Praktijkgericht onderzoek
Hoofdstuk 1 Wat is een onderzoekende houding (EOH)
Wat is de definitie van onderzoekende houding?
De mate waarin iemand gemotiveerd is, het vertrouwen heeft en in een veelheid aan
beroepssituaties toont:
1. opmerkzaam te zijn;
2. nieuwsgierig te zijn;
3. bedachtzaam te zijn;
4. kritisch te zijn.
Een onderzoekende houding in de praktijk wil zeggen dat je deze basiskenmerken in je
gedrag integreert. Daarnaast gaat het erom dat je de verzamelde informatie op een
effectieve, creatieve en sociale manier wil delen.
De 4 kenmerken van een onderzoekende houding:
1. Opmerkzaam zijn: om iets te kunnen veranderen, bereiken, begrijpen, of uit te leggen
moet je het eerst opmerken. Opmerken doe je bijvoorbeeld door te kijken, te lezen
of gesprekken van anderen op te vangen. Als je vervolgens probeert de samenwerking
tussen de betreffende personen te verbeteren, ben je tegelijkertijd aan het observeren;
je kijkt hoe ze reageren. Het gaat bij opmerkzaamheid niet alleen om het vermogen om
op te merken, maar ook om de motivatie dat te blijven doen. Het ligt daarmee aan de
basis van een onderzoekende houding.
2. Nieuwsgierig zijn: aan die nieuwsgierigheid kun je op verschillende manieren uiting geven
namelijk door:
- vragen te stellen;
- gericht te zijn op papieren bronnen;
- gericht te zijn op personen en ervaringen;
- handelingen uit te proberen in de praktijk.
3. Bedachtzaam zijn: stilstaan bij wat er gebeurt, nadenken, niet meteen oordelen en van
perspectief wisselen zijn stuk voor stuk aspecten die vallen onder bedachtzaam zijn.
Bedachtzaam zijn help je een doordachte keuze maken. Van perspectief kunnen wisselen.
4. Kritisch zijn: het gaat bijvoorbeeld om argumenten verzamelen, goed kunnen redeneren,
denkfouten opsporen, tegenargumenten bedenken.
Positieve betekenis, argumenten verzamelen, goed redeneren, denkfouten identificeren.
Als je alle kenmerken van een onderzoekende houding hebt ingezet, is de kans groot dat je
informatie hebt verworven. Die informatie kan relevant zijn voor jouw eigen handelen.
Kritisch zijn, wanneer je een stukje leest… Denk aan:
Feiten, interpretatie en mening.
, Methodisch werken = wil zeggen dat je werkt volgens bepaalde te verantwoorden
strategieën. De professional verantwoordt zijn handelen.
Onderzoekend vermogen bestaat uit drie componenten:
1. een onderzoekende houding;
2. kennis uit onderzoek van anderen toepassen;
3. zelfonderzoek doen.
De onderzoekende houding binnen het veld van zorg en onderwijs heeft een ethische
component; het gaat om het voorkomen van ‘schadelijke’ fouten en om de meerwaarde die
iets heeft voor een kwetsbare doelgroep. Ethiek houdt zich bezig met de vraag wat goed
handelen is en welke opvattingen hierover zijn. Om argumenten te kunnen verzamelen rond
ethische kwesties, is een onderzoekende houding nodig.
Reflectief vermogen
Reflectie wordt opgevat als ‘nadenken over’. Het is een cyclisch proces.
‘Reflection-in-action’ = dat je reflecteert op het moment dat je je in een situatie bevindt.
‘Reflection-on-action’ = dat je reflecteert nadat een bepaalde gebeurtenis zich heeft
afgespeeld.
Waarom een onderzoekende houding zo belangrijk is (doen wat het werkveld vraagt)
1. Opmerkzaam zijn: wanneer je gemotiveerd en bereid bent opmerkzaam te zijn, zie en
hoor je meer. Je ziet meer kansen en mogelijkheden om zaken op een plezierige manier
voor je doelgroep aan te pakken. En je neemt ook eerder zorgwekkende ontwikkelingen
waar zodat je erger kunt voorkomen (preventief handelen).
2. Nieuwsgierig zijn: graag willen weten hoe iets zit, zorgt er ook vaak voor dat je ook beter
weet hoe het zit. Door veel goede vragen te stellen, kun je meer relevante informatie
verzamelen.
3. Bedachtzaam zijn: Vaak kloppen aannames en vooroordelen niet en doe je anderen
tekort. Een manier om iemand te begrijpen is je in hem verplaatsen, breder kijken en je
oordeel uitstellen. Dit maakt dat je eerlijker kunt handelen ten opzichte van je doelgroep.
4. Kritisch zijn: je eigen handelen onder de loep te nemen kun je steeds beter en beter
worden.
