Samenvatting Sociale Psychologie
Hoofdstuk 1 Inleiding tot de sociale psychologie
1.1 Wat is sociale psychologie?
Psychologie: de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individu
Sociale psychologie: wetenschap die bestudeert hoe de gedachten, gevoelens en gedragingen van
mensen worden beïnvloed door de echte, of denkbeeldige aanwezigheid van anderen.
De kern van sociale psychologie sociale invloed
1 Sociale invloed gaat verder dan gedrag omvat onze gedachten en gevoelens en onze zichtbare
handelingen
2 sociale invloed heeft meer uitingsvormen dan alleen de doelbewuste pogingen tot overreding
1.1.1 Sociale psychologie, wetenschap en gezond verstand
Empirische methode: op waarneming en/of onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van
hypothesen
Hypothese: een als voorlopige waarheid aangenomen nog te bewijzen veronderstelling
Construct: de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren
Sociaal psychologen menen dat je pas kunt begrijpen hoe mensen door hun sociale wereld worden
beïnvloed als je begrijpt hoe ze die sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren
Sociaalpsychologisch onderzoek richt zich op de interpretatie en determinanten bepalende factor in
een ontwikkeling of toestand
1.1.2 sociale psychologie en het verschil met verwante disciplines
Individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid die mensen onderscheiden van anderen
Persoonlijkheidspsychologen proberen sociaal gedrag te verklaren, concentreren ze zich over het
algemeen op individuele verschillen
Doel van de sociale psychologie
Het identificeren van de universele eigenschappen van de menselijke natuur die ervoor zorgen dat
iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale klasse of cultuur
Crosscultuur onderzoek is uiterst waardevol, omdat hierdoor de theorieën kunnen worden
aangescherpt
1.2 De macht van de situatie
Het feit dat veel mensen zelden rekening houden met de situatie is van grote invloed op de manier
waarop mensen met elkaar omgaan
Fundamentele attributiefout: de neiging om ons eigen en andermans gedrag volledig toe te schrijven
aan persoonlijkheidstrekken en het effect van de sociale invloed en de acute situatie te
onderschatten
1
,Attributie: het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het daarmee
voorzien van verklaringen
Als we gedrag op deze attributieve manier in termen van persoonlijkheid verklaren, kan ons dat een
onterecht gevoel van veiligheid geven (manier van denken). Bijvoorbeeld dat van
zelfmoordterroristen die zichzelf opblazen geeft het een vreemde manier van geruststelling omdat
dat toch alleen maar “gestoorde” mensen zijn> Dit vergroot echter de persoonlijke kwetsbaarheid
voor mogelijke destructieve sociale invloeden, we zijn dan geneigd om het probleem te eenvoudigen
en dat beperkt onze kennis
Misschien moet er toch rekening gehouden worden met de sociale situatie als het gaat om
voorspellingen met een onderzoek waren er twee dezelfde spellen met elke een andere naam: het
beursspel en het gemeenschapsspel. Bij het beursspel speelden meer deelnemers competitief dan bij
het gemeenschapsspel, de naam bevat een sociale norm. De studenten kozen niet vaker voor de
competitieve strategie door hun coöperatieve collega`s
1.3 De macht van sociale interpretatie
Behaviorisme: stroming door B.F.Skinner: deze stroming in de psychologie verdedigt de stelling dat
alle gedrag verklaard kan worden aan de hand van beloningen en straffen in de omgeving van het
organisme en dat het niet nodig is om er subjectieve zaken als denken en voelen bij te betrekken als
een behaviorist het gedrag van de toeschouwers van de zelfmoord op internet wil begrijpen,
analyseert hij de situatie om te zien welke specifieke objectieve factoren mogelijke pogingen om te
helpen hebben verhinderd. Welke stilzwijgende aangenomen objectieve beloningen en straffen waren
aan de verschillende mogelijke acties verbonden?
De vroegere behavioristen vergaten het belang van de manier waarop mensen hun omgeving
interpreteren Als iemand bijvoorbeeld op je afkomt, je op de rug slaat en vraagt hoe je je voelt, hangt
je reactie niet af van wat die persoon heeft gedaan, maar van hoe je dat gedrag interpreteert
Constructen: hoe je iets ziet, een waarneming, hoe zich iets heeft gevormd, hoe je de fysieke wereld
waarneemt
Constructen vormt de basis van de gestaltpsychologie Deze stroming onderzoekt hoe mensen de
fysieke wereld waarnemen en stelt dat we de subjectieve manier moeten onderzoeken waarop een
object in de geest van de mensen verschijnt (het gestalt of geheel), in plaats van de manier waarop
de objectieve, fysieke eigenschappen van het object een geheel vormen gestaltpsychologen menen
echter dat je onmogelijk kunt bepalen hoe een object wordt waargenomen wanneer je alleen deze
bouwstenen van de perceptie in aanmerking komt
Je moet je richten op de fenomenologie van de waarnemer op hoe een object op hem of haar
overkomt, in plaats van op de afzonderlijke objectieve elementen van het object
Kurt Lewin grondlegger van de moderne experimentele sociale psychologie, zette de stap om de
gestaltprincipes niet alleen op de perceptie van objecten toe te passen, maar ook op de sociale
interpretatie hij stelde dat het vaak belangrijker is om te begrijpen hoe mensen de sociale wereld
waarnemen, doorgronden en interpreteren dan het is om de objectieve eigenschappen ervan te
begrijpen
2
,Fritz Heijder medeoprichters van de sociale psychologie, merkte op: over het algemeen reageert
iemand op wat hij denkt dat de ander waarneemt, voelt en denkt, als aanvulling op wat de ander zou
kunnen doen zelfs als de openbare aanklager overtuigende bewijzen levert die in zijn ogen
onomstotelijk duidelijk maken dat de verdachte schuldig is, draait het bij het vonnis altijd om de
wijze waarop de rechten die bewijzen interpreteert zijn constructen berusten op verschillende
gebeurtenissen en percepties die objectief gezien zelfden relevante bewijswaarde hebben
Naïef realisme, Lee Ross noemt: de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt ‘zoals ze echt
zijn’ Als mensen dezelfde dingen dus anders zien, moet dat wel zijn omdat zij bevooroordeeld zijn
Ross werkt samen met Israëlische en palestijnse onderhandelaars, deze onderhandelingen lopen
vaak tot niks uit door naïef realisme beide partijen gaan ervan uit dat andere redelijke mensen de
dingen op dezelfde manier zien als zij beide partijen verzetten zich tegen een compromis, uit angst
dat hun ‘bevooroordeelde’ tegenstander daar meer mee opschiet dan zij
1.4 De oorsprong van constructen: fundamentele menselijke motieven
Sociaal psychologen hebben ontdekt dat twee motieven van essentieel belang zijn: de behoefte aan
een positief zelfbeeld en de behoefte om de wereld accuraat waar te nemen
Leon Festinger (vernieuwde psycholoog): als deze twee motieven in tegen gestelde richting wordt
getrokken, de waardevolste inzichten kunnen verwerven in de werking van het menselijk gevoel en
de menselijke gedachten de behoefte aan zelfrechtvaardiging druist soms in tegen de behoefte om
accurate waarnemingen te doen, en dat dit catastrofale gevolgen kan hebben
Het motief van eigenwaarde: de behoefte aan een positief zelfbeeld
Positief zelfbeeld: ze willen zichzelf beschouwen als goed, competent en beschaafd
Vroeger gedrag rechtvaardigen: Wanneer een positief zelfbeeld te willen hebben ertoe lijdt dat
iemand zijn acties rechtvaardigt en er niet van leert, kan dat verandering en zelfverbetering in de
weg staan
Lijden en zelfrechtvaardiging: iemand zal proberen om aan zijn ervaringen een positieve draai te
geven bijvoorbeeld als je wordt ontgroent, blijf je de vereniging leuk vinden omdat je er veel voor
hebt gedaan uit een experiment bleek dat hoe onaangenamer de ontgroeningsprocedure was, hoe
leuker ze de groep vonden Aronsons & Mills; Gerard en Mathewson
Belangrijkste bevindingen:
1. Menselijke wezens zijn gemotiveerd om een positief zelfbeeld van zichzelf in stand te
houden, deels door hun gedrag te rechtvaardigen
2. En dat dit hen er onder bepaalde te specificeren omstandigheden toe brengt dingen te doen
die in eerste instantie verrassend of paradoxaal lijken zo kunnen ze de voorkeur geven aan
mensen en dingen die ze associëren met gemak en plezier
1.4.2 het motief van de sociale cognitie: de behoefte om accuraat waar te nemen
Een van de belangrijkste kenmerken van de mens is het vermogen tot redeneren
Sociale cognitie: hoe mensen informatie selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken om te
oordelen en te beslissen
3
, Verwachtingen over de sociale wereld
Soms beïnvloeden onze verwachtingen over de sociale wereld ons vermogen om die wereld accuraat
waar te nemen
Selffulfilling prophecy: je verwacht bepaald gedrag van jezelf of van iemand anders, dus handel je op
zo`n manier dat je verwachting waarheid wordt
1.4.3 Overige motieven
Motieven die onze gedachten en gedragingen beïnvloeden:
1. De behoefte om een positieve kijk op onszelf te behouden (het motief van eigenwaarde)
2. De behoefte om de wereld accuraat waar te nemen (het motief van de sociale cognitie)
3. Behoefte aan controle
1.5 Sociale psychologie en maatschappelijke problemen
Samenvattend kunnen we sociale psychologie omschrijven als de wetenschappelijke studie naar
sociale invloed
Sociaal psychologen willen een bijdrage leveren aan de oplossing van maatschappelijke problemen
4
