WC1 – braken en regurgiteren
Voorbereiding
- Ziekteleerboek digestiestelsel hoofdstukken en paragrafen: ‘slikproblemen’, ‘braken en
regurgiteren’, ‘slokdarmproblemen’, ‘oesofagitis’, ‘slokdarmtumoren’, ‘pylorusstenose bij de
hond’, ‘corpora aliena’,‘maagtumoren’ en ‘reactiviteit van maagslijmvlies en maagontstekingen’.
- De e-module Digestion swallowing -> al gedaan eerder voor Di1
- Ddx-en Braken en Regurgiteren, te vinden op blackboard in het mapje van dit werkcollege. -> zie
mn opgeslagen offline document met aantekeningen
Ziekteleerboek digestiestelsel
Zie boek, hieronder extra aantekeningen
- ‘Slikproblemen’
Slikfilms -> vgm is dit zoals we ook als voorbeeld ergens hebben gezien, een beeldvormingstechniek,
vgm rontgen of zo, waarbij je ziet waar de voedselbrok niet verdergaat, is handig om te kijken welke
spier het bv niet doet
EMG:
Omdat de integriteit van de slokdarm heel snel achteruitgaat, moet een corpus alienum in de slokdarm
bij gezelschapsdieren met spoed worden behandeld. -> de slokdarm gaat kapot hoe langer dat stukje
blijft zitten dus als je lang wacht heb je meer schade vgm
‘Braken en regurgiteren’,
Braken gaat gepaard met kokhalzen. Dit is het krachtig inademen met een gesloten stemspleet,
waardoor geen lucht wordt ingeademd, maar de druk in de thorax sterk negatief wordt en een
aanzuigende werking van maaginhoud naar de slokdarm ontstaat.
Lees helemaal, want meest wordt later uitgelegd in stuk, veel verschillende manieren om braakcentrum
te prikkelen staan hier.
,Regurgiteren is ook retrograad opgeven van opgenomen voedsel of water, maar dan zonder actieve
braakbewegingen. Het kan gaan om inhoud van de maag, de slokdarm (en de krop bij vogels) of de
farynx. Vanuit de maag kan regurgiteren ontstaan als de afsluitspier van de cardia onvoldoende
functioneert, zoals bij aangeboren afwijkingen van de cardia. Ook bij overvulling van de maag, zoals die
bij een stenose van de pylorus kan optreden, wordt vaak regurgiteren gezien. Regurgiteren vanuit de
slokdarm of de farynx treedt op bij anatomische afwijkingen, waardoor de passage is belemmerd of bij
functionele afwijkingen, waarbij de slikbeweging of de peristaltiek niet normaal worden uitgevoerd. Dit
kunnen aangeboren afwijkingen zijn, maar ook later ontstane veranderingen, zoals ontstekingen en
tumoren. Bij vogels is het opgeven van voer uit de krop tevens een fysiologisch proces bij het voeren van
jongen of als onderdeel van het baltsgedrag.
Regurgiteren is dus een passief proces, waarbij geen kokhalzen en geen actieve buikbewegingen
voorkomen. Kenmerkend is ook dat er geen inleidende verschijnselen zijn zoals bij braken (onrust,
slikken, smakken); regurgiteren ‘overvalt’ de patiënt als het ware. Doordat kokhalzen geen deel
uitmaakt van het proces, is de glottis tijdens het regurgiteren niet gesloten. Verslikken wordt bij braken
vrijwel nooit gezien, maar bij regurgiteren komt het regelmatig voor. Dit kan leiden tot inhalatie van
zoveel materiaal in de longen, dat een ernstige longontsteking (verslikpneumonie) het gevolg kan zijn.
Regurgiteren kan optreden bij aandoeningen van de farynx, de slokdarm of de maag. Braken is een veel
meer omvattend verschijnsel, dat in gang gezet kan worden door een groot aantal verschillende stimuli,
die uiteindelijk alle uitmonden in prikkeling van een specifiek hersengebied, het braakcentrum. Van
daaruit wordt de braakreflex in gang gezet.
Bij de hond en de kat is braken een zeer veel voorkomend verschijnsel. De klacht van de eigenaar zal in
vrijwel alle gevallen ‘braken’ zijn, ongeacht of het braken of regurgiteren betreft. Hoewel het
onderscheid op basis van de ziektebeschrijving door de eigenaar niet altijd meevalt, is met de definities
in het achterhoofd wel op te maken welke vragen we moeten stellen om hierover zoveel mogelijk
zekerheid te krijgen. Braken wordt bij tal van aandoeningen gezien en het wijst niet altijd op een
afwijking van het maag-darmkanaal. Een uitzondering hierop vormen enkele specifieke vormen van
braken: voedsel braken, bloed-braken en fecaal braken. Chronisch braken van voedsel wijst op een
passagebelemmering in het craniale deel van de digestietractus, bloedbraken op beschadiging van de
mucosa in het craniale deel van het maag-darmkanaal en fecaal braken op een (ernstige) darmafsluiting.
Toepassing van de definities van braken en regurgiteren op de verschillende diersoorten vereist een
nadere beschouwing. Vooral bij het paard en de herkauwers wijkt de situatie af van wat we bij de mens,
de hond en het varken zien.
Paarden, konijnen en cavia’s kunnen niet braken vanwege hun sterk ontwikkelde cardia. Bij het paard
komt dit ook doordat de slokdarm onder een scherpe hoek in de maag uitmondt. Dit heeft tot gevolg dat
de cardia wordt dichtgedrukt als de maag overvuld raakt. Overigens kunnen paarden ook niet braken als
de maag niet overvuld is. Paarden braken dan ook slechts bij hoge uitzondering en als zij al braken zal de
maagdarminhoud niet door de mond naar buiten komen, maar door de nasofarynx en de neus. Dit is
een gevolg van de ligging van het relatief lange palatum molle onder de epiglottis.
Herkauwers kunnen wel voedsel door de mond uitwerpen. Dit kan bij volwassen dieren afkomstig zijn
uit de slokdarm en de pens. Bij herkauwers komt dit voedsel dus eigenlijk altijd uit de voormagen en niet
uit de lebmaag. Bij volwassen dieren komt er wel eens lebmaaginhoud in de pens terecht. Overigens is
, uit de fysiologie bekend, dat het mechanisme waarmee de herkauwbrok naar de mond wordt
getransporteerd, grote gelijkenis vertoont met de hiervoor beschreven braakreflex. Belangrijk verschil is
dat de herkauwer de ‘opgebraakte’ voedselbrok niet uit de mond laat vallen, maar juist in de mond
houdt om deze vervolgens te gaan herkauwen. Bij jonge herkauwers, waar het herkauw-mechanisme
nog niet voldoende is ontwikkeld, schiet de herkauwbrok wel eens door en valt dan uit de mond. Het
dier heeft nog niet geleerd de herkauwbrok in de mond te houden. De eigenaar zal dit vaak ‘braken’
noemen.
Lebmaaginhoud wordt vrijwel nooit echt opgebraakt. Als wij echter in aanmerking nemen dat het
equivalent van de maag van de monogastrische dieren bij de herkauwer de lebmaag is, dan vertoont het
braken bij monogastrische dieren dus overeenkomsten met het zich naar craniaal ledigen van de
lebmaag bij herkauwers. Lebmaaginhoud stroomt dan terug en komt in de pens en netmaag terecht. Dit
blijkt onder een aantal pathologische omstandig-heden inderdaad te gebeuren. Zowel ten aanzien van
de oorzaken hiervan als de gevolgen is er gelijkenis met het braken van de monogastrische dieren. We
zien de herkauwer echter niet braken, omdat lebmaaginhoud slechts terugstoomt naar de pens en
netmaag. We spreken dan van reflux van lebmaaginhoud. Onduidelijk is of hierbij sprake is van een
gecoördineerde reflex van het braakcentrum. Ook is niet bekend of dit fenomeen gepaard gaat met
(actieve) antiperistaltiek van de lebmaag. Het is ook mogelijk dat een overvulling van de lebmaag leidt
tot het passief teruglopen van lebmaaginhoud. Reflux van lebmaag-inhoud naar de voormagen zien we
bij aandoeningen, waarbij om een of andere reden de voedselpassage door de pylorus is vertraagd of
geblokkeerd. Dit ziektebeeld wordt aangeduid als achterste stenose. Het beeld van een achterste
stenose bestaat dus uit verschijnselen die worden veroorzaakt door een verminderde voedselpassage
door de pylorus en als gevolg daarvan een reflux van lebmaaginhoud.
Bij herkauwers treden belemmeringen van de voedselpassage niet alleen op ter hoogte van de pylorus
(achterste stenose), maar ook nogal eens ter hoogte van het ostium reticulo-omasicum, de opening
tussen de netmaag en de boekmaag. In dat geval spreekt men van een voorste stenose. Hierbij treedt
geen braken of reflux op. De gevolgen (en dus ook de verschijnselen) zijn dan ook voor een deel
verschillend van die van de achterste stenose (zie verder § 7.6.2).
De pathofysiologie van braken
Zoals uit de definitie duidelijk is geworden, is braken een vrij gecompliceerde reflex waarbij
ademhalingsspieren, buikspieren, en farynxspieren samenwerken. Deze reflex wordt gecoördineerd
vanuit het braakcentrum. Dit is een hersengebied dat ligt in het dorsale deel van de formatio reticularis.
Een prikkeling van het braakcentrum, met als gevolg misselijkheid en een braakreflex, kan:
- Direct op het braakcentrum worden uitgeoefend
- Of indirect via de ‘chemoreceptor trigger zone’ (CRTZ), die ligt op de bodem van de vierde
hersenventrikel.
De ‘chemoreceptor trigger zone’ kan stimuli van chemische verbindingen aan het braakcentrum
doorgeven, waardoor een braakprikkel ontstaat. Prikkeling van het braakcentrum kan optreden via de
‘chemoreceptor trigger zone’ of via afferente zenuw-banen van het autonome zenuwstelsel. Dit kan
door stimuli uit de hogere hersencentra (angst, pijn, stress), door stimuli uit het evenwichtsorgaan
