Hoorcolleges Intellectueel Eigendomsrecht (onderdeel Europees Economisch Recht) B3 Radboud
Universiteit 2019-2020
Inhoud:
HC1 Inleiding IE-recht
HC2 Octrooirecht
HC3 Modellenrecht
HC4 Merkenrecht I
HC5 Merkenrecht II
HC6 Auteursrecht I
HC7 Auteursrecht II
HC8 Handelsnaam + Uitputting
HC1 Inleiding IE-recht
Intellectueel Eigendomsrecht gaat onder andere over merken. Zodra een merk goed loopt, dan willen
mensen het namaken. Dat is lastig omdat de originele makers erin geïnvesteerd hebben.
Onderwerp van intellectuele eigendom: Na-apen in het concurrentieverkeer
In beginsel is na-apen toegestaan. Wij hebben in Nederland vrijheid van handel en bedrijf.
Waarom hebben wij merken?
1. Klassieke basis is dat wanneer je een merk nabootst, je de transparantie op de markt
verstoort. Je moet erop kunnen vertrouwen dat wanneer je iets op een bepaald merk
aanschaft, je erop moet kunnen vertrouwen dat het van diegene afkomstig is.
2. Goodwill-functie: Merken zijn bekend. Dit kun je beschermen en dat doet het Europees recht
ook. Kritiek: Op een gegeven moment wordt de goodwill van een merk zo groot, dat mensen
er te veel geld aan uitgeven terwijl het merk niet zo goed is. Dus je moet het ook weer niet te
goed beschermen want dat kan ertoe leiden dat niet de beste producenten de meeste
aandacht krijgen, maar slechte merken met hoge goodwill.
Een andere vorm van na-apen in concurrentieverkeer is het na-apen van geestelijke prestaties.
• Octrooirecht (patentrecht)
o Beschermt technische uitvindingen
o Op gebied van o.a. werktuigbouwkunde, chemie, farmacie, informatica etc.
o Hoeft geen grote uitvinding te zijn, bijvoorbeeld de paperclip was beschermd door
een octrooi
o Spanning tussen vrijheid van handel en bedrijf en octrooirecht is groot. Gevolg: De
bescherming is kort, maximaal 20 jaar.
o Voorbeeld: ‘Veeguitvinding’ van Apple
• Auteursrecht
o Bescherming op cultureel terrein. Bijvoorbeeld een oorspronkelijk boek, film etc.
Zolang het maar een oorspronkelijk werk is.
1
, o Lange bescherming: tot 70 jaar na de dood van de bedenker.
o Voorbeeld: Aap maakt een selfie, wie heeft het auteursrecht? De fotograaf die zijn
camera had laten liggen of de aap?
o Portretrecht is ook een deel van auteursrecht
• Tekeningen- en modellenrecht
o Gaat over industrieel design
o Allerlei rechten van IE kunnen van toepassing zijn naast dit speciale tekeningen- en
modellenrecht
o Het gaat over het uiterlijk van een product. Hier valt heel veel onder. Bijvoorbeeld:
bril, stoel, kleren, pen, laptop etc.
o Alles kun je beschermen met het tekeningen- en modellenrecht en de drempel
hiervoor ligt ook laag. De bescherming is kort, 25 jaar.
o Modellen: driedimensionale uiterlijk
o Tekeningen: tweedimensionale decoraties
o Industriële vormgeving kan naast modellenrecht ook nog beschermd worden door
auteursrecht, merkenrecht.
Ratio van intellectuele eigendom
1. Eerlijkheid in de handel
• Onderscheidingstekens
o Transparantie van de markt garanderen
o Profiteren van investeringen en goodwill voorkomen
• Intellectuele prestaties
o Investeringen beschermingen tegen goedkope namaak
o Voorbeeld: Je investeert miljoenen in het maken van een film. Stel dat
iedereen het recht had om de dag nadat de film was uitgebracht zonder
toestemming de film gratis te verkopen. De consument kiest dan voor het
goedkoopste exemplaar. Je hebt dus een bepaalde bescherming voor een
investering.
2. Stimuleren van innovatie
→ Docent: Kritisch op deze reden. Meeste culturele dingen en uitvindingen komen niet voort
uit geld, maar door mensen die bevlogen zijn door het uitvinden of creëren zelf.
• Intellectuele prestaties
o Investeringen niet alleen terugverdienen, maar ook belonen: exclusief recht
maakt grote winsten mogelijk
o Stimuleren van innovatie en diversiteit
• Onderscheidingstekens
o Goodwillbescherming van bekende merken
o Merkenrecht als onderdeel van een marketingstrategie
IE in het privaatrecht
• IE behoort tot het privaatrechtelijk recht van de ongeoorloofde mededinging
• IE verschaft een uitsluitend recht
• Over het uitsluitend recht kan men beschikken
• Inbreuk op het uitsluitend recht door derden
• IE-rechten zijn, goederenrechtelijk gesproken: Absoluut recht (inroepbaar jegens iedereen) p
goederen, niet-zaken (eigendom gaat over zaken en dit gaat dus over niet-zaken)
2
, o Niet het ‘meest omvattende recht’ van 5:1 BW want beperking naar tijd
Exploitatie van IE
• door goederenrechtelijke overdracht
o IE-rechten verschaffen overdraagbare vermogensrechten
• door verbintenisrechtelijke toestemming
o Men spreekt van een ‘licentie’ = toestemming om het recht te exploiteren
Inbreuk op IE-rechten
- IE-recht verschaft een exclusief recht dat je kan inroepen tegen derden
- Wie een IE-beschermd object verhandelt, pleegt een inbreuk
- Inbreuk op IE = onrechtmatige daad wegens inbreuk op een recht
o Dus niet maatschappelijk onzorgvuldig handelen
- Alle IE-rechten zijn namelijk rechten die stoelen op een WIFZ
o Buiten de WIFZ heb je geen intellectuele eigendomsrecht
Vrijheid van mededinging
Vrijheid van mededinging (ook wel vrijheid van handel en bedrijf) is de basis in Nederland. Dit
betekent dat je ook de vrijheid hebt om na te apen in Nederland, tenzij de wet het verbiedt.
In alle ons omringende landen zeggen ze al jaren dat wanneer jij geen IE-recht hebt, maar een
wederpartij schandalig veel van jou profiteert, er toch bescherming geboden wordt door de rechter.
Er zijn hele waardevolle intellectuele prestaties (bijv. een psychologische test) die niet beschermd
worden en dus niets hebben om zich op te beroepen. De lagere rechter in Nederland heeft ook vaak
sympathie voor iemand van wie geprofiteerd wordt en biedt dan ook bescherming. Maar bij de HR
heeft diegene pech.
Arrest Hyster Karry Krane
HR 26 juni 1953, Hyster Karry Krane → Betreft de ‘Elephant’-hijskraan.
• Concurrent Thole bootst tot in detail het product na van Hyster
• In Nederland bestaat geen of niet genoeg wettelijke bescherming
• Iedereen vond het qua rechtsgevoel onbehoorlijk dat je als concurrent het product van een
ander tot op de centimeter gaat kopiëren en er geld mee gaat verdienen zonder
geïnvesteerd te hebben
• Eigenlijk is nabootsen dus vrij, maar de HR vindt dit gedrag echt niet kunnen.
NJ 1954, 90; Ars Aequi III, p. 10 (Hyster Karry Krane)
- “dat, aangezien het, in het algemeen gesproken, aan een ieder moet vrijstaan om aan zijn
industriële producten een zo groot mogelijke deugdelijkheid en bruikbaarheid te geven,
- “…, het – tenzij door een ander aan de Octrooiwet 1910, Staatsblad 313, of aan de
Auteurswet 1912 ontleende rechten daaraan in de weg staan –
- “[het]… niet is verboden om te dien einde, ten eigen voordele en mogelijk tot nadeel van een
concurrent, van in diens producten geopenbaarde resultaten van inspanning, inzicht of
kennis gebruik te maken,
- “zelfs wanneer [door dat gebruik] tussen het eigen product en dat van den concurrent bij het
publiek verwarring mocht kunnen ontstaan.”
3
, → Zeer vergaande regel: Je mag na-apen in andermans nadeel en jouw voordeel, zelfs als dat
verwarring veroorzaakt op de markt.
De HR blijft vasthouden aan deze lijn.
• HR 20 november 2009, (LEGO/Megabrands), NJ 2011/302; ECLI:NL:HR:2009:BJ6999
• HR 19 mei 2017 (All Round/Sim Stars, “Mi Moneda/Nikki Lissoni), IER 2017, nr. 39 p. 305-317
noot Geerts en De Vrey; ECLI:NL:HR:2017:938
MAAR:
Hyster Karry Kane:
“dat dus nabootsing van het product van een concurrent alleen dan ongeoorloofd is, indien men
zonder aan de deugdelijkheid en bruikbaarheid afbreuk te doen op bepaalde punten evengoed een
anderen weg had kunnen inslaan en men door dit na te laten verwarring sticht.”
HR maakt dus een onderscheid:
a. Aspecten die technisch nodig zijn (nodig voor deugdelijkheid en bruikbaarheid); mag je
namaken
b. Aspecten die voor de sier zijn en die je dus net zo goed anders had kunnen maken; die moet
je zoveel mogelijk veranderen teneinde verwarring te voorkomen. Anders onrechtmatige
daad. → Leer van de slaafse nabootsing
Onnodig verwarring stichten: (sociaal-economische) onrechtmatige daad
• Oorsprong van het leerstuk van het onzorgvuldig handelen in het maatschappelijk verkeer:
• HR 31 januari 1919, Lindenbaum/Cohen: ongeoorloofde mededinging, te weten
bedrijfsspionage.
Samenvatting in All Round/Sim Stars (2017) r.o.. 3.4.1: oneerlijke mededinging
HR : dat nodeloos verwarrende nabootsing een vorm van oneerlijke mededinging is, waartegen met
een vordering uit onrechtmatige daad kan worden opgekomen strookt met de in art. 10bis lid 1 en lid
3, onder 1, van het Verdrag van Parijs opgenomen verplichting om bescherming te verlenen tegen
oneerlijke mededinging, ()
→ Het Verdrag had ook ingeroepen kunnen worden, maar deed heeft de HR in Hyster Karry Krane
niet gedaan.
Hyster etc is een uitzondering
• Slaafse nabootsing (onnodige verwarring) is dus onrechtmatig
• Maar voor de rest blijft nabootsen geoorloofd…
• « Naäpen is goed en nuttig »
HR 27 juni 1986, Decca/Holland Nautic
• Decca ontwikkelde sedert 1946 'Decca Navigator System' (DNS): een omvangrijk radio-
navigatiesysteem voor de zeevaart. Met een radio-ontvanger kon je goed zien waar je je
bevond op zee.
• Decca onderhoudt daarvoor ketens van radiozendstations
• Decca verhuurt radio-ontvangers aan boord voor 10.000,- p.j. Decca betaalt de
radiozendstations uit opbrengst verhuur.
4
