Middeleeuwen (500-1450)
- Je bent in staat een korte historische schets van deze tijd te geven
(theocentrisch etc.)
De Middeleeuwen waren een periode van grote sociale, politieke en culturele veranderingen
in Europa. Het was een theocentrische tijd waarin de kerk een centrale rol speelde in het
dagelijks leven. De samenleving was feodaal gestructureerd, met een sterke hiërarchie en
een standenmaatschappij. Het wereldbeeld was gebaseerd op het geloof, waarbij het
hiernamaals vaak belangrijker werd geacht dan het leven op aarde.
- Je kent de kenmerken en genres van de middeleeuwse literatuur
Middeleeuwse literatuur kenmerkte zich door een focus op religie, ridderlijkheid en moraliteit.
Belangrijke genres waren ridderromans, heiligenlevens en fabels. De literatuur diende vaak
een didactisch doel en werd mondeling overgedragen door troubadours en minstrelen.
- Je kunt verklaren waarom de literatuur op een bepaalde manier werd
vormgegeven
- Je kent de belangrijkste werken uit de middeleeuwen
Ridderromans, heiligenleven en fabels (Reinaert den vos).
- Je kent de hoofdlijnen uit Reinaert de Vos
"Reinaert de Vos" is een bekend middeleeuws verhaal dat behoort tot het genre van de
fabels. Het vertelt het verhaal van Reinaert, een sluwe vos die verschillende avonturen
beleeft en vaak andere dieren bedriegt.
- Je kunt uitleggen tot welk genre Reinaert de Vos behoort en kunt dit koppelen
aan de middeleeuwse samenleving
Reinaert de Vos behoort tot het genre van de fabels/satire, waarin dieren worden
gepersonifieerd en gebruikt om menselijke eigenschappen en gedragingen te belichten. Het
is een bespottelijke roman.
- Je kent de belangrijkste uitvinding van de middeleeuwen
Een van de belangrijkste uitvindingen van de middeleeuwen was de boekdrukkunst. Deze
uitvinding maakte het mogelijk om boeken op grote schaal te produceren, wat de
verspreiding van kennis en literatuur enorm bevorderde.
,Renaissance (Gouden Eeuw) (16e en 17e eeuw)
- Je kunt aangeven wat de verschillen zijn tussen de middeleeuwen en de
renaissance (theocentrisch vs. antropocentrisch)
Renaissance (14e eeuw) : Antropocentrisch wereldbeeld, nadruk op individualisme en
wetenschap.
Middeleeuwen (500-1450) : Theocentrisch wereldbeeld, collectivisme, kennis van de
kerk/god
- Je kent de kenmerken en genres van de literatuur uit de renaissance
Renaissanceliteratuur kenmerkte zich door een nadruk op individualisme, menselijke
emoties en ervaringen, en een hernieuwde interesse in klassieke werken (Translation,
imitatio en aemulatio). Belangrijke waren het Wilhelmus, de sonnet, het drama en de
briefroman. Ook hadden de rederijkers een vaste dichtvorm en gebruikte zij versregels.
- Je kent de grote schrijvers van deze tijd en de belangrijkste werken
Belangrijke schrijvers: G.A. Bredero, P.C. Hooft, Joost van den Vondel, Jacob Cats,
Hiëronymus van Alphen.
- Je weet globaal waar de 80-jarige oorlog over ging
Tussen 1523-1566 werden ketters ter doden veroordeeld. Alle ketters (Alle afwijkende
gelovigen) moesten dood. Gevolg: beeldenstorm in 1566. Beeldenstorm is de aanleiding tot
de 80-jarige oorlog omdat Karel de Grote het onacceptabel vindt (geloof werd kapot
gemaakt). 80-jarige oorlog: Kavel V (Spanje) en de Nederlanden.
- Je kent de kenmerken van de emblematiek en kunt zelf een embleem maken
Emblematiek: Genre met symbolische afbeeldingen en moralistische lessen.
Bestaat uit: een motto, plaatje en gedicht
Verlichting en romantiek (18e en 19e eeuw)
- Je kunt aangeven wat de belangrijkste kenmerken van de Verlichting zijn (ratio,
optimistisch wereldbeeld, twee vragen centraal etc.)
Belangrijkste kenmerken van de Verlichting: Nadruk op ratio (rede), optimistisch
wereldbeeld, focus op kennis en educatie.
1
,Ratio: De Verlichting legde een sterke nadruk op rede, rationaliteit en wetenschap als
middelen om de wereld te begrijpen en te verbeteren.
Vragen: Wat moet ik weten (Metafysica), wat moet ik doen (Ethiek).
- Je weet wie de belangrijkste schrijvers zijn en kent de naam van de eerste
roman van deze tijd.
Belangrijkste schrijvers: Betje Wolff, Aagje Deken, Max Havelaar
Eerste Roman: Sara burgerhart
Max Havelaar: Multatuli (aanklacht tegen cultuurstelsel)
- Je kunt de kenmerken van de Verlichting vergelijken met die van de romantiek
Romantiek: Gevoelens en emoties, Individualisme, Ervaring (kunst en natuur) en verlangen
naar ontsnapping (naar toekomst/heden).
Verlichting: Verstand (logica), Streven naar kennis (wetenschap), antropocentrisch,
- Hieronymus van Alphen, Sara Burgerhart.
- Je kent de verschillende genres van de romantiek
Genres van de romantiek: Briefroman, opvoedkundige gedichten.
- Je weet wie Multatuli is en waarom de Max Havelaar (nog steeds) zo populair is
Multatuli en de Max Havelaar: Populair werk vanwege zijn kritiek op het cultuurstelsel in
Nederlands-Indië. Het boek opende de ogen van de mens en politiek, maar bevat ook
meerdere genres die door elkaar lopen. Zijn boek heeft een blijvende invloed op de
Nederlands bewustzijn. Het boek wordt ook in de tweede kamer besproken.
Moderne tijd (20e en 21e eeuw)
- Je kent de voor- en achternamen van De Grote Drie en het bekendste werk dat
zij hebben geschreven
De Grote Drie: Willem Frederik Hermans, Gerard Reve, Harry Mulisch, bekendste werken
zoals "De Aanslag" van Mulisch
- Je weet welke kenmerken een modernistische roman bevat
Kenmerken modernistische roman: Focus op innerlijke leven van personages, complexe
weergave van de werkelijkheid.
2
, - Je kent de literaire ontwikkelingen van deze tijd
Literaire ontwikkelingen: Verschillende stromingen zoals het modernisme,
immigrantenliteratuur, en nieuwe generatie schrijvers
- Je kent de ontwikkeling van het schrijverschap van deze tijd (schrijver wordt
tv-persoonlijkheid) en wat dat betekent
Schrijvers worden steeds vaker tv-persoonlijkheden, waardoor ze hun werk op een breder
publiek kunnen promoten, een directe band kunnen opbouwen met lezers en betrokken
raken bij maatschappelijke discussies. Dit verandert hun rol van afgezonderde auteurs naar
publieke figuren met invloed op zowel hun eigen carrière als op de literaire productie en
receptie.
- Je kent het begrip immigrantenliteratuur en kan dit duiden
Immigrantenliteratuur: Schrijvers zoals Kader Abdolah, Hafid Bouazza, en hun behandeling
van identiteit en thuisgevoel.
Algemeen
- Je weet wat literatuur is en kunt een onderscheid maken tussen literatuur en
lectuur
Onderscheid literatuur en lectuur: Literatuur heeft vaak een diepere artistieke en culturele
waarde, terwijl lectuur meer gericht is op ontspanning en vermaak.
3
