 5.2
Atoommassa Wat is het massapercentage koolstof in
butaan?
Omdat sommige atomen zo klein zijn dat het 1. Een molecuul Butaan, 𝐶4 𝐻10 , heeft
een massa van 58,12 u. Daarin zijn 4
onhandige getallen zijn, is er een nieuwe eenheid
koolstofatomen aanwezig. De massa
ingevoerd: de atomaire massa-eenheid met de daarvan is 4 × 12,01 = 48,04 𝑢
eenheid u. Bij veel atoomsoorten komen isotopen 2.
48,04
𝑀𝑎𝑠𝑠𝑎% = 58,12 × 100 = 82,66
voor: dan wordt de gemiddelde atoommassa
3. Het antwoord mag in vier cijfers
genomen. Dit heet ook wel de relatieve gegeven worden: 82,66%
atoommassa.
Ook bij ionen kun je de ionmassa berekenen: de
massa van een elektron is te verwaarlozen dus de
ionmassa is gelijk aan de atoommassa.
Ppm en ppb
*In tabel 40A en 99 van je Binas kun je de relatieve
atoommassa van de stoffen vinden.
Er zijn naast de gewone percentages ook nog twee
Molecuulmassa andere eenheden die je kunt gebruiken als de
uitkomst in procent veel te kleine getallen oplevert.
Zo heb je ppm (parts per million) en ppb (parts per
Een molecuul bestaat uit verschillende atomen en
door de som van de atoommassa’s te nemen krijg je billion).
de molecuulmassa.
𝑑𝑒𝑒𝑙
1. Wat is de formule van de stof? 𝑝𝑝𝑚 = × 106
𝑔𝑒ℎ𝑒𝑒𝑙
2. Zoek de atoommassa’s op.
3. Bereken de molecuulmassa
𝑑𝑒𝑒𝑙
𝑝𝑝𝑏 = × 109
𝑔𝑒ℎ𝑒𝑒𝑙
1. De formule is 𝐶4 𝐻10 Begrippen
2. De atoommassa van C is 12,01 u
en van H 1,008 u.
3. De molecuulmassa is dus
4 × 12,01 + 10 × 1,008 = Atomaire massa eenheid De massa van een atoom,
58,12 𝑢 uitgedrukt in atomaire
massa-eenheden (u)
Relatieve atoommassa Duidt aan hoeveel maal de
Massaprocent, volumeprocent absolute atoommassa van
die atoomsoort groter is
dan de internationale
Procent betekent ‘per honderd’. Je berekent atoommassaeenheid.
percentages altijd met deze formule: Molecuulmassa het aantal gram van één
𝑑𝑒𝑒𝑙
𝑝𝑟𝑜𝑐𝑒𝑛𝑡 = × 100 mol van die stof ( de som
𝑔𝑒ℎ𝑒𝑒𝑙
van de atoommassa’s)
Als de hoeveelheden in deze formule betrekking Ionmassa Massa van een ion, is gelijk
hebben op een massa heb je met een aan de atoommassa.
massapercentage te maken en bij volume- Massaprocent De verhouding van de
eenheden is het dan een volumepercentage. Met massa opgeloste stof in
behulp van de atoommassa’s kun je bij een gram tot de massa van de
ontleedbare stof uitrekenen hoe groot het oplossing in gram
massapercentage van een element in die stof is. vermenigvuldigd met 100 %
Volumeprocent De concentratie uitgedrukt
1. Zorg ervoor dat de eenheden die in volumeprocent is de
je bij de berekening gebruikt verhouding van het volume
hetzelfde zijn. opgeloste stof in milliliter
2. Vul de formule in en reken het uit. tot het volume van de
3. Let op het aantal significante oplossing in milliliter
cijfers vermenigvuldigd met 100 %
