Hoorcolleges Inleiding Burgerlijk recht
Week 1 – Totstandkoming van rechtshandeling/overeenkomst, geldigheid, nietigheid
Het burgerlijk recht bestaat uit regels die gelden voor alledaagse zaken, tussen personen (relatie van
mens tot mens) (verbintenissenrecht) en om aanspraken die personen hebben op goederen en zaken
(goederenrecht). Verbintenissen zijn alleen van kracht tussen de betrokken personen, partijen, en
daarom hebben derden hieraan in beginsel geen boodschap. Goederenrechtelijke aanspraken
daarentegen gelden in beginsel tegen iedereen. Contractsvrijheid voorop: vrijheid te contracteren over
wat men wil en met wie men wil of om niet te contracteren.
Goederen (art. 3:1 BW): Alle zaken en vermogensrechten zijn goederen
- Zaken (art. 3:2 BW) = Zaken zijn in het privaatrecht voor menselijke beheersing vatbare
objecten. Roerende zaken (art. 3:3 lid 2 BW) zijn losse spullen en onroerende zaken (art. 3:3
lid 1 BW) zijn wegen en gebouwen.
- Vermogensrechten (3:6 BW) = eigendom (groot recht), beperkte rechten (3:8 BW),
gebruiksrechten en zekerheidsrechten (hypotheek of pandrecht), erfdienstbaarheid (5:70/71
BW) en vorderingsrechten.
Eigendomsrechten = zakelijk (relatie met goed of spul) en absoluut (recht op bepaalde zaak, jegens
eenieder). Exclusiviteit: gerechtige bij uitsluiting van anderen. Recht blijft rusten (ook als goed in
andere handen komt).
Vorderingsrechten = persoonlijk (relatie met ander persoon) en relatief (aanspraak jegens een bepaald
persoon/wederpartij). Geen exclusiviteit, derden hoeven zich in beginsel niets aan te trekken van het
recht.
Rechtshandeling
- Kenmerk: een handeling gericht op rechtsgevolg. Het kan ook zijn dat er onbedoeld een
rechtsgevolg in het leven wordt geroepen door een handeling, maar het gaat echt om een
gerichte handeling.
- Meerzijdige (overeenkomsten tussen 2 partijen, het contract, beide partijen beogen iets, 6:213
BW) en eenzijdige rechtshandelingen (door een partij verricht, dit kan tegen een specifiek
iemand, maar kan ook niet-gerichte rechtshandeling zijn, zoals een testament). Een schenking
is een overeenkomst die tot stand komt door aanbod en aanvaarding van dat bod en dus een
meerzijdige rechtshandeling. Maar er ontstaat slechts een verbintenis voor één partij,
namelijk voor de schenker (eenzijdige overeenkomst).
- Wederkerige overeenkomst (een koopovereenkomst).
- Art. 3:32 – art. 39 BW (titel 3.2 BW) à totstandkoming rechtshandeling.
Sommige personen kunnen niet zelfstandig rechtshandelingen verrichten vanwege hun leeftijd of
omdat zij onder curatele zijn gesteld.
Gronden voor onder curatele stelling à art. 1:378 BW.
Gevolg van onder curatele stelling à art. 1:381 lid 2 BW (handelingsonbekwaam)
Totstandkoming rechtshandeling: Wilsvertrouwensleer: Komen tot stand bij een dubbele grondslag.
Geopenbaarde wil (art. 3:33 BW):
1. Wil = verklaring à Rechtshandeling tot stand
2. Wil is niet hetzelfde als verklaring à geen rechtshandeling tot stand tenzij:
- Het opgewerkte vertrouwen (art. 3:35 BW): gerechtvaardigd vertrouwen
-Verklaring gedraging van een ander
-Die is opgevat als verklaring of gedraging van bepaalde strekking (subjectief)
-En in de gegeven omstandigheden redelijkerwijs zo mocht worden opgevat (objectief)
Rechtsgevolg: rechtshandeling komt tot stand, geen beroep op ontbreken wil mogelijk
Grondslag 1: geopenbaarde wil: art. 3:33 BW: De interne wil van een persoon openbaar/kenbaar
gemaakt worden.
, - Vorm van de verklaring (art. 3:37 lid 1 BW): Tenzij anders is bepaald kunnen verklaringen
met inbegrip in iedere vorm besloten liggen (vormvrij worden verricht). à De wet stelt aan
bepaalde rechtshandelingen vormvereisten. Het belangrijkste voorbeeld is de koop van een
woning door een particulier (art. 7:2 BW). Rechtshandelingen die niet in de voorgeschreven
vorm zijn verricht, zijn in beginsel nietig (art. 3:39 BW).
- Moment tot stand komen (art. 3:37 lid 3 BW): De genuanceerde ontvangst theorie is het
antwoord: op het moment dat het de geadresseerde bereikt. Genuanceerd omdat het soms de
geadresseerde niet bereikt. Dan komt het voor rekening van de geadresseerde als het aan hem
toe te rekenen is.
à Moment van ontvangen aanvaarding van het aanbod brengt overeenkomst tot stand
- Intrekken: art. 3:37 lid 5 BW voordat verklaring is ontvangen kan je intrekken. Door intrekken
voorkom je dat een verklaring een rechtshandeling wordt.
Discrepantie wil en verklaring
Verklaring kan door diverse oorzaken afwijken van wil. Dan is er niet voldaan aan art. 3:33 BW. Er is
een verklaring maar geen wil die eraan ten grondslag ligt.
Zoals: Vergissing, Verspreking, Verschrijving & Dubbelzinnig woordgebruik (misverstand)
Uitgangspunt: niet voldaan aan grondslag 1, dan geen rechtshandeling, maar voldaan aan art. 3:35 BW
dan uitzondering.
Grondslag 2: opgewerkt vertrouwen.
- Opgewerkt vertrouwen (art. 3:35 BW): Dacht en mocht denken dat wil en verklaring wel met
elkaar overeenstemmen. Soms mag je er duidelijk niet op rekenen dat wil en verklaring niet
overeenkomen en dat je er niet gerechtvaardigd op mag vertrouwen.
- Vertrouwen gerechtvaardigd?
-Rol art. 3:11 BW: algemeen artikel over de goede trouw en onderzoeksplicht.
-Diverse omstandigheden: soms onderzoeksplicht, kijken of iemand meende wat hij zei.
Hajjout/Ijmah arrest = een werknemer (Haijout) is in dienst van werkgever (Ijmah). De
werkgever ontslaat Haijout op slaande voet en dat is niet gunstig voor hem. De werknemer
bestrijdt deze procedure. De werkgever komt met een verklaring in de procedure, daarin heeft
Haijout ondertekend dat hij zich ontneemt van alle rechten en aanspraken die hij tegen de
werkgever heeft. Maar de werknemer kan niet goed Nederlands. Later begrijpt hij pas wat hij
ondertekend heeft, de verklaring komt niet overeen met wil, er is een discrepantie. De HR
kijkt naar art. 3:35 BW. Mocht de werkgever er rechtvaardigt op vertrouwen dat werknemer
het zou ondertekenen. Het is heel ingrijpend om te ondertekenen, dus er is niet te vertrouwen
op dat hij het echt zou willen te ondertekenen.
- Art. 3:34 BW = Een geestelijke stoornis. Voldoende dat je heldere kijk op dingen wordt
verstoord. Iedereen kan gekke of heftige keuzes maken onder bepaalde heftige emoties.
1. Geestelijke stoornis op moment verklaring
2. Verband tussen geestelijke stoornis en verklaring; nadeel?
Rechtsgevolg zie lid 2: in beginsel geldige rechtshandeling maar vernietigbaar
NB art. 3:34 laat de toepasselijkheid van art. 3:35 BW onverlet. Je mag nog steeds terug naar art 3:35.
Art. 6:217 BW = een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan.
Aanbod: wilsverklaring waarin een voorstel tot het sluiten van een overeenkomst is beschreven
- Eenzijdige rechtshandeling = de verkoper biedt een product voor een bepaald bedrag aan. Als
de ander bevestigend op antwoord dan is de inhoud van het contract duidelijk. Een aanbod met
voldoende helder en concreet zijn.
- Te onderscheiden van: uitnodiging om onderhandeling te treden. Wil je mijn auto kopen? Is
geen aanbod. Wie doet op welk moment precies het aanbod.
- Vervalt door: verwerping (art. 6:221 lid 2 BW). Tijdsverloop: Bevat het aanbod zelf al een
datum. Bij geen termijn, is het mondeling (vervalt als het niet gelijk wordt geaccepteerd) of
schriftelijk gedaan (een redelijke termijn, kan paar weken of maanden zijn) en herroeping. Art.
6:219 lid 1 BW onherroepelijk aanbod. Dit komt omdat een aanbod verwachtingen schept en
, de ontvanger stelt zijn belangen daar ook op af, dus als er een termijn is mag je je aanbod niet
herroepen.
- Wat als je een aanbod ervaart wat al vervallen is? Dan gebeurt er niks. Er is geen aanbod meer.
Arrest Hofland/Hennis 1891 = Een huis wordt aangeboden in een woninggids met allerlei informatie
en koopprijs om te verkopen. Hennis wil dat huis hebben. Hij belt aan en zegt, ik koop het huis en bied
de vraagprijs. Hofland wil het niet aan Hennis verkopen. Is de advertentie een aanbod of niet of een
uitnodiging om in onderhandeling te treden?
Hoge raad: een advertentie waar een bepaalde zaak voor bepaalde prijs is in beginsel een uitnodiging
om in onderhandeling te treden. De advertentie is dus een onderhandeling. Het aanbod is de vraag ik
wil het kopen voor deze prijs. De verkoper hoefde het aanbod van de vrager niet te aanvaarden.
Aanvaarding
- Eenzijdige rechtshandeling = de partij zegt ja tegen het aanbod, je aanvaart het aanbod.
- In beginsel vormvrij (art. 3:37 lid 1 Bw). Er zijn geen vormvereisten.
- Moet inhoudelijk overeenstemmen met aanbod.
- Van het aanbod afwijkende ‘aanvaarding = Als de aanvaarding niet aansluit op het aanbod,
dan is het geen aanvaarding, maar een nieuw aanbod. Het contract komt dus niet tot stand.
- Uitzondering 6:225 lid 2 BW = het is een aanvaarding maar op een klein puntje net anders.
Dan wel aanvaarding
De overeenkomst art. 6:217 BW leidt tot het ontstaan tot verbintenissen.
Partijen sluiten een geldige overeenkomst
- Meerzijdige rechtshandeling
- Rechtsgevolg ontstaat door aaneensluitende rechtshandelingen
- Rechtsgevolg: ontstaan van verbintenissen
à Contract besloten en dan gaan uitvoeren. Beide partijen zijn verplicht om te presenteren
Contract is tot stand gekomen, maar stel er is een misverstand
Arrest = Erckens verkoopt een stuk grond aan Bunde. De partijen spreken af: de gemeente Bunde
vergoedt belastingschade van Erckens. Maar bij beide partijen was er een ander begrip opgevat bij
belastingschade. Op dat moment waren het 2 verschillende begrippen. In het ene geval 2000 gulden en
in het andere geval 50000 gulden. Groot verschil. Beide dachten dat dat ze verklaarde wat ze
bedoelde. à Door misvatbare term
HR= ieders wil dekt de verklaring, maar deze verklaringen sluiten niet op elkaar aan.
Art. 3:35 BW toespitsen op misverstand
- Wat hebben partijen over en weer verklaard en wat hebben zij overeenkomstig de zin die zij
daaraan redelijkerwijs mochten toekennen afgeleid uit elkaars verklaringen en gedragingen?
Gezichtspunten
- Welke betekenis lag meer voor de hand? Wat is gebruikelijk, dat je begrip 1 of 2 handhaaft.
- Deskundig bijstand? Een van beide partijen bijgestaan door iemand die er meer van wist, een
advocaat of juridische afdeling. Of heeft een partij misschien het contract opgesteld.
- Vaststaande technische betekenis bekend bij wederpartij?
- Resultaat van interpretatie te rijmen met oogmerk?
Hof: ontbreken van wilsinstemming over vergoeding van belastingschade moet ertoe leiden dat het
oordeel was dat er geen overeenkomst tot stand is gekomen.
HR: Erckens werd bijgestaan door deskundige, dus hoge raad heeft arrest van het hof vernietigd en de
gemeente in gelijk gesteld.
Week 2 – Vertegenwoordiging, vernietigbaarheid/wilsgebreken inhoud van de overeenkomst
Vertegenwoordiging
Bij veel contracten die gesloten worden is sprake van een vertegenwoordiging. Dit kan als de
vertegenwoordigde afwezig is, hij het aan een ander wil overlaten, het een rechtspersoon is of onder
curatele is gesteld.
A = vertegenwoordigde, volmachtgever, achterman
, T = tussenpersoon vertegenwoordiger, gevolmachtigde tussenpersoon
B = wederpartij, geadresseerde, de derde
à T doet een aanbod namens A aan B en B aanvaardt.
Bevoegde vertegenwoordiging
Art. 3:66 BW lid 1:
1. Gevolmachtigde verricht een rechtshandeling.
2. In naam van volmachtgever
3. Binnen grenzen van zijn bevoegdheid/volmacht.
Gevolg = overeenkomst die volmachtgever treft in gevolgen. De achterman wordt gebonden, een
rechtshandeling en de tussenpersoon valt er tussenuit.
Bronnen van vertegenwoordigingsbevoegdheid (het is alleen een bevoegdheid)
1. Volmacht (vaak tegelijk met vertegenwoordiging): Bevoegdheid die de volmachtgever
verleent aan de gevolmachtigde (rechtshandeling) om in naam van de volmachtgever
rechtshandelingen te verrichten (art. 3:60 lid 1 BW). Volmachtgever heeft op dat moment ook
nog de bevoegdheid om ook de rechtshandeling uit te voeren (niet privatief, belemmert hem
niet). De tussenpersoon handelt niet in zijn eigen naam en is bevoegd, maar niet verplicht om
te handelen (tenzij in contract afgesproken dat hij verplicht is, lastgeving art 7:414 BW)
2. Wettelijke vertegenwoordiging = ouder vertegenwoordigt minderjarig kind (art. 1:245 lid 4
BW) of curator vertegenwoordigt onder curatele gestelde (1:386 jo.337 BW)
3. Vertegenwoordiging van een rechtspersoon: door bestuurders (boek 2 BW)
4. Bevoegde zaakwaarneming (art. 6:201 BW)
Onbevoegde vertegenwoordiging
- Iemand doet alsof hij volmacht heeft, maar dat heeft hij niet.
- Gevolmachtigde handelt buiten de grenzen van zijn bevoegdheid.
à In beide gevallen: in beginsel geen overeenkomst/contract, want gevolmachtigde handelt niet binnen
de grenzen van zijn bevoegdheid (geen toereikende volmacht). Ook is er geen overeenkomst tussen
tussenpersoon en derde partij. Tussenpersoon verklaarde namelijk volmachtgever te binden en niet
zichzelf.
Tussenpersoon moet wel instaan voor bevoegdheid (voor het bestaan en de omvang van de volmacht),
aansprakelijk voor eventuele schade tenzij wederpartij weet of behoort te begrijpen dat een
toereikende volmacht ontbreekt (art. 3:70 BW)
Hoofdregel: geen overeenkomst tussen de achterman en de wederpartij
Uitzonderingen
1. Bescherming van gerechtvaardigd vertrouwen van wederpartij (art. 3:61 lid 2 BW)
2. Bekrachtiging door achterman (art. 3:69 BW)
à In beide gevallen wel overeenkomst
Bescherming gerechtvaardigd vertrouwen toereikende volmacht
Art. 3:61 lid 2 BW = wederpartij mocht onder gegeven omstandigheden door toedoen van de
achterman redelijkerwijze aannemen dat een toereikende volmacht was verleend.
Gerechtvaardigd vertrouwen op schijn van volmacht (dat tussenpersoon wel bevoegd was)
1. Gevolmachtigde verricht rechtshandeling in naam van volmachtgever zonder toereikende
volmacht
2. Verklaring of gedraging van ander = toedoen achterman/volmachtgever.
3. Wederpartij nam op grond van verklaring of gedraging van de achterman aan dat een
toereikende volmacht was verleend (subjectief). Wederpartij mocht dit in gegeven
omstandigheden redelijkerwijs aannemen (objectief)
Rechtsgevolg à rechtshandeling is geldig achterman gebonden alsof volmacht verleend
