Deze samenvatting bevat, naast uitgebreide info, schema's die de leerstof nog eens kort samenvatten zodat je in een paar zinnen een overzicht krijgt van de gradaties van de verschillende beperkingen (licht, matig, ernstig, diep). Elke gradatie van de verstandelijke beperking bevat ook een uitgebrei...
Samenvatting doelgroep 1
Deel 1: Personen met een verstandelijke beperking
1.1 Voorbeeld
Miguel (P):
Thuissituatie: sociaal-arm gezin
o Meerdere broers en zussen + ouders hadden onvoldoende opvoedingscapaciteiten
Geen begrenzing en structurering voor de kinderen
Miguel leerde zijn eigen plan te trekken in de maatschappij
Schoolsituatie: buitengewoon onderwijs
o 14 à 15 jaar werd hij schoolmoe -> vaak spijbelen
Sociale omgang: jongerenbende
o Hoe voelde zich hier volledig thuis
o Hoe voelde zich beter en kon zich beter ontplooien bij vrienden dan thuis
o Winkeldiefstallen met geweld
Miguel werd opgepakt samen met andere jongeren
Verscheen voor de jeugdrechter: in Vlaanderen is er een ‘interneringswet’ die zegt
dat mensen met een verstandelijke of een psychiatrische problematiek voor een
bepaalde misdrijven niet verantwoordelijk kunnen gesteld worden omdat ze
ontoerekeningsvatbaar zijn → recht op een behandeling ipv straf
Rechter moet beslissen of er wellicht spraken is van een verstandelijke
beperking en is het voldoende om zich enkel te baseren op het feit dat hij
naar het buitengewoon onderwijs gaat?
Miguel was meer op straat dan thuis of op school
o Ouders hadden niet voldoende capaciteit om daar op een gepaste manier op te reageren
Besluit: er is een definitie nodig om te kunnen besluiten wie wel en niet een VB heeft om daar conclusies uit
te kunnen trekken. Classificerende diagnostiek: men moet kunnen afleiden of iemand al dan niet een VB
heeft om te zien of hij over bepaalde rechten beschikt die iemand zonder beperking niet heeft. Vb.:
ontoerekeningsvatbaarheid.
1.2 Terminologie
1.2.1 VB als een beperkt IQ?
VB = verstandelijke beperking.
Vroeger: mensen met een beperking waren idioten, gekken, debielen… Dit zegt meer over de toenmalige
beeldvorming die we over mensen met een VB hadden. De definitie voor mensen met een beperking is van
groot belang voor het bepalen van verdere stappen in het leven v/e persoon.
IQ-test: is ontwikkeld door Binet en Simon. Doel: beschrijft een normaal en afwijkend intelligentiequotiënt.
Mensen met een VB hebben een beperkter IQ (afwijkend) => stoornisdenken.
Stoornisdenken: de VB was het gevolg van een tekort dat geheel in de persoon zelf ligt. Een VB is uit te
drukken in cijfers.
Afwijking + onderwijs: omdat ze als afwijkend werden beschouwd, vond men het normaal ze af te zonderen
in BO en instituten.
1.2.2 VB als sociaal probleem?
1
,Evolutie, men zag in dat: het niet fijn was ze te separeren + instellingen niet bevorderend waren voor hun
ontwikkeling + het sociale kenmerk een grote rol speelt.
Sociale problemen:
- Paradigmaverschuiving = zowel beeldvorming over, als benadering van personen met VB veranderde.
o Idee ontstond: vanuit de gedachtegang dat mensen met een VB niet goed konden ontwikkelen
in instituten werd duidelijk dat de hinder bepaald wordt door de context.
o De context: bepaald het intellectueel functioneren van de persoon.
- Interactie met omgeving:
o Elke cultuur heeft diverse waarden en normen afhankelijk van wat de cultuur van jou
verwacht wordt de ernst van de VB duidelijk.
o Men zag dat iemand pas een VB heeft in interactie met zijn omgeving.
Vb.: sommige culturen hebben meer oog voor handenarbeid i.p.v. intelligentie.
Onze MS vraagt veel cognitieve vaardigheden in andere culturen vraagt men meer
van de handenarbeid.
Sociaal-ecologische visie: stoornisdenken → pardigmaverschuiving → sociaal-ecologische visie.
= een VB ontstaat NIET als persoonskenmerk Een VB ontstaat volgens de wisselwerking tussen: de
kenmerken v/d persoon én de verwachtingen en inspanning van de omgeving waarin de persoon leeft.
Groeiend bewustzijn: respectvol om te spreken van personen met een VB of personen m/e verstandelijke
handicap.
1.2.3 Huidige omschrijving van VB
AAIDD = American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
VB = hebben functioneringsproblemen als gevolg van beperkte intellectuele en adaptieve vaardigheden, 3
categorieën: sociaal, conceptueel en praktisch, de VB moet VOOR 18 jaar tot uiting komen. (Bij een VB gaat
het om een ontwikkelingsstoornis dus vb. niet een cognitieve stoornis door alcoholgebruik.)
1. Functioneringsproblemen: problemen in dagelijks functioneren: handelen, beslissingen,
denkprocessen/ dag.
2. Leeftijdsgrens 18 jaar:
a. VB is een ontwikkelingsstoornis kort voor, tijdens of na de geboorte. Wordt ten laatste in LS
opgemerkt.
i. Licht verstandelijke beperking wordt LATER opgemerkt
ii. Ernstig verstandelijke beperking wordt SNEL opgemerkt
b. Groei + ontwikkeling van de hersenen gebeurt in de eerste levensjaren
i. De basis van cognitieve + adaptieve vaardigheden wordt in 1 ste 12 jaar gelegd om er
daarna op verder te bouwen.
c. Grens op 18: om VB op latere leeftijd mee op te nemen.
i. Men gaat ervan uit dat de beperking eerder of later is veroorzaakt door alcohol,
accident…
3. Beperkte intellectuele vaardigheden:
a. Beperkte intelligentie: in redeneren, plannen, problemen oplossen, abstract denken,
moeilijke ideeën begrijpen, snelheid van leren en leren uit eigen ervaringen.
b. De intellectuele/ verstandelijke beperking: significant: vastgelegd op twee
standaarddeviaties. Beneden en populatiegemiddelde: een IQ van 70 of minder.
4. Beperkte adaptieve vaardigheden/ aanpassingsmogelijkheden:
2
, a. Beantwoorden aan de eisen van de omgeving
b. Aanpassen aan de verwachtingen van mensen met dezelfde leeftijd
c. Aanpassen naargelang de heersende specifieke cultuur
d. Komt tot uiting:
i. Wanneer een persoon zich moet aanpassen aan veranderde omstandigheden
ii. Wanneer een persoon tijdsdruk ervaart
e. Komt minder tot uiting:
i. Wanneer een persoon routinematige vaardigheden toont
→ Ook hier geldt dat de adaptieve vaardigheden significant/ betekenisvol moeten afwijken
f. Sociaal = communicatie met anderen, begrijpen van anderen en eigen emoties.
i. interpersoonlijk contact, verantwoordelijkheidsbesef, inschatten van én weerstand
beiden aan negatieve beïnvloeding, houden aan regels en wetten, vermijden om
terecht te komen in de slachtofferrol
g. Conceptueel = vaardigheden om zelf vorm te geven aan je leven en beslissingen te nemen.
i. Taal, lezen, schrijven, geldbegrip, zelfbepaling
h. Praktisch = activiteiten van het dagelijks leven. Werk- schoolvaardigheden, praktische.
i. ADL: algemene dagelijkse, praktische dagelijkse vaardigheden
ii. HDL: huishoudelijke dagelijkse vaardigheden
iii. MDL: maatschappelijk dagelijkse vaardigheden
VB is niet zomaar een stoornis of persoonskenmerk, maar een samenspel van factoren waarvan IQ er 1 is. De
verwachtingen die de omgeving van de persoon heeft bepalen in welke mate hij uit de boot valt.
1.2.4 Gevolgen v/d nieuwe definitie voor terminologie
Ze gebruiken disorder -> wijst
De ICD: World Health Organisation + DSM: American Psychiatric Association
meer op stoornissen.
Het AAIDD-model gebruikt disability. Ze willen het woord stoornissen vermijden -> wat het wijst op een
persoonskenmerk en het is geen persoonskenmerk.
Disability wijst op de mismatch tussen mogelijkheden v/d persoon en verwachtingen van de MS.
De 3 modellen gaan uit van ‘people first’-benadering het gaat hier om personen die verschillende identiteiten
kunnen hebben waarvan 1 een verstandelijke beperking is.
1.2.5 Gevolgen van definitie in werkveld -> diagnose
1. De diagnose mag niet afhangen van de IQ-score:
- Classificerende diagnostiek: belangrijk om te bepalen of iemand al dan niet een VB heeft. Noodzakelijk
om te beslissen welke hulp/ ondersteuning hij nodig heeft. Vb.: doorverwijzing CLB naar BO. Voor het
toekennen van ondersteuning is classificatie nodig: zowel IQ als vaardigheden worden getest.
- Intelligentietest: testen IQ + adaptieve vaardigheden:
o Vroeger: nam men enkel een IQ af bij personen om vast te stellen of ze een VB hadden
De ernst werd bepaald op basis van IQ-score.
o Nu: IQ en adaptieve beperkingen.
Een persoon met een IQ van 70 of minder met bijkomende adaptieve heeft een VB.
Adaptieve vaardigheden zijn meer bepalend om iemand zorg toe te kennen. Dit in
samenhang met het IQ van een personen.
- Kritiek op IQ-scores:
o Cultuur: test is te weinig afgestemd op culturele verschillen. Ze zijn niet afgestemd op personen
m/e migratieachtergrond, hierdoor krijgen zij soms onterecht de stempel VB.
3
, o Statisch cijfer: de mens is dynamisch. Tijdens het afnamemoment kan de persoon niet aantonen
hoe die kan ontwikkelen in de juiste omstandigheden (vb.: geen stress).
o Onbetrouwbaar: de intelligentiemeting van personen met zwakke intellectuele mogelijkheden
zijn niet goed uitvoerbaar.
o Context: begrijpen van taal, de plaats en moment van testafname kan resultaat beïnvloeden.
We blijven nog steeds naar het IQ kijken: maar we hechten er minder belang aan.
o Als we ons teveel en te lang focussen op het IQ gaan er mensen ‘uit de boot vallen’ →
zwakbegaafde mensen:
Mensen die een IQ hebben tussen de 70 en 85 hebben GEEN VB
→ verschillende ondersteuningsvormen uitgesloten worden.
Deze mensen kunnen ernstige adaptieve problemen hebben, vooral als ze teveel
nadruk leggen op de cognitie.
→ DUS: mensen met een IQ boven de 70 die niet behoren tot de categorie van
verstandelijke beperking kunnen meer moeilijkheden ervaren in hun dagelijks
functioneren (= soms grotere ondersteuningsbehoeften dan sommige mensen met
een IQ onder de 70).
- Sociaal-ecologisch model:
o Er wordt meer nadruk gelegd op de ondersteuningsbehoefte om deel te kunnen nemen aan
activiteiten i.p.v. op de lichamelijke stoornissen. Hierdoor hebben mensen met een IQ tot 85
dezelfde rechten als mensen met een IQ van 70 ALS hun adaptieve vaardigheden beperkt
zijn.
o De adaptieve vaardigheden kunnen ook GETEST worden -> personen met zwakke en beperkende
adaptieve vaardigheden krijgen dezelfde ondersteuning dan mensen met een VB.
- Globale ontwikkelingsvertraging:
o Het bepalen van IQ bij kinderen < 5j is niet helemaal betrouwbaar.
o Als kinderen < 5j belangrijke ontwikkelingen op cognitief, sociaal en motorisch vlak niet halen gaat
men uit van een globale ontwikkelingsachterstand en wordt het op een later moment hertest om te
kijken of ze een VB hebben.
2. Belang adaptieve vaardigheden in diagnose
- Adaptieve vaardigheden worden getest door vragenlijsten + observatieschalen.
o VABS: Vineland Adaptive Behaviour Scales
o SRZ: Sociale Redzaamheidsschaal Zwakzinnigen
- VB:
o Het adaptief functioneren is dynamisch + ontvankelijker voor verandering dan IQ.
o Keerzijde: met de toenemende snelheid van de MS en eisen die gesteld worden, steeds
meer mensen tegen problemen aanlopen en ondersteuning nodig hebben.
o Gevolg keerzijde: mensen gaan voldoen aan de criteria van VB.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manonvde2002. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €25,49. Je zit daarna nergens aan vast.
