WERKBOEKFINANCIEEL
MANAGEMENT
HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM - BUSINESS IT & MANAGEMENT
2019
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: De rol van financieel management ................................................................................ 3
Termen .................................................................................................................................................. 3
Samenvatting ......................................................................................................................................... 5
Focus op waarde ................................................................................................................................ 5
De leerdoelen .................................................................................................................................... 5
Vraagstukken ......................................................................................................................................... 7
1.1 Vergelijking van rechtsvormen. ..................................................................................................... 7
1.2 Periodetoerekening versus cashflow .............................................................................................. 7
1.3 Agencyvraagstukken, agencykosten en oplossingen ....................................................................... 7
1.4 Marginale kosten-batenanalyse en het doel van de onderneming. ................................................... 8
Hoofdstuk 2: De financiële marktomgeving ...................................................................................... 9
Termen .................................................................................................................................................. 9
Samenvatting ........................................................................................................................................ 11
Focus op waarde ............................................................................................................................... 11
De leerdoelen ................................................................................................................................... 11
Vraagstukken ........................................................................................................................................ 13
2.1 Bedrijfsbelastingen ...................................................................................................................... 13
2.2 Inkomsten uit rente en dividend. .................................................................................................. 13
2.3 Rente- en dividenduitgaven.......................................................................................................... 13
Hoofdstuk 3: Financiële overzichten en kengetallen .......................................................................... 14
Termen ................................................................................................................................................ 14
Samenvatting ........................................................................................................................................ 17
Focus op waarde ............................................................................................................................... 17
Leerdoelen ....................................................................................................................................... 17
Vraagstukken ....................................................................................................................................... 19
3.1 Ratioformules en interpretaties ................................................................................................... 19
3.2 De balans invullen met behulp van ratio’s ..................................................................................... 20
3.3 Financiële posten vaststellen ....................................................................................................... 22
3.4 Een balans opstellen ................................................................................................................... 23
3.5 Liquiditeitsmanagement ............................................................................................................. 23
3.6 Voorraadbeheer ......................................................................................................................... 24
3.7 Debiteurenbeheer ....................................................................................................................... 24
3.8 Schuldanalyse ............................................................................................................................ 25
3.9 Analyse van de winst-en-verliesrekening in percentages ............................................................... 25
3.10 Ratioanalyse op representatieve basis. ....................................................................................... 26
Hoofdstuk 4: De tijdswaarde van geld .............................................................................................28
Termen ................................................................................................................................................ 28
Samenvatting ....................................................................................................................................... 29
Focus op waarde .............................................................................................................................. 29
Leerdoelen ...................................................................................................................................... 29
Vraagstukken ........................................................................................................................................ 31
4.1 Een tijdlijn gebruiken ................................................................................................................... 31
4.3 Eindwaarde ................................................................................................................................. 31
4.4 Het concept van contante waarde ............................................................................................... 32
4.5 Contante waarden en vereist rendement ..................................................................................... 32
4.6 Contante waarde en enkele bedragen, vergelijken ........................................................................ 33
1
, 4.7 De investering van cashflows ........................................................................................................ 33
4.8 De contante waarde van een annuïteit ......................................................................................... 34
4.12 Berekeningsfrequentie, eindwaarde en effectieve jaarrente ........................................................ 34
4.13 Aantal jaren – enkelvoudige bedragen.........................................................................................35
Hoofdstuk 5: Cashflow en financiële planning ..................................................................................36
Termen ................................................................................................................................................ 36
Samenvatting ....................................................................................................................................... 38
Focus op waarde .............................................................................................................................. 38
De leerdoelen .................................................................................................................................. 38
Vraagstukken ....................................................................................................................................... 40
5.1 Afschrijvingen............................................................................................................................. 40
5.2 Afschrijvingen en boekhoudkundige cashflows ............................................................................ 40
5.4 Operationele en vrije cashflows ................................................................................................... 40
Hoofdstuk 8: Het investeringsproces – Investeringsanalyse ............................................................... 42
Termen ................................................................................................................................................ 42
Samenvatting ....................................................................................................................................... 43
Focus op waarde .............................................................................................................................. 43
De leerdoelen .................................................................................................................................. 43
Vraagstukken ....................................................................................................................................... 45
8.2 Terugverdientijd ......................................................................................................................... 45
8.3 Terugverdientijdsvergelijkingen .................................................................................................. 45
8.4 NCW .......................................................................................................................................... 45
8.6 NCW – onafhankelijke projecten ................................................................................................. 46
Hoofdstuk 9: Het investeringsproces – Kasstromen .......................................................................... 47
Termen .................................................................................................................................................47
Samenvatting ....................................................................................................................................... 48
Focus op waarde .............................................................................................................................. 48
De leerdoelen .................................................................................................................................. 48
Vraagstukken ....................................................................................................................................... 50
9.1 Grondbeginselen voor relevante cashflowpatronen ...................................................................... 50
9.2 Onderverdeling van uitgaven .......................................................................................................51
9.4 Basistermen ............................................................................................................................... 52
Formuleblad ................................................................................................................................. 53
2
,Hoofdstuk 1: De rol van financieel management
Termen
Financieel management: De kunst en de wetenschap van het beheren van geld.
Vb: - Persoonlijk: Hoe je geld uitgeeft en geld spaart.
- Zakelijk: Hoe geld wordt verdiend, hoe het wordt besteed (geïnvesteerd)
Financiële dienstverlening: Het geven van advies en het ontwikkelen van financiële
producten voor particulieren, bedrijven en overheden.
Financiële manager: Manager die zich bezighoudt met de financiële kant van allerlei
soorten bedrijven.
Eenmanszaak: Een bedrijf met één eigenaar dat door die ene eigenaar wordt geleid.
Vennootschap: Een bedrijf met twee of meer eigenaren met winstoogmerk.
Aandeelhouders: De eigenaren van een bedrijf.
Dividend: Periodieke (winst-) uitkering aan de aandeelhouders van een bedrijf.
Winst per aandeel (WPA): De winst over een bepaalde periode die per gewoon aandeel
𝑛𝑒𝑡𝑡𝑜𝑤𝑖𝑛𝑠𝑡
beschikbaar is. 𝑊𝑃𝐴 = 𝑎𝑎𝑛𝑡𝑎𝑙 𝑢𝑖𝑡𝑔𝑒𝑔𝑒𝑣𝑒𝑛 𝑎𝑎𝑛𝑑𝑒𝑙𝑒𝑛
Gewone aandelen: Bewijzen van eigendom van een bepaald deel van een bedrijf (meet
gebruikte vorm)
Risico: Kans dat de resultaten anders blijken dan verwacht.
Risicomijdend: uitgaand van een beloning voor het gedragen risico.
Stakeholder: Groepen belanghebbende die een economische band hebben met een bedrijf,
bijvoorbeeld werknemers, klanten, leveranciers, crediteuren en eigenaren.
Bedrijfsethiek: Het morele kompas van personen die zich met de bedrijfsvoering
bezighouden.
Treasurer: De hoogste financieel manager van een bedrijf, verantwoordelijk voor de liquide
middelen, pensioenvoorzieningen en het reageren op financiële risico’s voor het bedrijf.
Controller: Hoofd boekhouding, verantwoordelijk voor alle boekhoudkundige activiteiten:
het verzamelen en structureren van gegevens voor de belasting en de financiële
administratie.
Foreign exchange manager: Financieel expert op het gebied van buitenlandse valuta.
Houdt koersschommelingen in de gaten en beperkt het koersverlies zo veel mogelijk.
Marginale kosten-batenanalyse: Economisch basisprincipe dat stelt dat financiële keuzes
altijd moeten leiden tot een extra waarde die hoger ligt dan de kosten.
Factuurstelsel: Wordt gebuikt in financiële verslaglegging. Gaat uit van de opbrengst per
verkoopdatum (ongeacht of er geld is binnengekomen of niet) en de kosten op het moment
dat die kosten worden aangegaan (ongeacht of de rekening is betaal of niet).
Kasstelsel: Gaat uit van de opbrengsten en uitgaven voor zover er daadwerkelijk een cash
inflow en cash outflow is.
Corporate governance: De regels, processen en wetten op basis waarvan bedrijven worden
geleid, gecontroleerd en gereguleerd.
Raad van bestuur: Een groep professionals die door de aandeelhouders van een bedrijf
wordt aangewezen om de verantwoordelijkheid te dragen voor strategie en beleid, de
leiding van het bedrijf en belangrijke financiële beslissingen.
Individuele beleggers: Investeerders die een kleine hoeveelheid aandelen bezitten en er zo
naar streven hun persoonlijke financiële doelen te behalen.
Institutionele beleggers: Professionele beleggingsspecialisten, zoals banken, verzekeraars,
beleggingsfondsen en pensioenfondsen die grote hoeveelheden effecten beheren namens
individuen, bedrijven en overheden.
3
,Sarbanes-Oxley Act (SOx): Een Amerikaanse wet uit 2002 die een eind moest maken aan
de problemen met onjuiste financiële informatie en belangenverstrengelingen in het
bedrijfsleven. Regelt onder meer welke financiële informatie moet worden vrijgegeven en
hoe bedrijven, analisten, auditors, advocaten, directeuren, personeel en aandeelhouders
zich tot elkaar verhouden.
Principaal-agentrelatie: Een situatie waarin een agent handelt namens een principaal. Zo
handelen manager van een bedrijf (agenten) namens de aandeelhouders (principaal).
Agencyproblemen: Problemen die kunnen ontstaan wanneer managers hun persoonlijke
belangen boven die van de aandeelhouders stellen.
Agencykosten: Kosten die voorvloeien uit agencyproblemen en uiteindelijk voor rekening
komen van de aandeelhouders.
Incentiveregeling: Bonusregeling waarbij de beloning voor het management is gekoppeld
aan de koerswaarde van het bedrijf (bijvoorbeeld optieregeling).
Optieregeling: Aandelenopties die het management van het bedrijf in staat stellen mee te
profiteren van toekomstige koersstijgingen.
Prestatiebonus: Beloningsregeling die gekoppeld is aan de WPA of de stijging van de WPA.
De beloning bij een prestatiebonus is vaan ik de vorm van aandelen in het bedrijf o f een
geldsom.
Aandelenbonus: Een bonus in de vorm van aandelen die het management krijgt wanner
het bedrijf een vooraf vastgesteld doel heeft gehaald.
Cashbonus: Een bonus in de vorm van een geldsom die het management krijgt uitbetaald
wanneer het bedrijf een vooraf vastgesteld doel heeft gehaald.
4
,Samenvatting
Focus op waarde
In hoofdstuk 1 stellen we vast dat de belangrijkste doelstelling van het bedrijf is: het
maximaliseren van het bezit van de eigenaren. De waarde van beursgenoteerde bedrijven is
op iedere willekeurig moment af te lezen aan de beurskoers. Het is de taak van het
management om alleen die dingen te doen waarvan te verwachten valt dat ze de
beurskoers verhogen en meer waarde creëren voor de eigenaren. Om dat voor elkaar te
krijgen, moet het management grip houden op drie variabelen: het rendement, het risico
van de geplande activiteiten en het effect van die twee factoren op de waarde.
De leerdoelen
Je kunt het begrip financieel management en de functie van financieel management definiëren.
Financieel management is de kunst en de wetenschap van het beheren van geld. Het speelt
een rol in vrijwel alle aspecten van het bedrijfsleven. Financieel management is het totaal
aan taken van de financieel manager van een bedrijf. Financieel managers beheren de
financiën van allerlei soorten bedrijven. Tot hun takenpakket behoort bijvoorbeeld:
financiële plannen schrijven, budgetten opstellen, leverancierskrediet verlenen aan klanten,
grote investeringen toetsen en zorgen voor de financiële middelen voor de bedrijfsvoering.
Je kunt de verschillende bedrijfsvormen omschrijven die een bedrijf kan hebben.
De rechtsvormen waarvoor een bedrijf kan kiezen zijn de eenmanszaak, de vennootschap
onder firma (vof), de besloten vennootschap (BV) en de naamloze vennootschap (NV). NV’s
zijn over het algemeen het grootst en hebben de meeste omzet. De houders van gewone en
preferente aandelen van het bedrijf zijn de eigenaren. De aandeelhouders rekenen op een
rendement op hun investering in de vorm van dividend of winst door een stijgende
beurskoers.
Je kunt het doel van een bedrijf omschrijven en uitleggen waarom het maximaliseren van de
waarde van het bedrijf een doelstelling is.
Het doel van een bedrijf is het vergroten van de waarde en daarmee het vergroten van het
bezit van de eigenaren. Dat streven is in het voordeel van de eigenaren van het bedrijf: de
aandeelhouders. Maar omdat aandeelhouders hun geld pas krijgen als alle andere
belanghebbende betaald zijn, is het meestal nodig om in de behoeften van de andere
belanghebbende te voorzien zodat de aandeelhouders iets kunnen verdienen.
Je kunt omschrijven hoe de functie van financieel management zich verhoudt tot economie en
boekhouden.
Alle onderdelen van een bedrijf hebben te maken met het personeel en de procedures van
de afdeling financiën. Een financieel manager heeft inzicht in economie en maakt veel
gebruik van marginale kosten-batenanalyses bij het nemen van financiële beslissingen. Een
financieel manager kan ook boekhouden, maar hij houdt zich vooral bezig met kasstromen
en het nemen van financiële beslissingen.
Je kunt de belangrijkste taken van de financieel manager noemen.
Naast zijn betrokkenheid bij financiële analyses en planning, richt een financieel manager
zich met name op beslissingen over investeringen en financiering daarvan.
Je kunt de aard van de principaal-agentrelatie tussen de eigenaren en de managers van een
organisatie omschrijven en uitleggen hoe vanuit de beginselen van corporate governance de
principaal-agentproblematiek kan worden aangepakt.
In het onderscheid tussen eigenaren en de managers van een gemiddeld bedrijf tekent zich
de klassiek principaal-agentrelatie af: de aandeelhouders is de principaal en de manager de
agent. Dat werkt prima zolang de agent beslissingen neemt die gunstig zijn voor de
5
,principaal. Problemen kunnen zich voordoen als de belangen van de agent en de principaal
tegenstrijdig zijn, Corporate governance beoogt ervoor te zorgen dat de managers van een
bedrijf doen wat het beste is voor de aandeelhouders en andere belanghebbende.
Corporate governance wordt doorgaans beïnvloed door interne en externe factoren.
6
,Vraagstukken
1.1 Vergelijking van rechtsvormen.
Marie Harmsen heeft €25.000 in Zuidwest projecten geinvesteerd. Het bedrijf heeft echter
faillissement aangevraagd en heeft nog voor €60.000 aan schulden openstaan. Wat zou er
in de volgende gevallen met de investering van Marie Harmsen gebeuren?
A. Zuidwest projecten is een eenmanszaak van Marie Harmsen.
Marie haar investering zal volledig op gaan aan de openstaande schulden.
B. Zuidwest projecten is een maatschap, onder leiding van de gelijkwaardige partners
Marie Harmsen en Christopher Black.
Marie haar investering zal volledig op gaan aan de openstaande schulden.
C. Zuidwest projecten is een vennootschap
Afhankelijk van het aantal investeerders is het mogelijk dat Marie haar investering
(gedeeltelijk) terugkrijgt.
1.2 Periodetoerekening versus cashflow
Boekengroothandel Thomas NV levert lesboeken aan academische boekhandels. Boeken
worden verzonden onder de voorwaarde dat ze binnen dertig dagen moeten worden
betaald. Ze kunnen echter binnen 90 dagen worden geretourneerd, waarna het volledige
koopbedrag zal worden teruggestort. Thomas verzond en factureerde boeken voor in totaal
€760.000 in 2013. De totale netto-inkomsten (minus teruggestorte bedragen) bedroegen
€690.000. De inkoop van de boeken bedroeg €300.000.
A. Bereken met behulp van periodetoerekening en de hierboven vermelde cijfers, de
nettowinst van het bedrijf.
€760.000 − €300.000 = €460.000
B. Bereken, met behulp van de kasbasismethode en de hierboven vermelde cijfers, de
nettocashflow van het bedrijf.
€690.000 − €300.000 = €390.000
C. Welke methode is beter voor de treasurer? Waarom?
De kasbasismethode is nuttiger voor de financiële manager. Het boekhoudkundig
nettoresultaat omvat bedragen die niet zullen worden geïnd en bijgevolg niet bijdragen aan
het vermogen van de eigenaars.
1.3 Agencyvraagstukken, agencykosten en oplossingen
Leg uit waarom elk van de volgende situaties een agencyvraagstuk is en wat dit probleem
het bedrijf zou kunnen gaan kosten. Verzin ook een oplossing voor het probleem, anders
dan het 0ntslaan van de betrokkene(n).
A. De receptioniste neem elke dag twintig minuten extra lunchpauze om persoonlijke
zaken te regelen.
Kosten: Voor dit rekenvoorbeeld wordt een uurloon van €15,00 gebruikt (WageIndicator
Network, 2019) en 235 werkdagen (Snelverder.nl, sd). 20 𝑚𝑖𝑛𝑢𝑡𝑒𝑛 ∗ 235 𝑤𝑒𝑟𝑘𝑑𝑎𝑔𝑒𝑛 ∗
€15,00 = €1.175,00
Oplossing: Gesprek aangaan met de betrokken receptioniste. Aanspreken op de extra
pauzes. Eventueel de twintig minuten aan het einde van de dag alsnog laten werken.
B. Divisiemanagers overdrijven hun kostenraming, zodat ze goed lijken te presteren
wanneer de daadwerkelijk kosten ver onder de raming blijven.
Kosten: Het probleem hier is dat het geld waarschijnlijk gebudgetteerd wordt voor deze
divisie waardoor een andere divisie misschien een lager budget krijgt dan gewenst.
7
,Hierdoor kan een eventueel geplande investering niet doorgaan of deze moet worden
uitgesteld.
Oplossing: Indien dit vaker voorkomt in gesprek gaan met de divisiemanager en hem
uitleggen wat de gevolgen hiervan zijn. Bij eventueel herhalen kan de divisiemanager
worden overgeplaatst.
C. De CEO van het bedrijf onderhandelt in het geheim met een concurrent over een fusie,
waarbij hij dan de CEO van het nieuwe bedrijf zou worden.
Kosten: Doordat de CEO een baan zal krijgen als CEO van het gefuseerde bedrijf is er
mogelijk sprake van belangenverstrengeling.
Oplossing: Mogelijk is om, als de raad van bestuur het er mee eens is, een projectgroep op
te zetten die in kaart gaat brengen wat de mogelijkheden rondom de fusie zijn.
D. Een brandmanager ontslaat ervaren, fulltime medewerkers en neemt nieuwe
parttimers in dienst om de personeelskosten te drukken en de winst op te schroeven. De
bonus van de manager is op winstcijfers gebaseerd.
Kosten: Kennis en kunde gaat verloren. Nieuw medewerkers moeten worden ingewerkt,
wat uiteraard ook geldt kost. Daarbij loop het bedrijf reputatieschade op.
Oplossing: Andere constructie bedenken voor de bonus van de manager.
1.4 Marginale kosten-batenanalyse en het doel van de onderneming.
David van der Wiel werkt als investeringsanalist voor een fabrikant van versnellingsbakken
voor vrachtwagens en auto’s en is gevraagd om een investeringsvoorstel te beoordelen. De
manager van de vrachtwagendivisie denkt dat de vervanging van de robots die worden
gebruikt bij de productie van versnellingsbakken voor zware trucks de komende vijf jaar een
voordeel zal opleveren van in totaal €560.000 (huidige waarde). Met de bestaande robots is
dat voordeel €400.000 (huidige waarde) in dezelfde periode. Voor de installatie van de
nieuwe apparatuur is een aanvangsinvestering van €220.000 nodig. Volgens de schatting
van de manager kan de oude robotica worden verkocht voor €70.000. Laat zien hoe David
gebruik kan maken van technieken voor marginale kosten-batenanalyses om het volgende
te bepalen:
A. De marginale (extra) baten van de nieuwe robots.
€560.000 − €400.000 = €160.000
B. De marginale (extra) kosten van de nieuwe robots.
€220.000 − €70.000 = €150.000
C. De nettobaten van de nieuwe robots
€160.000 − €150.000 = €10.000
D. Wat met David de onderneming aanbevelen? Waarom?
David zal de onderneming aanbevelen om de nieuwe robots aan te schaffen. De machines
zullen over de komende vijf jaar €10.000 meer opleveren. Dit komt ten goede van de WPA
en is dus goed voor de aandeelhouders.
E. Zijn er naast de kosten en baten nog andere factoren waarmee rekening moet worden
gehouden voordat de eindbeslissing wordt genomen?
Nee, de aandeelhouderswaarde gebruikt winsten als schatting van kosten en baten.
Winsten negeren de belangrijke punten van timing, cashflow en risico, drie belangrijke
factoren voor het bepalen van de werkelijke impact op het vermogen van aandeelhouders.
8
, Hoofdstuk 2: De financiële marktomgeving
Termen
Financiële instelling: Een intermediair die de spaartegoeden van particulieren, bedrijven en
overheden uitzet in de vorm van leningen of investeringen.
Handelsbanken: Instellingen die spaarders een veilige mogelijkheid bieden om hun geld te
bewaren en leningen verstrekken aan particulieren en bedrijven.
Glass-Steagall Act: Amerikaanse wet uit 1933 waarmee een landelijk garantiestelsel voor
spaartegoeden werd geïntroduceerd. Deze wet maakte ook een duidelijk onderscheid
tussen de activiteiten van handelsbanken en investeringsbanken.
Investeringsbanken: Banken die helpen bij het aantrekken van kapitaal, adviseren bij zaken
als fusies en financiële herstructureringen en zich bezighouden met de handel in opties en
aandelen.
Schaduwbanken: Financiële instellingen die als gewone handelsbank opereren maar geen
spaartegoeden in bewaring hebben zich daarom niet aan dezelfde regels hoeven te houden.
Financiële markten: Een plaats waar aanbieders en afnemers van financiële middelen
direct (dus zonder tussenkomst van een bank) zaken kunnen doen.
Onderhandse emissie: Het direct verkopen van effecten aan een belegger (niet via de
beurs).
Openbare emissie: Het openbaar uitbrengen van aandelen en obligaties (via de beurs).
Primaire markt: Dat deel van de financiële markt waar nieuwe effecten worden uitgegeven
De enige markt waar de uitgever van de effecten direct bij de transactie betrokken is.
Secundaire markt: Dat deel van de financiële markt waar wordt gehandeld in
‘tweedehands’ effecten (effecten die al eerder op de primaire markt zijn uitgegeven).
Geldmarkt: Het geheel van vraag en aanbod op het gebied van kortlopende fondsen.
Courante effecten: Kortlopende fondsen, zoals overheidsobligaties, verhandelbare
schuldbekentenissen en termijndeposito’s.
Eurovalutamarkt: Internationale variant van de geldmarkt.
Kapitaalmarkt: Het geheel van vraag en aanbod op het gebied van langlopende fondsen.
Obligaties: Langlopende schuldbewijzen die bedrijven en overheden gebruiken om grote
hoeveelheden geld te lenen, meestal van een gevarieerde groep financiers.
Preferente aandelen: Aandelen waarover een vooraf vastgesteld periodiek dividend wordt
uitgekeerd Houders van preferente aandelen ontvangen hun dividend voordat de houders
van gewone aandelen hun dividend krijgen.
Markt voor effectenhandelaars: Op de markt voor effectenhandelaars hebben de kopers
en de verkopers geen direct contact. De koop- en verkooporders worden uitgevoerd door
market makers.
Effectenbeurs: Organisatie die ervoor zorgt dat er een markt is waar ondernemingen geld
kunnen aantrekken door aandelen uit te geven en waar kopers van die aandelen hun bezit
ook weer kunnen verkopen.
Market makers: Effectenhandelaren die de ‘markten maken’ door bepaalde effecten te
kopen of verkopen voor een bepaalde prijs.
Over-the-countermarkt (OTC-markt): Markt waar wordt gehandeld in kleinere niet-
beursgenoteerde effecten.
Biedprijs: De hoogste prijs die voor een aandeel wordt geboden.
Vraagprijs: De laagste prijs waarvoor een aandeel te koop wordt aangeboden.
Euro-obligatiemarkt: Een internationale kapitaalmarkt waar grote ondernemen en
overheden in meerdere Europese landen tegelijkertijd kunnen uitgeven en verhandelen.
9
