College aantekeningen
Samenvatting colleges literatuurgeschiedenis
- Instelling
- Hogeschool Arnhem En Nijmegen (HAN)
Samenvatting van de colleges literatuurgeschiedenis.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 16 pagina's
Voorbeeld 3 van de 16 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Aantekeningen video’s.In het college wordt de periode 1880-1918 besproken. Gaat om een geschiedschrijving van
de Nederlandstalige literatuur, daar horen vlaamse boeken dus ook bij.
Het gaat om literatuur, teksten die behoren tot het culturele erfgoed → kunst.
Het beginpunt van die literatuur is ergens in de middeleeuwen. Eindpunt is het
heden. Focus ligt op de moderne tijd. De start hiervan ligt rond 1830-1850. Deze
tijd is dus de moderne letterkunde.
1700-1800: Verlichting.
1800-1900: Romantiek.
Romantiek is een reactie op de verlichting. Kritiek op de rede. Geloof in zichzelf en in de
natuur speelt een grote rol.
Het realisme is weer een reactie op de romantiek. Het gaat om een objectieve weergave van
de werkelijkheid. Natuurlijk is er ook weer een reactie op het realisme:
- Poezie: impressionisme.
- Proza: Naturalisme.
Periode 1880:1918
De periode 1880 – 1918 wordt ook wel eens gelijkgesteld aan de term ‘fin de siècle’, wat
Frans is voor ‘het einde van deze eeuw’. Een belangrijk begrip voor de periode die we later
zijn gaan kennen als de periode waarin de negentiende eeuw plaats maakte voor de
twintigste eeuw, en als een periode waarin belangrijke stromingen als het impressionisme,
naturalisme, symbolisme en neoromantiek hun intrede hebben gedaan. Vooral de periode
tussen 1900 en 1910 (dus het eerste decennium van de twintigste eeuw) is later ook wel ‘la
belle époque’ genoemd, Frans voor ‘het mooie tijdperk’.
Deze twee termen (dus fin de siècle en la belle époque) vatten eigenlijk een belangrijk
levensgevoel samen dat in deze periode centraal stond en dat tevens enigszins paradoxaal
is:
aan de ene kant was het het einde van een cultuurperiode, het einde van een tijdperk (de
negentiende eeuw) en dat ging gepaard met een gevoel van enerzijds verwachting, maar
anderzijds ook angst voor het onbekende (grote onzekerheid). Deze ambivalente houding
leidde vaak tot een vlucht uit de realiteit in een wereld van kunst(matigheid),
overbeschaving, luxe en genotzoekerij: decadentie dus.
Maatschappelijke ontwikkelingen:
- Tijdperk van de gewapende vrede.
- Economische groei en technologie.
- Eerste feministische golf.
- Opkomst wetenschap. Allerlei wetenschappelijke uitvindingen en ontwikkelingen
hadden invloed op de snelheid van leven (denk aan de uitvinding van de
, benzinemotor en het vliegtuig), maar later had het ook invloed op aspecten van de
literatuur. Darwins evolutieleer en Freuds studie naar het onderbewuste kwamen in
de periode bijvoorbeeld zeer nadrukkelijk onder de aandacht. Dat had gevolgen voor
de literatuur,
Impressionisme (vooral Poezie).
Waar realisten zich baseerden op de objectieve waarneming, baseerden impressionisten
zich op de subjectieve waarneming. Met andere woorden: de kunstenaar geeft de
werkelijkheid weer zoals hij of zij deze ziet of ervaart. Daarom heet het ook impressionisme,
dat natuurlijk gekoppeld is aan ‘impressie’: de indruk die iemand van iets heeft. Iedereen
kan met een beetje goed kijken ook in het rechter schilderij op de dia een realistisch tafereel
herkennen, maar het is wel weergegeven met de gekleurde impressie van de schilder. En
dus draait het impressionisme zoals de kunstenaar die ervaart. Het is enigszins te koppelen
aan een maatschappelijke ontwikkeling uit deze periode, namelijk Freuds dieptepsychologie,
waarbij het onderbewuste een rol speelt. Dit onderbewuste kan een rol spelen in de indruk
die iemand van de werkelijkheid heeft. Het impressionisme is nauw verbonden met het
begrip ‘estheticisme’, waarmee we doelen op de sfeer van dat wat wordt uitgebeeld.
Bekende impressionistische schilders zijn Manet, Renoir, Monet en Rodin, en in Nederland is
natuurlijk Vincent van Gogh het bekendste, van wie ook het schilderij op de dia afkomstig is.
Impressionisme in de poezie
De Tachtigers, die dus het impressionisme predikten, stonden voor de zogenaamde
kunstopvatting van ‘l’art pour l’art’, met andere woorden ‘kunst om de kunst’, waarmee
zij zich dus verzetten tegen de gedachte dat kunst een maatschappelijke functie heeft.
Daarom wezen zij de moralistische domineespoëzie ook af, omdat daar teveel
maatschappelijk engagement in zat.
Bij de Tachtigers draaide het om ‘estheticisme’, dus de sfeer van het uitgebeelde of in ieder
geval de schoonheid daarvan. Met ‘schoonheid’ werd trouwens niet gedoeld op alles wat
mooi is, maar op alles wat emotie oproept, dus ook het nare, het aangrijpende of het lelijke.
Op die manier was de poëzie van Tachtig dus in de eerste plaats stemmingspoëzie, waarbij
mimesis en expressie de hoofdrollen hadden. Mimesis (uitbeelding van de zintuigelijke
waarneembare werkelijkheid) en expressie (uitdrukking van persoonlijke visie en emotie).
Kloos vatte deze gedachte ooit samen in de bekende zin ‘De aller-individueelste expressive
van de aller-individueelste emotie’.
Waar kenmerkt de impressionistische poezie zich door?
veel bijvoeglijke naamwoorden
neologismen, nieuwe nog niet bestaande woorden → gevoel willen uitdrukken maar er zijn nog geen
woorden voor, daarom verzinnen ze het zelf.
archaïsmen, ouderwetse woorden.
, beeldspraak (ontleend aan de natuur)
originele beelden
Kunst vanwege de kunst --? zie gedicht jacques perk. (Tachtiger).
synesthesie, het door elkaar halen van zintuigen is aangezien ‘zintuigelijke waarnemingen’
een belangrijke rol spelen, dus ook een belangrijk kenmerk.
rijm
enjambementen
Vooral een poëziestroming
Doel: de stemming zo dicht mogelijk te benaderen in de taal; artistieke / esthetische kleur aan het
werk geven.
Naturalisme (fatalisme en determinisme
Radicale reactie op het realisme, alleen nu binnen de proza. Simpel gezegd: waar realisten
vonden dat je de objectieve werkelijkheid moest weergeven, vonden naturalisten dat dit
nog niet ver genoeg ging. Zij vonden zelfs dat je deze werkelijkheid wetenschappelijk moest
verklaren. Bron hiervan was in eerste instantie het Franse naturalisme waarin vooral de
naam Émile Zola bekend is.
De gedachte van het naturalisme was dat de beperking tot het waarneembare feit ook geldt
voor de romanschrijver. Anders gezegd: de romanschrijver is niet alleen romanschrijver,
maar ook een wetenschapper, socioloog en psycholoog die de door hem geschapen
personages niet alleen opschrijft, maar hen ook wetenschappelijk, sociologisch en
psychologisch verklaart. De tijd van het ‘vertellen van sprookjes’ was volgens de naturalisten
dus voorbij. Het naturalisme valt heel duidelijk te verklaren vanuit de eerder genoemde
maatschappelijke ontwikkelingen: zaken als de evolutieleer van Darwin, erfelijkheidswetten,
de temperamentenleer en de invloed van het sociale milieu (allemaal zaken waarvan men
door wetenschappelijke bevindingen overtuigd raakte) speelden een belangrijke rol in de
totstandkoming van het naturalisme.
Een kernbegrip binnen deze stroming is de term ‘determinisme’. Daarmee wordt gedoeld op
het gegeven dat wie inzicht wil krijgen in het doen en laten
van een mens, zich moet verdiepen in diens erfelijkheid en milieu. ‘Determinisme’ komt ook
van het Engelse ‘to determine’, wat ‘bepalen’ betekent: ‘bepalende factoren’
spelen dus een rol in het naturalisme.
Het naturalisme ging uit van de gedachte dat het leven van iemand wordt bepaald door:
- la race (afstamming, erfelijke factoren)
- le milieu (sociale milieu, opvoeding, gezin)
- le moment (tijdsomstandigheden)
Het gaat om het verklaren.
Daarmee hadden naturalistische romans vaak bepaalde inhoudelijke kenmerken:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper renegrommen15. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 56326 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen