Wordt speciaal kweken van embryo’s mogelijk?
Inleiding
Sinds 2002 reguleert de embryo-wet het onderzoek met embryo's, waarbij 'speciaal kweken'
wordt verboden - het doelbewust creëren van embryo's voor onderzoek.1 Maar wat als het
geheim voor revolutionaire medische doorbraken juist ligt in het kweken van embryo's voor
dit onderzoek? Staan we ethisch gezien in de weg van potentieel levensreddende
behandelingen door dit verbod? De reden dat we voor bepaalde typen onderzoeken
embryo’s speciaal zouden moeten kweken heeft te maken met het feit dat niet alle soorten
onderzoek met rest-embryo’s gedaan kunnen worden. Dit komt doordat rest-embryo’s al een
paar dagen oud zijn. Belangrijke stappen in de ontwikkeling van het embryo zijn dan al
voorbij. Door embryo’s speciaal te kweken voor onderzoek, is het wel mogelijk de allereerste
ontwikkeling van het embryo te onderzoeken.2 Het kweken van embryo’s voor medische
onderzoeksdoeleinden, heeft de afgelopen decennia dan ook aanzienlijke aandacht
getrokken vanwege de mogelijkheden die het biedt voor het bestuderen van
ziektemechanismen, begrijpen van ontwikkelingsprocessen, en het ontwikkelen van nieuwe
therapieën.3 Wanneer je besluit speciaal kweken te verbieden kan je je afvragen of dat
ethisch verantwoord is aangezien je iemand wellicht een goed werkende behandeling, die
verkregen zou kunnen worden door middel van onderzoek met speciaal gekweekte
embryo’s, onthoudt. Deze boodschap wordt ook duidelijk in de kunstvorm. Je ziet een
embryo met een uitbundige groei van planten die ontspruiten uit het embryo. Deze planten
symboliseren de positieve resultaten van het wetenschappelijk onderzoek. Ze laten zien dat
door het opofferen van één embryo, er veel levens gered kunnen worden door betere kennis
en behandelingen. Het kunstwerk nodigt uit tot nadenken over deze tweeslachtige situatie:
het verdrietige offer van één embryo tegenover de mogelijkheid om talloze levens te redden.
Het daagt de kijker uit om na te denken over de ethische kanten van onderzoek naar speciaal
gekweekte embryo's, en of het rechtvaardig is om één leven op te offeren voor het welzijn
van velen.
1
Ploem, M. C., Dondorp, W. J., Legemaate, J., & de Wert, G. M. W. R. (2014). De Embryowet opnieuw
geëvalueerd. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht, 38(3), 178-191.
https://doi.org/10.5553/TVGR/016508742014038003002
2
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De veertiendagengrens in de embryowet [Internet]. Ethiek en
recht | Gezondheidsraad. 2023. Beschikbaar op:
https://www.gezondheidsraad.nl/onderwerpen/ethiek-en-recht/alle-adviezen-over-ethiek-en-recht/de-veertiendage
ngrens-in-de-embryowet#:~:text=De%20Gezondheidsraad%20adviseert%20om%20de%20veertiendagengrens
%20in%20de,of%20het%20niet%20op%20een%20andere%20manier%20kan
3
Jennifer Eeuwijk, Katrin Kochems, Judith van den Bosch, Dini Smilde-van den Doel. Onderzoek naar speciaal
kweken. Rotterdam: Pallas, 2015. Is speciaal kweken van embryo’s voor onderzoek noodzakelijk? - Pallas
health research & consultancy (pallas-healthresearch.com)
, Door Mathilde Cinq-Mars, 2020
Want, aan de andere kant, moeten ook de volgende overwegingen in acht genomen worden
bij de heroverweging van het verbod op speciaal kweken: Zo kan het kweken en
manipuleren van embryo’s leiden tot de vernietiging van deze embryo’s wat ethische zorgen
oproept en de vraag naar respect voor menselijke waardigheid opwerpt.4 Je manipuleert
immers iets wat een volwaardig mens had kunnen worden. Het kweken van embryo's voor
medische doeleinden roept dan ook niet alleen ethische zorgen op, maar brengt ook de
variabiliteit van menselijke opvattingen over de status van een embryo aan het licht.Terwijl
de één een embryo slechts beschouwt als een klompje cellen, beschouwt de ander het al als
een levend wezen5, wat de complexiteit en het belang van ethische overwegingen bij dit type
onderzoek benadrukt. "In het licht van een cruciale discussie over de grenzen van
vooruitgang en morele verantwoordelijkheid, komt de volgende vraag naar voren: Onder
welke omstandigheden is het acceptabel om embryo’s te kweken voor medisch onderzoek?
Methode
Om een uitgebreid overzicht van de literatuur met betrekking tot de ethiek van het kweken
van embryo’s voor medisch onderzoek te verkrijgen, is een grondig literatuuronderzoek
uitgevoerd. Er is een systematische zoekstrategie toegepast en databases zoals PubMed
en Google Scholar werden geraadpleegd. De zoektermen omvatten combinaties van termen
zoals embryo’s kweken, embryo kweek, speciaal kweken, embryonic cultivation, ethical
considerations, en embryo-wet. Geselecteerde literatuur moest relevant zijn voor de
ethische overwegingen rondom het kweken van embryo's voor medisch onderzoek.
Inclusiecriteria omvatten artikelen die de verschillende perspectieven op de acceptatie van
embryo-kweek belichten, evenals argumenten voor en tegen dergelijk onderzoek. Na het
uitvoeren van de initiële zoekopdracht werden titels en abstracts beoordeeld op relevantie.
Geselecteerde artikelen werden vervolgens in hun geheel gelezen om te beoordelen of ze
voldeden aan de inclusiecriteria. Indien nodig werd de bibliografie van geselecteerde
artikelen gebruikt om aanvullende relevante bronnen te identificeren. De geïdentificeerde
literatuur werd geanalyseerd om belangrijke thema's, perspectieven en argumenten met
betrekking tot de ethiek van het kweken van embryo's voor medisch onderzoek te
identificeren. Er werd specifiek aandacht besteed aan verschillende standpunten met
betrekking tot acceptabele omstandigheden waarin speciaal kweken mogelijk zou zijn.
4
Jennifer Eeuwijk, Katrin Kochems, Judith van den Bosch, Dini Smilde-van den Doel. Onderzoek naar speciaal
kweken. Rotterdam: Pallas, 2015. Is speciaal kweken van embryo’s voor onderzoek noodzakelijk? - Pallas
health research & consultancy (pallas-healthresearch.com)
5
Ploem, M. C., Dondorp, W. J., Legemaate, J., & de Wert, G. M. W. R. (2014). De Embryowet opnieuw
geëvalueerd. Tijdschrift voor Gezondheidsrecht, 38(3), 178-191.
https://doi.org/10.5553/TVGR/016508742014038003002