M3 Vermogensrecht
H5 Rechtshandeling algemeen
5.1 Het begrip ‘rechtshandeling’
Rechtshandeling: Een rechtshandeling is een handeling van een rechtssubject die het rechtsgevolg
heeft dat de bedoeling was van het handelende rechtssubject en dat ook erkend is door het recht.
5.1.1 Eenzijdige rechtshandeling
Bij een eenzijdige rechtshandeling kan de wil van een persoon het rechtsgevolg in het leven roepen.
Eenzijdige rechtshandelingen zijn te verdelen in: eenzijdige ongerichte rechtshandelingen (wanneer
een rechtshandeling niet bepaald is gericht tot een bepaald persoon) en eenzijdige gerichte
rechtshandelingen (wanneer een rechtshandeling wel is gericht tot een bepaald persoon).
5.1.2 Meerzijdige rechtshandeling
Voor de totstandkoming van een meerzijdige rechtshandeling is de wil van 2 of meer rechtssubjecten
nodig om het door hen beoogde rechtsgevolg te doen intreden. Overeenkomsten komen voor in het
familierecht, goederenrecht, het bewijsrecht en in het verbintenissenrecht.
Verbintenisscheppende overeenkomst
Van de overeenkomsten is de verbintenisscheppende overeenkomst de meest bekende. Een
verbintenisscheppende overeenkomst is een meerzijdige rechtshandeling die gericht is op het
scheppen van verbintenis(sen). De handelende rechtssubjecten aanvaarden nu door het tot stand
brengen van de meerzijdige rechtshandeling de rechten en plichten die voor hen uit de verbintenis
kunnen voortvloeien.
Er zijn 2 soorten verbintenisscheppende overeenkomsten:
1. de wederkerige (verbintenisscheppende) overeenkomst;
2. de eenzijdige (niet-wederkerige verbintenisscheppende) overeenkomst.
Ad 1 Wederkerige overeenkomst
Bij een wederkerige overeenkomst ontstaan er 2 verbintenissen. De contractpartijen worden over en
weer schuldeiser en schuldenaar van de tot stand gekomen verbintenissen.
Ad 2 Niet-wederkerige overeenkomst
Het kan ook voorkomen dat er als rechtgevolg van een overeenkomst slechts 1 verbintenis ontstaat.
Er is sprake van een eenzijdige overeenkomst.
5.2 Totstandkoming van een rechtshandeling
Uit de wet zijn 3 vereisten voor de totstandkoming van een rechtshandeling af te leiden, te weten:
1. een handelingsbekwaam rechtssubject (art. 3:32 lid 1 BW);
2. een op een rechtsgevolg gerichte wil (art. 3:33 BW);
3. een verklaring waarin de op een rechtsgevolg gerichte wil is geopenbaard (art. 3:33 BW).
5.2.1 Vereisten totstandkoming van een rechtshandeling
Het vertrouwensbeginsel hierbij verbonden betekent dat als sprake is van een duidelijke vergissing of
verspreking geen gebondenheid zal ontstaan, en dat als het de wederpartij gezien de
omstandigheden niet duidelijk was dat er sprake is van een vergissing wel gebondenheid aan de
rechtshandeling zal ontstaan.
,5.2.2 Moment waarop de rechtshandeling totstandkomt
De rechtshandeling komt pas tot stand als de verklaring de persoon tot wie zij gericht is, heeft
bereikt. Dit geldt natuurlijk ook als men schriftelijk reageert. De rechtshandeling komt dan tot stand
wanneer de verklaring de wederpartij heeft bereikt. Dit noemt men de ontvangsttheorie. Soms
echter komt er ondanks het feit dat de verklaring de aanbieder niet heeft bereikt, toch een
rechtshandeling.
- als de aanbieder zelf of degene voor wie hij aansprakelijk is, zoals een werknemer, de
oorzaak is van het feit dat de verklaring hem niet of niet tijdig heeft bereikt;
- wanneer er sprake is van andere omstandigheden die zijn persoon betreffen en die
rechtvaardigen dat hij het nadeel draagt. Persoonlijke omstandigheden behoren namelijk
altijd tot iemand risico.
Het kan voorkomen dat een contractpartij die reeds aangegeven heeft al dan niet op het aanbod te
zullen ingaan, alsnog op zijn standpunt wil terugkomt. Dit is in principe mogelijk zolang de eerste
verklaring de wederpartij nog niet heeft bereikt.
5.3 Nietigheid en vernietigbaarheid van een rechtshandeling (nulliteiten)
5.3.1 Wanneer is een rechtshandeling nietig of vernietigbaar?
Nietig zijn de volgende rechtshandeling:
- de rechtshandeling is strijdig met de wet en/of de goede zeden;
- de rechtshandeling is verricht door een handelingsonbevoegde;
- de rechtshandeling is verricht door een handelingsonbekwaam rechtssubject of een
rechtssubject met een geestelijke stoornis.
Een rechtshandeling is vernietigbaar:
a. als zij is verricht door een handelingsonbekwame (minderjarig of ondercuratelestelling);
b. als zij is verricht door iemand die op dat moment onder invloed van een geestelijke stoornis
handelde;
c. als er bij de totstandkoming sprake is geweest van een zogenoemd wilsgebrek (bedreiging,
bedrog, misbruik van omstandigheden, dwaling);
d. als zij door een schuldenaar is verricht en tot gevolg heeft dat diens andere schuldeisers
daardoor benadeeld.
5.3.2 Gevolgen van nietigheid en vernietigbaarheid
Als een rechtshandeling nietig is, heeft dit tot gevolg dat datgene wat de handelende rechtssubjecten
wilden, niet doorgaat. Nietigheid heeft hierbij een terugwerkende kracht, d.w.z. terugwerkt tot het
moment van het totstandkomen van de bewuste rechtshandeling.
Een vernietigbare rechtshandeling is geldig totdat zij wordt vernietigd. Zij is dus aantastbaar. Dat wil
zeggen dat de beoogde rechtsgevolgen doorgang vinden totdat er een beroep op de
vernietigbaarheid van de rechtshandeling wordt gedaan.
Nietigheid werkt dus van rechtswege. Op vernietigbaarheid echter moet uitdrukkelijk een beroep
gedaan worden.
5.3.3 Wie kunnen een beroep doen op de nietigheid en vernietigbaarheid?
Blz. 121/122
,H7 Overeenkomst
7.1 Wat is een overeenkomst?
De overeenkomst is een meerzijdige rechtshandeling waarbij een of meer partijen jegens een of
meer andere een verbintenis aangaan. Er is hierbij een wilsovereenkomst van minimaal 2 personen
nodig. Er zijn eenzijdige (schenking) en wederkerige verbintenisscheppende overeenkomsten (koop-,
huur-, en arbeidsovereenkomst) al naargelang er slechts een of twee verbintenissen ontstaan.
7.2 Totstandkoming van een overeenkomst
Een overeenkomst komt tot stand doordat iemand een ander een aanbod doet en die ander dat
aanbod aanvaardt. De totstandkoming van de overeenkomst bevat dus 2 elementen:
1. aanbod;
2. aanvaarding van het aanbod.
7.2.1 Aanbod
Aan welke eisen moet een aanbod voldoen?
Als iemand een aanbod doet, stelt hij iemand voor een overeenkomst te sluiten. Een aanbod is pas
geldig als daarin wordt aangegeven wat de voornaamste verplichtingen zijn uit de overeenkomst die
voorgesteld wordt. Als bepaalde elementen ontbreken, zoals de prijs, dan spreken we van de
uitnodiging tot het doen van een aanbod. Een uitzondering vormt de koopovereenkomst, aangezien
er bepaald is dat als er een koopovereenkomst tot stand is gekomen zonder dat de prijs is betaald, de
koper een redelijke prijs verschuldigd is.
Hoelang is een aanbod van kracht?
Een aanbod blijft van kracht zolang het niet wordt herroepen. Herroepen is niet meer mogelijk nadat
de tegenpartij het aanbod heeft aanvaard of een mededeling betreffende de aanvaarding heeft
verzonden. Een mondeling aanbod moet terstond worden aanvaard, anders verlies het zijn kracht.
Betreft het een schriftelijk aanbod dan verliest het zijn kracht als het niet binnen een redelijke
termijn wordt aanvaard. Is er in het aanbod een termijn voor nakoming bepaald, dan verliest het
aanbod zijn kracht als het niet binnen de gestelde termijn is aanvaard.
Bijzondere varianten van aanbod
Het aanbod kent twee bijzondere varianten, te weten:
1. het vrijblijvende aanbod; (kan worden herroepen)
2. het onherroepelijke aanbod. (kan niet worden herroepen in de onherroepelijke periode)
7.2.2 Aanvaarding
De aanvaarding is de wilsverklaring die aansluit op het aanbod een overeenkomst tot stand te
brengen. Bij aanvaarding kan de aanbieder niet meer terugkomen op zijn aanbod, de overeenkomst
is dus tot stand gekomen. Bij een te late aanvaarding van het aanbod is er dus geen overeenkomst
tot stand gekomen.
7.2.3 Op welk tijdstip komt de overeenkomst tot stand?
Hierbij geldt de ontvangsttheorie: wanneer de aanbieder de aanvaarding van het aanbod heeft
ontvangen is er sprake van een overeenkomst.
7.2.4 Totstandkoming van een elektronische overeenkomst
De totstandkoming van een elektronische overeenkomst is afhankelijk of het aanbod als een aanbod
kan worden gekwalificeerd of slechts als een uitnodiging om in onderhandeling te treden.
Bevestiging van de ontvangst van de email met het aanbod is dus het moment wanneer een
elektronische overeenkomst tot stand komt.
, Daarnaast wordt er van de aanbieder vereist dat hij bepaalde gegevens- adresgegevens, BTW-
nummer, inschrijvingsnummer bij KvK, et cetera – gemakkelijk en rechtstreeks toegankelijk maakt.
7.3 Inhoud van de overeenkomst
7.3.1 Factoren die de inhoud van de overeenkomst bepalen
Binnen de grenzen van de regels van dwingend recht, openbare orde en goede zeden wordt de
inhoud van een overeenkomst bepaald door:
a. hetgeen partijen hebben afgesproken;
b. de regels van aanvullend of regelend recht;
c. gewoonterecht;
d. de redelijkheid en de billijkheid.
7.3.2 Onvoorziene omstandigheden
Het kan in de praktijk voorkomen dat door bepaalde gebeurtenissen de zaken voor contractpartijen
anders lopen dan zij van tevoren hadden kunnen inschatten, onvoorziene omstandigheden. Bij
onvoorzienbare omstandigheden kan de rechter de gevolgen van de gesloten overeenkomsten
wijzigen of de overeenkomst geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van onvoorzienbare
omstandigheden. Deze omstandigheden moeten wel van dien aard zijn dat de wederpartij naar
maatstaven van redelijkheid en billijkheid, ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet
mag verwachten. Waren de omstandigheden te voorzien ten tijde van het sluiten van de
overeenkomsten, dan behoort dit gewoon tot het risico van de contractpartijen.
7.3.3 Precontractuele fase
Met de precontractuele fase bedoelt men de tijd voordat de overeenkomst totstandkomt, de
onderhandelingsfase. Uiteraard bestaan er in deze periode geen verplichtingen uit overeenkomst.
Toch wordt ook in de onderhandelingsfase de verhouding tussen de contractpartijen beheerst door
regels van redelijkheid en billijkheid.
7.3.4 Standaardregelingen
Een overeenkomst kan naast wettelijke bepalingen ook onderworpen zijn aan standaardregelingen.
Standaardregelingen kunnen op een overeenkomst van toepassing zijn als deze overeenkomst door
een der contractpartijen in de uitoefening van zijn bedrijf of beroep wordt gesloten en zij voor de
bedrijfstak waartoe het bedrijf of beroep behoort, gelden. Kenmerken van standaardregelingen is dat
zij een wet in materiële zin zijn, dus voor eenieder verbindend zijn.
7.3.5 Algemene voorwaarden
Omdat het lastig is om met iedere contractpartner afzonderlijk over elk onderdeel van de
overeenkomst in onderhandeling te treden, gebruiken bedrijven algemene voorwaarden. Bij elke
overeenkomst die gesloten wordt, worden dan de algemene voorwaarden van toepassing verklaard.
Men kan in zo’n geval volstaan met een verwijzing naar de algemene voorwaarden.
De wet beschermt de contractpartners tegen elkaar door een regeling te geven voor de algemene
voorwaarden, die van dwingend recht is. Dit betekent dat het partijen op straffe van nietigheid niet is
toegestaan van de in de wet gegeven regeling af te wijken.
Begripsomschrijving
Volgens de wet zijn algemene voorwaarden schriftelijke bedingen die door een der partijen, de
gebruiker genoemd, geregeld in overeenkomsten zijn of zullen worden gebruikt.
Gebondenheid aan algemene voorwaarden
