Ontwikkelingspsychologie
Robert S. Feldman, 9e editie
Samenvatting voor de opleiding levenslooppsychologie aan de Open Universiteit.
(Deel 1 t/m 4: de ontwikkeling van het kind tot en met de schooltijd. Exclusief deel 5: de adolescentie)
,Inhoudsopgave
Robert S. Feldman, 9e editie................................................................................ 1
Deel 1: De ontwikkeling van een kind....................................................................3
Hoofdstuk 1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind................................3
1.1: Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie.........................................4
1.2: Kinderen, verleden, heden en toekomst....................................................5
Hoofdstuk 2: Theoretische perspectieven en onderzoek.....................................5
2.1: Perspectieven bij het kijken naar kinderen................................................5
2.2: De methodologie van wetenschappelijk onderzoek................................10
2.3: Onderzoeksbenaderingen, -strategieën en -uitdagingen........................12
Hoofdstuk 3: Het begin van het leven...............................................................13
3.1: De vroegste ontwikkeling........................................................................13
3.2: Het samenspel tussen erfelijkheid en omgeving.....................................16
3.3: Prenatale groei en verandering...............................................................17
Hoofdstuk 4: De geboorte en het pasgeboren kind...........................................19
4.2: Complicaties tijdens de geboorte............................................................20
4.3: Wat een pasgeboren baby allemaal kan.................................................22
Deel 2: De babytijd............................................................................................... 23
Hoofdstuk 5: De fysieke ontwikkelingen in de babytijd.....................................23
5.1: Groei en ontwikkeling.............................................................................. 23
5.2: De motorische ontwikkeling....................................................................26
5.3: De ontwikkeling van de zintuigen...........................................................27
Hoofdstuk 6: De cognitieve ontwikkeling in de babytijd....................................29
6.1: Cognitieve ontwikkeling volgens Piaget..................................................29
6.2: De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling...............31
6.3: De wortels van onze taal.........................................................................33
Hoofdstuk 7: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de
persoonlijkheidsontwikkeling in de babytijd......................................................35
7.1: De basis van sociaal gedrag....................................................................35
7.2: Relaties aangaan..................................................................................... 37
7.3: Verschillen tussen baby’s........................................................................39
Deel 3: De peuter- en kleutertijd..........................................................................41
Hoofdstuk 8: De fysieke ontwikkelingen in de peuter- en kleutertijd................41
8.1: Fysieke groei........................................................................................... 41
8.2: Motorische ontwikkeling..........................................................................42
8.3: Bedreigingen van fysieke groei en motorische ontwikkeling...................43
Hoofdstuk 9: De cognitieve ontwikkelingen in de peuter- en kleutertijd...........45
, 9.1: De intellectuele ontwikkeling..................................................................45
9.2: De taalontwikkeling................................................................................. 49
9.3: De invloed van educatie en opvang........................................................50
9.4: Voorlezen, tv en digitale media...............................................................51
Hoofdstuk 10: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de
persoonlijkheidsontwikkeling in peuter- en kleutertijd......................................53
10.1: Een antwoord op de vraag ‘wie ben ik?’................................................53
10.2: Vrienden en familie: het sociale leven van peuters en kleuters............56
10.3: Morele ontwikkeling en zelfbeheersing.................................................58
Deel 4: De schooltijd............................................................................................ 61
Hoofdstuk 11: De fysieke ontwikkelingen in de schooltijd.................................61
11.1: Het groeiende lichaam..........................................................................61
11.2: Invloeden op de fysieke ontwikkeling....................................................62
11.3: Kinderen met speciale behoeften..........................................................64
Hoofdstuk 12: De cognitieve ontwikkelingen in de schooltijd............................66
12.1: De intellectuele- en taalkundige ontwikkeling.......................................66
12.2: Onderwijs: lezen, schrijven en rekenen (en meer)................................69
12.3: Intelligentie: het bepalen van individuele sterke punten......................71
Hoofdstuk 13: De sociaal-emotionele ontwikkeling en de
persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd....................................................75
13.1: De ontwikkeling van het eigen ik..........................................................75
13.2: Peerrelaties in de schooltijd..................................................................76
13.3: Het gezin in de schooltijd......................................................................79
13.4: Gedrags- en emotionele problemen......................................................82
Deel 1: De ontwikkeling van een kind
Hoofdstuk 1: Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
, 1.1: Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie: de wetenschappelijke studie naar groei, verandering en stabiliteit bij
mensen, van conceptie tot ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de volwassenheid.
Ontwikkelingspsychologen houden zich bezig met de manier waarop mensen tijdens hun
leven groeien en veranderen, maar ook met stabiliteit in de hele levensloop. Ze vragen zich
af op welke gebieden en in welke perioden mensen veranderen en groeien, maar ook hoe
hun gedrag juist overeenkomt met eerder gedrag.
Vier thema’s voor onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen
Fysieke ontwikkeling: Kijkt naar de invloed van de hersenen, het zenuwstelsel, de
spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten, drinken en slaap.
o Voorbeelden: De effecten op ondervoeding van het groeitempo, de motoriek
van kinderen of het seksuele rijpingsproces.
Cognitieve ontwikkeling: Ontwikkeling die betrekking heeft op de intellectuele
vermogens, zoals denken, leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie.
o Voorbeelden: Hoe intellectuele vermogen in de loop van de kindertijd
veranderen, in hoeverre culturele verschillen bestaan hoe leerlingen hun
successen of mislukkingen op school verklaren of hoe een trauma in de
kindertijd op latere leeftijd herinnert wordt.
Sociaal-emotionele ontwikkeling: Heeft betrekking op de sociale relaties, interacties
met anderen en op het omgaan met emoties.
o Voorbeelden: De effecten op klasstructuur op het emotionele welbevinden van
kinderen, zoals groepsgrootte, klimaat en sfeer of stressbeleving onder
homoseksuele jongeren.
Persoonlijkheidsontwikkeling: Ontwikkeling van duurzame gedragingen en (karakter)-
eigenschappen die de ene persoon van de andere onderscheiden.
o Voorbeelden: Bezit een persoon in zijn leven stabiele, duurzame
karaktertrekken? of wat voor invloed heeft het gedrag en communicatie van
ouders op hoe kinderen leren wat goed en kwaad is.
Als ontwikkelingspsychologen het over leeftijdsgroepen hebben, is het belangrijk om te
beseffen dat zij het over gemiddelden hebben: het moment waarop kinderen gemiddeld
genomen bepaalde mijlpalen bereiken. Onderlinge verschillen zijn normaal. De variaties
worden alleen opmerkelijk als deze aanzienlijk afwijken van het gemiddelde.
Cohort: Een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn.
Normatieve gebeurtenissen: De meeste individuen binnen een groep maken
hetzelfde mee.
o Historisch: Kinderen die in de wijk in Enschede woonden, werden
geconfronteerd met biologische- en omgevingseffecten als gevolg van de
vuurwerkramp.
o Leeftijdsgebonden: Zoals de puberteit, het overkomt iedereen ongeveer in
dezelfde periode.
o Sociaal-cultureel: Immigrantenkinderen die Nederlands als tweede taal
hebben die hun sociaal-culturele ontwikkeling beïnvloeden, zoals
taalbarrières, omdat ze thuis hun moedertaal spreken of culturele waarde en
normen.
Niet-normatieve gebeurtenissen: Specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het
leven van een bepaald persoon, terwijl de meeste andere mensen hier niet mee te
maken krijgen.
