Inleiding Goederenrecht
In week 5 (dinsdag 12 maart 13:30): tussentoets over week 1 t/m 4
(30%)
In week 9 (maandag 8 april 13:30): eindtoets over week 1 t/m 7 (70%)
Werkgroep docent: m.a.l.m.camps@uu.nl
Aantekeningen hoorcollege/werkgroep/workshop week 1
Rechtsbronnen van het goederenrecht:
1. De wet
2. Hoogste rechtspraak
3. Gewoonte (contractsvrijheid, goede trouw, redelijkheid en billijkheid,
verkeersopvatting etc.)
4. Rechtsgeleerde literatuur (in de Romeinse tijd belangrijkste rechtsbron)
Plaatsbepaling van het goederenrecht
Art. 107 lid 1 GW de wet regelt het burgerlijk recht, het strafrecht en het burgerlijk en
strafprocesrecht in algemene wetboeken, behoudens de bevoegdheid tot regeling van
bepaalde onderwerpen in afzonderlijke wetten.
Codificatieartikel: wetboek (boek=codex)
Door overheid uitgevaardigd
Systematisch stelsel van
Geldend (positief) recht
Burgerlijk recht = civiel recht = ius civile (oorspronkelijk: recht van de Romeinse
burger)
Nederlands recht – deel van de Civil law-familie (op Romeins recht gebaseerd)
Justinianus (527-565)
Codificatie: Corpus Iuris Civilis
Codex (keizerlijke verordeningen – lex (wet)
Digesten (juristenrecht – ius (recht)
Instituten (onderwijshandboek)
Novellen (nieuwe verordeningen)
Doorwerking vanaf 1100, vorming van de civiele traditie – RECEPTIE VAN ROMEINS RECHT
In een systematiek volgens de instituten
Justitianus 533, Instituten 1.12 ‘Al het recht dat wij toepassen, heeft betrekking of op
personen, of op zaken, op verbintenissen of op rechtsvorderingen’
Hugo de Groot, Inleidinge tot de Hollandse rechtsgeleerdheid (1621/31)
Simon van Leeuwen, Het Rooms-Hollandse recht (1664)
, Johannes van der Linden, koopmanshandboek (1806)
En daarna in onze codificaties:
1809 (Wetboek Napoleon, ingerigt voor het Koninkrijk Holland), 1811 (Code civil),
1838 (oud BW), 1992 (nieuw BW)
1806 Van der Linden ‘Het tweede voorwerp van het recht betreft de goederen tot welke
personen gerechtigd zijn, of, met andere woorden, waarop zij een recht hebben. Een recht
op een goed is immers een recht waardoor het goed zelf aan mij verbonden is, zo dat ik het
tegen een ieder die het goed houdt, wie dan ook, kan uitoefenen’.
2020 Reehuis sr. ‘Het goederenrecht is dat deel van het objectieve vermogensrecht dat
betrekking heeft op de rechtsverhouding tussen een persoon en een goed’.
Institutensystematiek: personen, zaken, verbintenissen
BW 10 boeken in systematische ordening
1. Personen en familierecht
2. Rechtspersonen
3. Vermogensrecht in het algemeen
4. Erfrecht
5. Recht op zaken
6. Verbintenissenrecht
7. Bijzondere overeenkomsten
8. Verkeersmiddelen en vervoer
9. Intellectuele eigendomsrechten
10. Internationaal privaatrecht
Het BW is een codificatie (door overeid uitgevaardigde systematische en exclusieve
ordening van het geldende recht)
Boek 3: vermogensrecht in het algemeen
Goederen; rechtshandeling; verkrijging en bezwaring van goederen; bezit en
houderschap; goedenrechtelijke rechten: vruchtgebruik, pand en hypotheek;
verhaalsrecht
Boek 5: zakelijke rechten (gesloten stelsel)
Eigendom; van roerende zaken; van onroerende zaken; burenrecht;
goederenrechtelijke (zakelijke) rechten erfdienstbaarheid; erfpacht; opstal;
appartementsrecht
,Art. 3:1 BW bepaalt dat goederen alle zaken en alle vermogensrechten zijn. hieruit kunnen
we afleiden dat er kennelijk twee soorten goederen bestaan, namelijk: zaken en
vermogensrechten (art. 3:2 BW en art. 3:6 BW).
Volgens art. 3:2 BW zijn zaken ‘de voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten’.
Iets is voor menselijke beheersing vatbaar (individualiteit – van andere objecten af te
grenzen – specialiteitsbeginsel), wanneer we het kunnen vastpakken en er macht of controle
over kunnen uitoefenen. Een stoffelijk object wil zeggen een voorwerp dat uit een bepaald
materiaal, een bepaalde stof bestaat. Een auto, huis, boek en een stuk grond zijn zaken. De
zee en de lucht zijn geen zaken omdat ze niet voor menselijke beheersing vatbaar zijn. Ook
dieren zijn geen zaken (wel als zaak behandeld). Meer criteria ethische (Arine van der
Steur, grenzen van rechtsobjecten, vallen delen van het menselijk lichaam onder een zaak?)
Volgens art. 3:6 BW zijn vermogensrechten ‘rechten die, hetzij afzonderlijk hetzij tezamen
met een ander recht, overdraagbaar zijn(1), of er toe strekken de rechthebbende stoffelijk
voordeel te verschaffen(2), ofwel verkregen zijn in ruil voor verstrekt of in het vooruitzicht
gesteld stoffelijk voordeel(3), zijn vermogensrechten’. Een vermogensrecht is een recht met
vermogenswaarde. Dat wil zeggen: een recht met een bepaalde waarde die in geld is uit te
drukken. Er zijn volgens het artikel drie verschillende categorieën vermogensrechten.
In de eerste plaats kan het gaan om rechten die overgedragen worden. de overdracht kan
zowel zelfstandig plaatsvinden als tezamen met een ander recht. Hiermee wordt bedoeld dat
de eigenaar van een bepaald recht dit recht aan een ander mag overgeven (eigendomsrecht
of vorderingsrecht).
Ten tweede zijn vermogensrechten rechten die erop gericht zijn de rechthebbende, stoffelijk
(materieel) voordeel te verstrekken (recht op smartengeld, recht op gebruik)
Ten derde zijn vermogensrechten rechten die zijn verkregen in ruil voor stoffelijk voordeel of
in ruil voor toegezegd stoffelijk voordeel. Iemand is slecht ter been en heeft een afspraak
gemaakt met zijn buurman dat die een keer per week boodschappen doet, de buurman
krijgt hiervoor een wekelijkse vergoeding. Hier is sprake van vermogensrecht.
Zaken kunnen worden onderverdeeld in roerende en onroerende zaken.
Art 3:3 lid 1 BW worden onroerende zaken beschreven. Onroerende zaken zijn zaken die niet
verplaatsbaar zijn. het artikel onderscheidt de volgende categorieën: grond, delfstoffen die
nog niet zijn gewonnen (gesteente en mineralen met een bepaalde gebruikswaarde),
beplantingen die met de grond zijn verenigd, gebouwen die duurzaam met de grond zijn
verenigd, werken die duurzaam (met een bepaalde functie) met de grond zijn verenigd,
gebouwen en werken die door vereniging met andere gebouwen of werken duurzaam met
de grond zijn verenigd. Wanneer is er sprake van gebouwen die duurzaam met de grond zijn
verenigd? interpretatie, tekst van de wet, in systeem met behulp van de (wets- of
rechts)geschiedenis uitleggen, en met behulp van beginselen, doel rechtsvergelijking (en hoe
kwalificeren we de feiten?
, HR 31 oktober 1997 (Portacabin)
In deze zaak gaat het om de uitleg van art. 3:3 lid 1 BW. De HR geeft hierbij duidelijkheid
over de maatstaven die dienen te worden gehanteerd bij de beantwoording van de vraag of
het gebouwde bestemd is om duurzaam ter plaatse te blijven en zodoende als onroerend
moet worden aangemerkt.
Op het aan Buys toebehorende perceel grond was een portacabin van tien bij vijftien meter
geplaatst naast een gebouw dat zich ook op het perceel grond bevond. De portacabin was
door middel van leidingen aangesloten op het gas-, water- en elektriciteitsnet, de riolering
en het telefoonnet en werd in 1990 als bedrijfsgebouw (kantoorruimte) in gebruik
genomen. Op 3 december 1990 versterkt de Rabobank kredieten aan Buys waarbij een recht
van hypotheek op het bedrijfsterrein en een bij notariële akte gevestigd pandrecht als
onderpand dient. Nadat tussen Buys en Rabobank problemen ontstaan, heeft Rabobank
gebruik gemaakt van de verleende bevoegdheid krachtens art. 3:268 BW om het goed te
doen verkopen. Op 1 april 1997 heeft de Ontvanger ten laste van een door Buys opgerichte
vennootschap executoriaal beslag laten leggen op de roerende zaken die zich in het pand
van Buys bevonden. Door de deurwaarder is toen mede beslag gelegd op de portacabin als
ware het een roerende zaak. Vervolgens heeft Buys voor de datum van de openbare
verkoop, met toestemming van de Ontvanger, de portacabin aan een derde verkocht.
Rabobank komt hier achter en vordert in het geding dat voor recht zal worden verklaard dat
de portacabin onder haar recht van hypotheek op het bedoelde perceel valt. De Ontvanger
stelt zich op het standpunt dat de portacabin roerend is nu het niet in de zin van art. 3:3 BW
duurzaam met de grond verenigd was.
Rechtsvraag: is een portacabine een onroerende zaak in de zin van art. 3:3 lid 1 BW?
HR: de HR overweegt dat een gebouw duurzaam met de grond verenigd kan zijn in de zin
van art. 3:3 BW, doordat het naar aard en inrichting bestemd is om duurzaam ter plaatse te
blijven. Het is niet van belang of er technisch de mogelijkheid bestaat om het bouwsel te
verplaatsen. Er moet mede worden gelet op de bedoeling van de bouwer voor zover deze
naar buiten kenbaar is. De verkeersopvatting kan niet als een zelfstandige maatstaf worden
gebruikt.
Onder de bouwer moet hier degene worden verstaan in wiens opdracht het bouwwerk
wordt aangebracht. De bestemming van een gebouw of een werk om duurzaam ter plaatse
te blijven, moet naar buiten kenbaar zijn in het belang van de zakenrechtelijke verhoudingen
die voor derden kenbaar moeten zijn. Dit is te vinden in R.O. 3.3
