Inhoud
Grondslagen van Auditing & Assurance..................................................................................................5
Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in het vakgebied.......................................................................................5
1.1 Accountantscontrole....................................................................................................................6
1.2 Assurance-opdrachten..................................................................................................................6
1.3 Vraag naar accountantscontrole...................................................................................................6
1.3.1 Historische ontwikkeling........................................................................................................6
1.3.2 Theoretische grondslagen......................................................................................................6
1.4 Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer.........................................................................7
1.5 Stramien voor assurance-opdrachten...........................................................................................7
1.6 Auditing & Assurance....................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 Historie van het accountantsberoep..................................................................................8
2.1 Ontstaan van het accountantsberoep..........................................................................................8
2.2 Pincoffs-affaire..............................................................................................................................8
2.3 Organisatie van het accountantsberoep.......................................................................................8
2.4 Titels en functies...........................................................................................................................8
2.5 Wettelijke regelingen voor accountants.......................................................................................8
2.6 Reglementering door de beroepsorganisatie...............................................................................9
2.7 Onderwijs in de accountancy........................................................................................................9
2.8 Internationale oriëntatie..............................................................................................................9
2.8.1 International Federation of Accountants...............................................................................9
2.8.2 International Accounting Standards Board............................................................................9
2.8.3 Fédération des Experts Comptables Eurpéens.......................................................................9
Hoofdstuk 3 Regelgeving voor accountants.........................................................................................10
3.1 Regelgeving voor de individuele accountant en de accountantspraktijk....................................10
3.1.1 Regelgeving voor de individuele accountant.......................................................................10
3.1.2 Regelgeving voor de accountantspraktijk............................................................................10
3.2 Verordening op de Kwaliteitsbeoordelingen..............................................................................11
3.2.1 Doel van het kwaliteitsonderzoek........................................................................................11
3.2.2 Rol van de AFM en de beroepsorganisatie..........................................................................11
3.2.3 Soorten van kwaliteitsonderzoek........................................................................................11
3.3 Wet op het accountantsberoep..................................................................................................12
3.4 Wet tuchtrechtspraak accountants............................................................................................12
3.4.1 Doel van het tuchtrecht.......................................................................................................12
3.4.2 Inhoud van het tuchtrecht...................................................................................................12
3.5 Betekenis van de (wettelijke) regelgeving voor jaarverslaggeving voor accountantscontrole....13
3.5.1 Boek 2 BW en de International Financial Reporting Standards............................................13
1
, 3.5.2 Grondslagen voor financiële verslaggeving..........................................................................13
Hoofdstuk 4 Ethiek voor accountants...................................................................................................13
4.1 Inleiding......................................................................................................................................13
4.2 Ethiek in het maatschappelijk verkeer........................................................................................14
4.3 Waarden en normen...................................................................................................................14
4.4 Ethiek en het accountantsberoep...............................................................................................15
4.4.1 Vertrouwen..........................................................................................................................15
4.4.2 Zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen..................................................................15
4.4.3 Ethische vraagstukken in verschillende gradaties................................................................15
4.5 Verordening gedrags- en beroepsregels (VGBA)........................................................................16
Hoofdstuk 5 Onafhankelijkheid van de accountant..............................................................................16
5.1 Relatie tussen de ViO, VGBA en de Wta.....................................................................................17
5.2 Wanneer is een accountant onafhankelijk?................................................................................17
5.3 Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten..............17
5.3.1 Totstandkoming van en ontwikkelingen in de onafhankelijkheidsregelgeving....................17
5.3.2 Reikwijdte en structuur van de ViO.....................................................................................17
5.4 Bedreigingen voor de onafhankelijkheid, principle based-benadering en maatregelen.............18
5.5 Bedreigingen betreffende de persoonlijke onafhankelijkheid....................................................18
5.6 Bedreigingen betreffende de opdrachtrelatie............................................................................19
5.6.1 Overmatige financiële afhankelijkheid.................................................................................19
5.6.2 Lange en regelmatige samenwerking..................................................................................19
5.6.3 Juridische procedure............................................................................................................19
5.6.4 Combinatie van controle en andere dienstverlening voor dezelfde cliënt...........................20
5.7 Communicatie met het toezichthoudend orgaan.......................................................................20
Hoofdstuk 6 Opdrachtenkader.............................................................................................................20
6.1 Soorten opdrachten....................................................................................................................20
6.2 Definitie en elementen van de assurance-opdracht...................................................................20
6.2.1 Drie partijen.........................................................................................................................20
6.2.2 Object van onderzoek..........................................................................................................21
6.2.3 Criteria.................................................................................................................................21
6.2.4 Conclusie..............................................................................................................................21
6.3 Attestopdracht en direct-reportingopdracht..............................................................................21
6.4 Assurance-informatie en controle-informatie............................................................................22
6.5 Aan assurance verwante opdrachten.........................................................................................22
6.5.1 Opdracht tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met
betrekking tot financiële informatie.............................................................................................22
6.5.2 Opdracht tot het samenstellen van financiële overzichten.................................................22
6.6 Adviesopdrachten.......................................................................................................................22
2
,Hoofdstuk 8 Beoordelingsopdracht en samenstellingsopdracht..........................................................23
8.1 Doel van de beoordelingsopdracht en samenstellingsopdracht.................................................23
8.1.1 Beoordelingsopdracht.........................................................................................................23
8.1.2 Samenstellingsopdracht.......................................................................................................23
8.2 Verantwoordelijkheid van het bestuur en de accountant..........................................................23
8.3 Werkzaamheden bij een beoordelingsopdracht.........................................................................23
8.3.1 Keuze van controlewerkzaamheden....................................................................................23
8.3.2 Werkzaamheden bij een beoordelingsopdracht betreffende financiële overzichten..........23
8.3.3 Werkzaamheden bij het beoordelen van tussentijdse financiële informatie.......................24
8.4 Werkzaamheden bij een samenstellingsopdracht......................................................................24
8.5 Beoordelingsverklaring en samenstellingsverklaring..................................................................24
8.5.1 Inhoud van de beoordelingsverklaring................................................................................25
8.5.2 Inhoud van de samenstellingsverklaring..............................................................................25
Hoofdstuk 9 Doelstellingen van de jaarrekeningcontrole.....................................................................26
9.1 Doel van de jaarrekeningcontrole...............................................................................................26
9.1.1 Doel en verantwoordelijkheden bij de jaarrekeningcontrole..............................................26
9.1.2 Controleverklaring...............................................................................................................26
9.2 Reikwijdte van de jaarrekeningcontrole.....................................................................................26
9.3 Getrouw beeld van de jaarrekening...........................................................................................26
9.4 Redelijke mate van zekerheid.....................................................................................................27
9.5 Axiomatisch voorbehoud............................................................................................................27
9.6 Nadere uitwerking van de controledoelstellingen......................................................................27
9.6.1 Categorieën beweringen......................................................................................................27
9.6.2 Beweringen en de controledoelstellingen die daarbij horen...............................................28
Hoofdstuk 10 Materialiteit...................................................................................................................29
10.1 Begrip materialiteit...................................................................................................................29
10.2 Bepalen van de materialiteit.....................................................................................................29
10.2.1 Materialiteit voor de financiële overzichten als geheel.....................................................29
10.2.2 Uitvoeringsmaterialiteit.....................................................................................................29
10.3 Evalueren van ontdekte afwijkingen en schattingsverschillen..................................................30
10.3.1 Aard van de afwijkingen....................................................................................................30
10.3.2 Schattingsverschillen..........................................................................................................30
10.3.3 Bekende en onbekende afwijkingen..................................................................................30
10.3.4 Optelling van de afwijkingen..............................................................................................30
10.3.5 Conclusie en controleverklaring.........................................................................................30
10.4 Samenvatting van het toepassen van materialiteit...................................................................31
Hoofdstuk 11 Risicoanalyse..................................................................................................................31
11.1 Risicoanalytische controlemethode..........................................................................................31
3
, 11.2 Accountantsrisico en opdrachtrisico.........................................................................................31
11.2.1 Accountantsrisico..............................................................................................................31
11.2.2 Opdrachtrisico...................................................................................................................32
11.3 Inherent beheersingsrisico en intern beheersingsrisico...........................................................32
11.4 Kennisvergaring........................................................................................................................32
11.4.1 Onderwerpen van kennisvergaring....................................................................................32
11.4.2 Algemene factoren en postspecifieke factoren.................................................................33
11.5 Interne beheersing...................................................................................................................33
11.5.1 Maatregelen van interne beheersing.................................................................................34
11.5.2 Invloed van de interne beheersing op de risico-inschatting...............................................34
11.5.3 Beheersingsmaatregelen met een direct of indirect verband met de bewering................34
11.5.4 Betekenis van de interne beheersing voor de accountantscontrole..................................34
11.6 Significante risico’s...................................................................................................................35
11.7 Soorten controlewerkzaamheden............................................................................................35
11.7.1 Systeemgerichte werkzaamheden.....................................................................................35
11.7.2 Gegevensgerichte werkzaamheden...................................................................................36
11.7.3 Keuze van controlewerkzaamheden..................................................................................36
11.7.4 Timing van de controlewerkzaamheden............................................................................36
11.7.5 Omvang van de controlewerkzaamheden.........................................................................36
11.7.6 Ontdekkingsrisico..............................................................................................................36
Hoofdstuk 12 Controle-informatie.......................................................................................................37
12.1 Begrip controle-informatie.......................................................................................................37
12.2 Kwaliteit van de controle-informatie........................................................................................37
12.2.1 Relevantie van de controle-informatie..............................................................................37
12.2.2 Betrouwbaarheid van controle-informatie........................................................................37
12.3 Soorten controlewerkzaamheden............................................................................................38
12.3.1 Inspectie............................................................................................................................38
12.3.2 Waarneming......................................................................................................................38
12.3.3 Verzoek om inlichtingen....................................................................................................38
12.3.4 Externe confirmatie...........................................................................................................39
12.3.5 Herhaling van de uitvoering...............................................................................................39
12.3.6 Herberekening...................................................................................................................39
12.3.7 Cijferanalyse......................................................................................................................39
12.4 Controlemiddelen en controlerichting......................................................................................39
12.4.1 Controlemiddelen..............................................................................................................39
12.4.2 Controlerichting en de relatie met de controledoelstelling...............................................40
De praktijk van auditing en assurance..................................................................................................40
Hoofdstuk 1 Controleproces.................................................................................................................40
4
, 1.1 Het controleproces in het algemeen..........................................................................................40
1.2 Voorbereidende opdrachtactiviteiten........................................................................................41
1.3 Controleaanpak en controleprogramma....................................................................................41
1.3.1 Vaststellen controleaanpak.................................................................................................41
1.3.2 Opstellen controleprogramma............................................................................................42
1.3.3 Aanpassingen in controleaanpak en controleprogramma...................................................42
1.4 De uitvoering van de controle....................................................................................................42
1.4.1 Risicoanalyse........................................................................................................................42
1.4.2 Tussentijdse controle...........................................................................................................42
1.4.3 Eindejaarscontrole...............................................................................................................43
1.5 Evaluatie en afronding................................................................................................................43
Hoofdstuk 2 Het aanvaarden en continueren van controleopdrachten...............................................44
2.1 Uitbrengen van een offerte........................................................................................................44
2.2 De cliënt en opdrachtaanvaarding..............................................................................................44
2.2.1 Aangaan van een cliëntrelatie..............................................................................................44
2.2.2 Opdrachtaanvaarding..........................................................................................................44
2.2.3 Overnemen van een controleopdracht van een andere openbaar accountant...................45
2.3 Opdrachtbevestiging...................................................................................................................45
2.4 Continuering van opdrachten.....................................................................................................45
2.5 Aanvaarding van een opdrachtwijziging.....................................................................................45
Grondslagen van Auditing & Assurance
Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in het vakgebied
5
,1.1 Accountantscontrole
Bedrijven hebben te maken met steeds meer regelgeving en controle. Daarbij spelen onder andere
de volgende ontwikkelingen:
Internationalisering
Groeiende mogelijkheden van informatie- en communicatietechnologie
Accentverschuivingen in regelgeving; internationale harmonisatie van wet- en regelgeving
Trends in verslaggeving; belanghebbenden willen op kortere termijn financiële informatie
ontvangen en over een uitgebreider scala van onderwerpen
Groeiende maatschappelijke behoefte aan toezicht door of namens de overheid
1.2 Assurance-opdrachten
Een assurance-opdracht is een opdracht waarbij een accountant een conclusie formuleert die is
bedoeld om het vertrouwen van de gebruikers in de toekomst van de evaluatie van of de toetsing
van het object van onderzoek te versterken ten opzichte van de criteria.
Assurance-opdracht zekerheid verlenen
Controle opdracht
Beoordelingsopdracht
1.3 Vraag naar accountantscontrole
Om de vraag naar accountantscontrole te analyseren, wordt gekeken naar de historische
ontwikkeling en de theoretische grondslagen.
1.3.1 Historische ontwikkeling
Historisch gezien is de vraag naar accountantscontrole ontstaan door de scheiding tussen de
eigendom en het beheer van vermogensbestanddelen. In grote omvang komt dit pas voor sinds de
industriële revolutie. De noodzaak tot het beschikken over voldoende risicodragend vermogen voor
de financiering van de investeringen in fabrieken, leidde tot vennootschappen met doorgaans grote
aantallen aandeelhouders.
Na de tweede wereldoorlog is geleidelijk aan onderkend dat ook andere groepen een belang hebben
bij het reilen en zeilen van een onderneming. Dit heeft ertoe geleid dat financiële gegevens openbaar
gemaakt moesten worden.
Ondernemingen geven met een jaarrekening een inzicht dat anderen een oordeel kunnen vormen
over de financiële situatie van een onderneming. Deze verantwoording wordt gecontroleerd door de
accountant, die hierover rapporteert in de vorm van een controleverklaring. De controle van de
jaarrekening richt zich op de vraag of deze een ‘getrouw beeld’ geeft. De accountant schenkt alleen
aandacht aan aangelegenheden die van materieel belang zijn het weglaten of het onjuist
weergeven daarvan kan de economische beslissingen van gebruikers beïnvloeden.
1.3.2 Theoretische grondslagen
Voor het verklaren en analyseren van de behoefte aan accountantscontrole bestaan verschillende
wetenschappelijke theorieën.
Informatietheorie
Agencytheorie
6
, Verzekeringstheorie
Vertrouwenstheorie
Informatietheorie
De informatietheorie verklaart de behoefte aan accountantscontrole vanuit het informatierisico, het
risico dat onjuiste informatie is verschaft. Het toepassen van accountantscontrole op jaarrekeningen
van ondernemingen heeft volgens de informatietheorie tot gevolg dat vermogensverschaffers in het
algemeen het informatierisico lager zullen inschatten.
Agencytheorie
De agencytheorie verklaart de behoefte aan accountantscontrole vanuit de tegengestelde belangen
tussen management en aandeelhouders. Aandeelhouders hebben er belang bij dat winsten volledig
worden verantwoord, i.v.m. invloed op de dividenden. Het management kan er echter belang bij
hebben de winsten niet volledig te verantwoorden.
De kosten die het gevolg zijn van de scheiding van eigendom en beheer en van de delegatie van
bevoegdheden, zijn agency costs. Deze bestaan uit:
De kosten die het management maakt om aan te tonen dat het zijn afspraken nakomt
De kosten die de aandeelhouders maken om het management te controleren
Het verlies door, voor de aandeelhouders niet optimale managementbeslissingen
Verzekeringstheorie
In de verzekeringstheorie worden de controlekosten gezien als een vergoeding voor het overdragen
van het risico van onjuiste informatie. Binnen deze theorie is het vanzelfsprekend dat de accountant
kan worden aangesproken door opdrachtgevers indien achteraf blijkt dat de controleverklaring ten
onrechte is afgegeven. Er kunnen twee vormen van aansprakelijkheid van de accountant worden
onderscheiden.
1. De specifieke aansprakelijkheid ten opzichte van de opdrachtgevers; dit is de contractuele
aansprakelijkheid voortvloeiend uit overeenkomsten, zoals bij wanprestatie
2. De aansprakelijkheid ten opzichte van derden, wettelijke aansprakelijkheid voortvloeiend uit
een onrechtmatige daad
Vertrouwenstheorie
De vertrouwenstheorie is ontwikkeld door Limperg. Het maatschappelijke verkeer staat in deze
theorie centraal. Volgens de vertrouwenstheorie is het bestaansrecht van de accountantscontrole
afhankelijk van het vertrouwen dat de controlefunctie van de accountant wekt bij het
maatschappelijk verkeer. De mate van vertrouwen bepaalt ook de omvang va de
verantwoordelijkheid van de accountant.
1.4 Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer
Als er niet wordt voldaan aan de verwachtingen, is er sprake van een verwachtingskloof. Naar
aanleiding van een reeks boekhoudschandalen heeft de tweede kamer op 27 mei 2014 een motie
aangenomen waarin deze het accountantsberoep heeft verzocht te komen met voorstellen ter
verbetering van de kwaliteit van de accountantscontrole.
1.5 Stramien voor assurance-opdrachten
Aan assurance verwante opdrachten
Samenstellen financiële informatie
Verzorgen belastingaangiften
Advieswerkzaamheden
7
Grondslagen van Auditing & Assurance..................................................................................................5
Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in het vakgebied.......................................................................................5
1.1 Accountantscontrole....................................................................................................................6
1.2 Assurance-opdrachten..................................................................................................................6
1.3 Vraag naar accountantscontrole...................................................................................................6
1.3.1 Historische ontwikkeling........................................................................................................6
1.3.2 Theoretische grondslagen......................................................................................................6
1.4 Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer.........................................................................7
1.5 Stramien voor assurance-opdrachten...........................................................................................7
1.6 Auditing & Assurance....................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 Historie van het accountantsberoep..................................................................................8
2.1 Ontstaan van het accountantsberoep..........................................................................................8
2.2 Pincoffs-affaire..............................................................................................................................8
2.3 Organisatie van het accountantsberoep.......................................................................................8
2.4 Titels en functies...........................................................................................................................8
2.5 Wettelijke regelingen voor accountants.......................................................................................8
2.6 Reglementering door de beroepsorganisatie...............................................................................9
2.7 Onderwijs in de accountancy........................................................................................................9
2.8 Internationale oriëntatie..............................................................................................................9
2.8.1 International Federation of Accountants...............................................................................9
2.8.2 International Accounting Standards Board............................................................................9
2.8.3 Fédération des Experts Comptables Eurpéens.......................................................................9
Hoofdstuk 3 Regelgeving voor accountants.........................................................................................10
3.1 Regelgeving voor de individuele accountant en de accountantspraktijk....................................10
3.1.1 Regelgeving voor de individuele accountant.......................................................................10
3.1.2 Regelgeving voor de accountantspraktijk............................................................................10
3.2 Verordening op de Kwaliteitsbeoordelingen..............................................................................11
3.2.1 Doel van het kwaliteitsonderzoek........................................................................................11
3.2.2 Rol van de AFM en de beroepsorganisatie..........................................................................11
3.2.3 Soorten van kwaliteitsonderzoek........................................................................................11
3.3 Wet op het accountantsberoep..................................................................................................12
3.4 Wet tuchtrechtspraak accountants............................................................................................12
3.4.1 Doel van het tuchtrecht.......................................................................................................12
3.4.2 Inhoud van het tuchtrecht...................................................................................................12
3.5 Betekenis van de (wettelijke) regelgeving voor jaarverslaggeving voor accountantscontrole....13
3.5.1 Boek 2 BW en de International Financial Reporting Standards............................................13
1
, 3.5.2 Grondslagen voor financiële verslaggeving..........................................................................13
Hoofdstuk 4 Ethiek voor accountants...................................................................................................13
4.1 Inleiding......................................................................................................................................13
4.2 Ethiek in het maatschappelijk verkeer........................................................................................14
4.3 Waarden en normen...................................................................................................................14
4.4 Ethiek en het accountantsberoep...............................................................................................15
4.4.1 Vertrouwen..........................................................................................................................15
4.4.2 Zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen..................................................................15
4.4.3 Ethische vraagstukken in verschillende gradaties................................................................15
4.5 Verordening gedrags- en beroepsregels (VGBA)........................................................................16
Hoofdstuk 5 Onafhankelijkheid van de accountant..............................................................................16
5.1 Relatie tussen de ViO, VGBA en de Wta.....................................................................................17
5.2 Wanneer is een accountant onafhankelijk?................................................................................17
5.3 Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten..............17
5.3.1 Totstandkoming van en ontwikkelingen in de onafhankelijkheidsregelgeving....................17
5.3.2 Reikwijdte en structuur van de ViO.....................................................................................17
5.4 Bedreigingen voor de onafhankelijkheid, principle based-benadering en maatregelen.............18
5.5 Bedreigingen betreffende de persoonlijke onafhankelijkheid....................................................18
5.6 Bedreigingen betreffende de opdrachtrelatie............................................................................19
5.6.1 Overmatige financiële afhankelijkheid.................................................................................19
5.6.2 Lange en regelmatige samenwerking..................................................................................19
5.6.3 Juridische procedure............................................................................................................19
5.6.4 Combinatie van controle en andere dienstverlening voor dezelfde cliënt...........................20
5.7 Communicatie met het toezichthoudend orgaan.......................................................................20
Hoofdstuk 6 Opdrachtenkader.............................................................................................................20
6.1 Soorten opdrachten....................................................................................................................20
6.2 Definitie en elementen van de assurance-opdracht...................................................................20
6.2.1 Drie partijen.........................................................................................................................20
6.2.2 Object van onderzoek..........................................................................................................21
6.2.3 Criteria.................................................................................................................................21
6.2.4 Conclusie..............................................................................................................................21
6.3 Attestopdracht en direct-reportingopdracht..............................................................................21
6.4 Assurance-informatie en controle-informatie............................................................................22
6.5 Aan assurance verwante opdrachten.........................................................................................22
6.5.1 Opdracht tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden met
betrekking tot financiële informatie.............................................................................................22
6.5.2 Opdracht tot het samenstellen van financiële overzichten.................................................22
6.6 Adviesopdrachten.......................................................................................................................22
2
,Hoofdstuk 8 Beoordelingsopdracht en samenstellingsopdracht..........................................................23
8.1 Doel van de beoordelingsopdracht en samenstellingsopdracht.................................................23
8.1.1 Beoordelingsopdracht.........................................................................................................23
8.1.2 Samenstellingsopdracht.......................................................................................................23
8.2 Verantwoordelijkheid van het bestuur en de accountant..........................................................23
8.3 Werkzaamheden bij een beoordelingsopdracht.........................................................................23
8.3.1 Keuze van controlewerkzaamheden....................................................................................23
8.3.2 Werkzaamheden bij een beoordelingsopdracht betreffende financiële overzichten..........23
8.3.3 Werkzaamheden bij het beoordelen van tussentijdse financiële informatie.......................24
8.4 Werkzaamheden bij een samenstellingsopdracht......................................................................24
8.5 Beoordelingsverklaring en samenstellingsverklaring..................................................................24
8.5.1 Inhoud van de beoordelingsverklaring................................................................................25
8.5.2 Inhoud van de samenstellingsverklaring..............................................................................25
Hoofdstuk 9 Doelstellingen van de jaarrekeningcontrole.....................................................................26
9.1 Doel van de jaarrekeningcontrole...............................................................................................26
9.1.1 Doel en verantwoordelijkheden bij de jaarrekeningcontrole..............................................26
9.1.2 Controleverklaring...............................................................................................................26
9.2 Reikwijdte van de jaarrekeningcontrole.....................................................................................26
9.3 Getrouw beeld van de jaarrekening...........................................................................................26
9.4 Redelijke mate van zekerheid.....................................................................................................27
9.5 Axiomatisch voorbehoud............................................................................................................27
9.6 Nadere uitwerking van de controledoelstellingen......................................................................27
9.6.1 Categorieën beweringen......................................................................................................27
9.6.2 Beweringen en de controledoelstellingen die daarbij horen...............................................28
Hoofdstuk 10 Materialiteit...................................................................................................................29
10.1 Begrip materialiteit...................................................................................................................29
10.2 Bepalen van de materialiteit.....................................................................................................29
10.2.1 Materialiteit voor de financiële overzichten als geheel.....................................................29
10.2.2 Uitvoeringsmaterialiteit.....................................................................................................29
10.3 Evalueren van ontdekte afwijkingen en schattingsverschillen..................................................30
10.3.1 Aard van de afwijkingen....................................................................................................30
10.3.2 Schattingsverschillen..........................................................................................................30
10.3.3 Bekende en onbekende afwijkingen..................................................................................30
10.3.4 Optelling van de afwijkingen..............................................................................................30
10.3.5 Conclusie en controleverklaring.........................................................................................30
10.4 Samenvatting van het toepassen van materialiteit...................................................................31
Hoofdstuk 11 Risicoanalyse..................................................................................................................31
11.1 Risicoanalytische controlemethode..........................................................................................31
3
, 11.2 Accountantsrisico en opdrachtrisico.........................................................................................31
11.2.1 Accountantsrisico..............................................................................................................31
11.2.2 Opdrachtrisico...................................................................................................................32
11.3 Inherent beheersingsrisico en intern beheersingsrisico...........................................................32
11.4 Kennisvergaring........................................................................................................................32
11.4.1 Onderwerpen van kennisvergaring....................................................................................32
11.4.2 Algemene factoren en postspecifieke factoren.................................................................33
11.5 Interne beheersing...................................................................................................................33
11.5.1 Maatregelen van interne beheersing.................................................................................34
11.5.2 Invloed van de interne beheersing op de risico-inschatting...............................................34
11.5.3 Beheersingsmaatregelen met een direct of indirect verband met de bewering................34
11.5.4 Betekenis van de interne beheersing voor de accountantscontrole..................................34
11.6 Significante risico’s...................................................................................................................35
11.7 Soorten controlewerkzaamheden............................................................................................35
11.7.1 Systeemgerichte werkzaamheden.....................................................................................35
11.7.2 Gegevensgerichte werkzaamheden...................................................................................36
11.7.3 Keuze van controlewerkzaamheden..................................................................................36
11.7.4 Timing van de controlewerkzaamheden............................................................................36
11.7.5 Omvang van de controlewerkzaamheden.........................................................................36
11.7.6 Ontdekkingsrisico..............................................................................................................36
Hoofdstuk 12 Controle-informatie.......................................................................................................37
12.1 Begrip controle-informatie.......................................................................................................37
12.2 Kwaliteit van de controle-informatie........................................................................................37
12.2.1 Relevantie van de controle-informatie..............................................................................37
12.2.2 Betrouwbaarheid van controle-informatie........................................................................37
12.3 Soorten controlewerkzaamheden............................................................................................38
12.3.1 Inspectie............................................................................................................................38
12.3.2 Waarneming......................................................................................................................38
12.3.3 Verzoek om inlichtingen....................................................................................................38
12.3.4 Externe confirmatie...........................................................................................................39
12.3.5 Herhaling van de uitvoering...............................................................................................39
12.3.6 Herberekening...................................................................................................................39
12.3.7 Cijferanalyse......................................................................................................................39
12.4 Controlemiddelen en controlerichting......................................................................................39
12.4.1 Controlemiddelen..............................................................................................................39
12.4.2 Controlerichting en de relatie met de controledoelstelling...............................................40
De praktijk van auditing en assurance..................................................................................................40
Hoofdstuk 1 Controleproces.................................................................................................................40
4
, 1.1 Het controleproces in het algemeen..........................................................................................40
1.2 Voorbereidende opdrachtactiviteiten........................................................................................41
1.3 Controleaanpak en controleprogramma....................................................................................41
1.3.1 Vaststellen controleaanpak.................................................................................................41
1.3.2 Opstellen controleprogramma............................................................................................42
1.3.3 Aanpassingen in controleaanpak en controleprogramma...................................................42
1.4 De uitvoering van de controle....................................................................................................42
1.4.1 Risicoanalyse........................................................................................................................42
1.4.2 Tussentijdse controle...........................................................................................................42
1.4.3 Eindejaarscontrole...............................................................................................................43
1.5 Evaluatie en afronding................................................................................................................43
Hoofdstuk 2 Het aanvaarden en continueren van controleopdrachten...............................................44
2.1 Uitbrengen van een offerte........................................................................................................44
2.2 De cliënt en opdrachtaanvaarding..............................................................................................44
2.2.1 Aangaan van een cliëntrelatie..............................................................................................44
2.2.2 Opdrachtaanvaarding..........................................................................................................44
2.2.3 Overnemen van een controleopdracht van een andere openbaar accountant...................45
2.3 Opdrachtbevestiging...................................................................................................................45
2.4 Continuering van opdrachten.....................................................................................................45
2.5 Aanvaarding van een opdrachtwijziging.....................................................................................45
Grondslagen van Auditing & Assurance
Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in het vakgebied
5
,1.1 Accountantscontrole
Bedrijven hebben te maken met steeds meer regelgeving en controle. Daarbij spelen onder andere
de volgende ontwikkelingen:
Internationalisering
Groeiende mogelijkheden van informatie- en communicatietechnologie
Accentverschuivingen in regelgeving; internationale harmonisatie van wet- en regelgeving
Trends in verslaggeving; belanghebbenden willen op kortere termijn financiële informatie
ontvangen en over een uitgebreider scala van onderwerpen
Groeiende maatschappelijke behoefte aan toezicht door of namens de overheid
1.2 Assurance-opdrachten
Een assurance-opdracht is een opdracht waarbij een accountant een conclusie formuleert die is
bedoeld om het vertrouwen van de gebruikers in de toekomst van de evaluatie van of de toetsing
van het object van onderzoek te versterken ten opzichte van de criteria.
Assurance-opdracht zekerheid verlenen
Controle opdracht
Beoordelingsopdracht
1.3 Vraag naar accountantscontrole
Om de vraag naar accountantscontrole te analyseren, wordt gekeken naar de historische
ontwikkeling en de theoretische grondslagen.
1.3.1 Historische ontwikkeling
Historisch gezien is de vraag naar accountantscontrole ontstaan door de scheiding tussen de
eigendom en het beheer van vermogensbestanddelen. In grote omvang komt dit pas voor sinds de
industriële revolutie. De noodzaak tot het beschikken over voldoende risicodragend vermogen voor
de financiering van de investeringen in fabrieken, leidde tot vennootschappen met doorgaans grote
aantallen aandeelhouders.
Na de tweede wereldoorlog is geleidelijk aan onderkend dat ook andere groepen een belang hebben
bij het reilen en zeilen van een onderneming. Dit heeft ertoe geleid dat financiële gegevens openbaar
gemaakt moesten worden.
Ondernemingen geven met een jaarrekening een inzicht dat anderen een oordeel kunnen vormen
over de financiële situatie van een onderneming. Deze verantwoording wordt gecontroleerd door de
accountant, die hierover rapporteert in de vorm van een controleverklaring. De controle van de
jaarrekening richt zich op de vraag of deze een ‘getrouw beeld’ geeft. De accountant schenkt alleen
aandacht aan aangelegenheden die van materieel belang zijn het weglaten of het onjuist
weergeven daarvan kan de economische beslissingen van gebruikers beïnvloeden.
1.3.2 Theoretische grondslagen
Voor het verklaren en analyseren van de behoefte aan accountantscontrole bestaan verschillende
wetenschappelijke theorieën.
Informatietheorie
Agencytheorie
6
, Verzekeringstheorie
Vertrouwenstheorie
Informatietheorie
De informatietheorie verklaart de behoefte aan accountantscontrole vanuit het informatierisico, het
risico dat onjuiste informatie is verschaft. Het toepassen van accountantscontrole op jaarrekeningen
van ondernemingen heeft volgens de informatietheorie tot gevolg dat vermogensverschaffers in het
algemeen het informatierisico lager zullen inschatten.
Agencytheorie
De agencytheorie verklaart de behoefte aan accountantscontrole vanuit de tegengestelde belangen
tussen management en aandeelhouders. Aandeelhouders hebben er belang bij dat winsten volledig
worden verantwoord, i.v.m. invloed op de dividenden. Het management kan er echter belang bij
hebben de winsten niet volledig te verantwoorden.
De kosten die het gevolg zijn van de scheiding van eigendom en beheer en van de delegatie van
bevoegdheden, zijn agency costs. Deze bestaan uit:
De kosten die het management maakt om aan te tonen dat het zijn afspraken nakomt
De kosten die de aandeelhouders maken om het management te controleren
Het verlies door, voor de aandeelhouders niet optimale managementbeslissingen
Verzekeringstheorie
In de verzekeringstheorie worden de controlekosten gezien als een vergoeding voor het overdragen
van het risico van onjuiste informatie. Binnen deze theorie is het vanzelfsprekend dat de accountant
kan worden aangesproken door opdrachtgevers indien achteraf blijkt dat de controleverklaring ten
onrechte is afgegeven. Er kunnen twee vormen van aansprakelijkheid van de accountant worden
onderscheiden.
1. De specifieke aansprakelijkheid ten opzichte van de opdrachtgevers; dit is de contractuele
aansprakelijkheid voortvloeiend uit overeenkomsten, zoals bij wanprestatie
2. De aansprakelijkheid ten opzichte van derden, wettelijke aansprakelijkheid voortvloeiend uit
een onrechtmatige daad
Vertrouwenstheorie
De vertrouwenstheorie is ontwikkeld door Limperg. Het maatschappelijke verkeer staat in deze
theorie centraal. Volgens de vertrouwenstheorie is het bestaansrecht van de accountantscontrole
afhankelijk van het vertrouwen dat de controlefunctie van de accountant wekt bij het
maatschappelijk verkeer. De mate van vertrouwen bepaalt ook de omvang va de
verantwoordelijkheid van de accountant.
1.4 Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer
Als er niet wordt voldaan aan de verwachtingen, is er sprake van een verwachtingskloof. Naar
aanleiding van een reeks boekhoudschandalen heeft de tweede kamer op 27 mei 2014 een motie
aangenomen waarin deze het accountantsberoep heeft verzocht te komen met voorstellen ter
verbetering van de kwaliteit van de accountantscontrole.
1.5 Stramien voor assurance-opdrachten
Aan assurance verwante opdrachten
Samenstellen financiële informatie
Verzorgen belastingaangiften
Advieswerkzaamheden
7
