Gunter Senft: Understanding Pragmatics
Chapter 1. Pragmatics & Philosophy
1.2. John Austin’s Speech Act Theory
Austin maakt in zijn theorie onderscheid tussen twee vormen van uitingen. Hij gaat in op statements
tegenover uitingen die “iets doen”. Oftewel Constatives vs. Performatives. Hij was de eerste die zei
dat je met taal niet alleen over dingen kunt spreken maar ook handelingen kunt benoemen /
uitvoeren.
Constatives zijn beweringen of stellingen waarin iets wordt gezegd wat “waar” of “onwaar” kan zijn.
VB: 1. My daughter’s name is Frauke and my son is called Sebastian
2. We live in a small provincial town in the northwest of Germany
Performatives worden door Austin uitgelegd als waarin iets wordt gedaan in de zin of door iets te
zeggen. Ze worden gekarakteriseerd door werkwoorden geproduceerd in de eerste persoon
tegenwoordige tijd. Performatives kunnen “happy (geslaagd)” of “unhappy (niet geslaagd)” zijn.
VB: 1. I name this ship the Queen Elizabeth
2. I bet you six pence Fury, the black stallion, will win the race.
Performatives kunnen echter ook fout gaan. Ze moeten aan de onderstaande voorwaarden (felicity
conditions / happiness conditions) voldoen:
A 1. De procedure in de zin moet gebruikelijk zijn en een gebruikelijk effect hebben.
Voorbeeld: Als een christelijke man tegen zijn vrouw zegt dat hij wil scheiden kan hij dit drie
keer herhalen zonder dat er een scheiding plaats gaat vinden. Bij een stel wat moslim is zal
dit
echter wel tot een scheiding leiden.
2. De omstandigheden en personen moeten kloppen met de procedure.
Voorbeeld: Een predikant doopt een baby als “Albert” in plaats van zijn werkelijke naam
“Alfred”.
B 1. De procedure moet correct en compleet worden uitgevoerd
Voorbeeld: Een man zegt “mijn huis” terwijl hij meerdere huizen heeft. Of “ik wed dat de race
niet doorgaat vandaag” terwijl er meerdere races op het programma staan. Het verzoek
moet om een handeling in de toekomst gaan!
Een bruidegom zegt “Ja ik wil” terwijl de bruid zegt “Ik wil niet trouwen”. De procedure is in
dit geval niet compleet.
Als iemand een belofte maakt moet diegene er toe in staat zijn en de ontvanger moet de
belofte willen ontvangen.
Wanneer bovenstaande voorwaarden niet worden nagestreefd, noemt Austin dit MISFIRES. De
geïnitieerde acties zijn simpelweg niet behaald.
C. 1. De personen moeten de vereiste gedachten, gevoelens en bedoelingen zoals beschreven in de
zin hebben. Als er betrokkenen zijn dan moeten ook deze personen voldoen aan deze
voorwaarden.
, Voorbeeld: Iemand vraagt om advies en de ander geeft met opzet slecht advies. Of: iemand
belooft iets zonder de intentie te hebben om deze belofte na te komen.
Wanneer een actie wel is voltooid maar niet oprecht, worden dit ABUSES genoemd door Austin.
Ook statements die naar iets refereren zonder dat dit bestaat, vallen in deze categorie.
Voorbeeld: De koning van Frankrijk is kaal. Frankrijk heeft geen koning
Austin maakt in zijn theorie onderscheidt tussen primary performatives en explicit performatives.
Primary performatives zijn zinnen die geproduceerd zijn zonder performative werkwoord.
Voorbeeld: I shall be there
Explicit performatives zijn zinnen waar een performative werkwoord in is opgenomen.
Voorbeeld: I (hereby) promise that I shall bet here.
Explicit performatives kun je herkennen doordat je “bij deze” voor het werkwoord kan zetten.
1.2.3 Locutionary, illocutionary and perlocutionary
Austin gaat in zijn Speech Act Theory ook in op de “act of saying something”.
For Austin saying something is:
- To perform a phonetic act (bepaalde geluiden uiten)
- To perform a phatic act (bepaalde woorden uiten in een bepaalde grammaticale volgorde)
- To perform a rhetic act (woorden met een bepaalde betekenis gebruiken)
Daarnaast geeft Austin aan dat een boodschap op drie verschillende niveaus bekeken kan worden:
- Locutionary act de woorden die we gebruiken in een zin en de betekenis die we hieraan
toekennen. We focussen ons op de phatic of rhetic act.
Voorbeeld: He said to me ‘kiss her!’ meaning by ‘kiss’ kiss and referring by ‘her’ to
her.
- Illocutionary act het doel waarmee we iets zeggen. Hier vallen onder andere het stellen
en beantwoorden van vragen, excuseren, informeren, verzekeren, waarschuwen, een
afspraak maken etc. onder.
Voorbeeld: He urged (or advised, ordered, etc.) me to kiss her
- Perlocutionary act de actie die je iemand wil laten ondernemen. Iemand aanzetten tot
iets. Het effect dat je bij een ander te weeg wil brengen.
Voorbeeld: He got me to (or made me, etc.) kiss her
Voorbeeld: “Pas op!” effect is het gewaarschuwd zijn
Dus: de locutionary act betekent dat iemand iets betekenisvols zegt. De boodschap die aan deze
uiting wordt toegekend is de illocutionary act. Het uiteindelijk bereikte effect op de luisteraar is de
perlocutionary act.
Illocutionary acts zorgen voor bepaalde effecten. Er zijn drie manieren waarop deze met elkaar
verboden zijn:
- Securing uptakes (de ontvanger begrijpt de boodschap en de kracht van de locution)
- Taking effect (de illocutionary act zorgt voor een gebruikelijk effect)
- Inviting a response (de act nodigt uit voor een antwoord of vervolgstap, bijvoorbeeld een
belofte)
,Wanneer de zender deze drie effecten bereikt, zal dit tot een psychologische of gedragsverandering
leiden bij het publiek, de spreker zelf of andere betrokkenen. Dit noemt Austin de perlocutionary
act.
1.3 John Searle’s Speech Act Theory
1.3.1
John R. Searle was een van de leerlingen van Austin. In zijn paper “What is a speech act” gaat hij in
op taal als illocutionary acts die gedaan worden rekening houdend met een aantal
gedragsvoorwaarden. Hij bouwt verder op de stof waarmee Austin is begonnen en gaat vooral in op
de regels die horen bij het maken van een belofte.
Searle stelt in zijn theorie dat wanneer een spreker een illocutionary act uitvoert, hij op hetzelfde
moment een uiting van woorden als wel een propositional act uitvoert.
Deze propositional act bestaat volgens Searle uit “expressing a proposition in referring to or
predicating something”.
1.3.2
Searle analyseert de illocutionary act of sincere promising. Searle illustreert hoe complex deze speech
act is. Hij geeft 9 voorwaarden waaraan de spreker moet voldoen om de belofte geloofwaardig te
maken:
1. De belofte is zo geproduceerd dat de ontvanger het duidelijk verstaat
2. De spreker uit de belofte in een zin die gericht is naar de ontvanger.
3. De spreker maakt een belofte die refereert aan iets wat hij/zij wel/niet zal doen in de
toekomst. Regel 2 en 3 zijn propositional content conditions
4. De ontvanger wil datgene wat de spreker belooft ook echt, en de spreker neemt dit als
waarheid aan.
5. De belofte moet ergens op slaan. Het kan niet iets zijn wat iemand sowieso al zou doen.
Voorbeeld: De belofte van een schoonmaakster die belooft dat ze het bureau van de
directeur schoon zal maken. Zonder de belofte zou ze dit ook al doen.
6. De spreker houdt zich aan de belofte. (sincerity condition)
7. De spreker voelt zich verplicht om zich aan de belofte te houden. (essential condition)
8. De spreker wil de ontvanger overtuigen dat de gedane belofte serieus is.
9. De belofte is geproduceerd in een grammaticaal en semantisch kloppende zin.
1.3.3
Searle geeft aan dat de voorwaarden 1, 8 & 9 voor alle soorten illocutionary acts gelden. Nummer 2
tot en met 7 van de bovenstaand genoemde voorwaarden gelden expliciet voor beloftes.
In zijn theorie noemt Searle 4 basisvoorwaarden die voor elke illocutionary act gelden. Deze
basisvoorwaarden zijn:
- Propositional content rules specificeren welke propositionele content de speech act in
zich heeft (waar gaat de speech act over)
- Preparatory condition rules specificeren de contextuele vereisten. (de benodigde
randvoorwaarden)
- Sincerity condition rules specificeren welke psychologische staat van de spreker in de
speech act naar voren komt.
- Essential condition rules De verplichting van de spreker om de act uit te voeren
, 1.3.4
Searle beweert dat er tenminste 12 verschillende dimensies zijn waarin speech acts van elkaar
verschillen. De belangrijkste verschillende dimensies zijn:
- The illocutionary point (purpose)
Het doel van een illocutionary act is dat het een representatie (waar / onwaar, accuraat of
inaccuraat) van hoe iets is. De point or purpose van een belofte is dat het een verplichting van de
spreker is om iets te doen.
- The direction of fit
De tweede meest belangrijke dimensie van variatie waarin speech acts van elkaar verschillen zijn de
verschillen in de directie van samenhang tussen woorden en de wereld. Sommige illocutions hebben
als deel van hun doel dat de woorden met de wereld overeenkomen, anderen om de wereld met de
woorden overeen te laten komen.
Voorbeeld: Een man gaat met een boodschappenlijst naar de winkel. Hij heeft als doel om de
boodschappen te pakken die op zijn lijstje staan. Een detective volgt de man en kijkt welke dingen de
man pakt en schrijft dit op. Uiteindelijk hebben ze precies hetzelfde lijstje maar zijn de acties anders.
De man die de boodschappen haalt zorgt ervoor dat zijn de wereld met de woorden overeenkomen.
De detective die de dingen opschrijft zorgt ervoor dat de woorden met de wereld (datgene wat hij
ziet) overeenkomen.
- The expressed psychological states
De derde meest belangrijke dimensie van variatie waarin speech acts van elkaar verschillen gaat over
de verschillen in “expressed psychological states”. De psychologische uitdrukkingen (bij bijv. beloftes,
bedreigingen of geloften) moeten overeenkomen met de inhoud van het bericht. Dit wordt door
Searle de sincerity condition of the act genoemd.
Searle heeft in zijn typologie van speech acts een lijst opgericht warin hij de basis categorieën van
illocutionary acts opneemt. Deze lijst bevat de volgende 5 categorieën:
1. Representatives Zinnen die: asserting, reporting, stating, concluding, deducing &
describing zijn, zijn representatives. De direction of fit is words to the world: ze hebben (net
als Austin’s constatieven) een waarheidsoordeel. Zeggen iets over de wereld
Voorbeeld: Barack H. Obama is de 44e president van Amerika
2. Directives Woorden die de luisteraar iets laten ondernemen. Acties als requesting, asking,
ordering, commanding, beggin, pleading, praying en challenging zijn voorbeelden van
directieven. Direction of fit is world to words.
Voorbeeld: Go home.
3. Commissives Bij deze categorie gaat het om de spreker die de luisteraar in de toekomst
iets wil laten doen. Acties als requesting, promising, offering en pledging horen bij deze
commissives. Direction of fit is world to words.
Voorbeeld I will have written this paper by Friday next week
4. Expressives Hierbij gaat het om het uitdrukken van de psychologische staat waarin de
propositionele content wordt uitgedrukt. Acties als ‘thanking, congratulating, apologizing,
condoling en welcoming’ zijn expressives. Ze hebben geen direction of fit.
Voorbeeld What a wonderful paper, Mark!
5. Declarations Bij deze categorie horen woorden als ‘nominating, christening, marrying,
declaring war’. De persoon die een declaration doet, moet een bepaalde status hebben
(bijvoorbeeld dominee). De direction of fit is zowel words to world als world to words.
Voorbeeld I now pronounce you Man and Wife.
