1
Nederlandstalige vertaling:
introduction to the philosophy of the
management sciences.
, 2
Inhoud
Hoofdstuk 1............................................................................................................ 3
Hoofdstuk 2......................................................................................................... 29
Hoofdstuk 3.......................................................................................................... 61
Hoofdstuk 4.......................................................................................................... 79
, 3
Hoofdstuk 1
WAAROM FILOSOFIE VAN DE WETENSCHAP?
OVERZICHT VAN DE ONDERWERPEN DIE IN DIT HOOFDSTUK WORDEN
BEHANDELD:
Inleiding: de autoriteit van de wetenschap en het onderscheid tussen
wetenschappelijke en alledaagse kennis.
Vijf kenmerken van wetenschappelijke kennis:
1. Generaliseerbaarheid (we willen fenomenen verklaren en begrijpen).
2. Beheersbaarheid (onderzoek moet daarom transparant en
herhaalbaar zijn).
3. Objectiviteit (wetenschappelijk onderzoek moet daarom
onafhankelijk zijn).
4. Het gebruik van geldige onderzoeksmethoden.
5. Spaarzaamheid: het gebruik van duidelijke en eenvoudige modellen
van uitleg (omdat begrip vereenvoudiging vereist, hoewel er
grenzen zijn aan wat kan worden vereenvoudigd).
Misverstanden met betrekking tot de methoden van de
managementwetenschappen:
1. Alleen empirisch onderzoek is wetenschappelijk.
2. Resultaten van wetenschappelijk onderzoek zijn alleen beschrijvend,
nooit voorschrijvend of normatief.
Het goede reden-model van waarheid.
‘Wat redelijk is’ als methodologische vraag.
‘Wat redelijk is’ als epistemologische vraag.
‘Wat redelijk is’ als ontologische vraag.
Idealisme versus realisme.
Kantiaans realisme en de voorgevormdheid van observatie.
We hebben meer dan één perspectief en benadering nodig bij het
bestuderen van natuurlijke en sociale fenomenen.
Uitstapjes:
De ontologie van geld
Sofisme en drogredenen
, 4
Inleiding
De filosofie van de wetenschap is een discipline die de pretenties van de natuur-
en sociale wetenschappen in vraag stelt. Ze houdt zich bezig met de aard van
wetenschappelijke kennis. De basisvraag in de wetenschapsfilosofie is waarom
wetenschappelijke kennis betrouwbaarder is dan alledaagse, dagelijkse kennis.
Als een resultaat of mening als ‘wetenschappelijk’ wordt bestempeld, gaan de
meeste mensen ervan uit dat zo'n resultaat of mening correct is. Maar is dat echt
zo? Waar zijn de beweringen van wetenschappers op gebaseerd? Waarom
vertrouwen we op wetenschappelijke theorieën, zoals theorieën over de meest
effectieve manier om bepaalde processen in bedrijven te beheren? Kloppen die
theorieën inderdaad? Functioneert de markt op de manier waarop economen ons
vertellen? Hoe betrouwbaar zijn theorieën over sociale en psychologische
mechanismen die worden gebruikt om het gedrag van werknemers, managers of
consumenten te begrijpen en te beïnvloeden?
Er zijn talloze theorieën en benaderingen die beweren ‘wetenschappelijk’ te zijn.
Maar zijn ze dat ook? Iets ‘wetenschappelijk’ noemen, vergroot de verkoopkracht
ervan enorm: burgers, politici en managers baseren hun beslissingen en beleid
graag op ‘wat wetenschappelijk is bewezen’. Wetenschap is een instituut met
enorme autoriteit. Maar wat maakt wetenschappelijke kennis precies
betrouwbaarder dan alledaagse kennis? Om die vraag te beantwoorden, moeten
we verduidelijken wat het verschil is tussen wetenschappelijke kennis en
alledaagse kennis, zoals iemands kennis over het functioneren van zijn computer
of over de beste plek om een pizza te bestellen.
De meeste mensen associëren wetenschap met complexe experimenten en grote
ontdekkingen. De natuurwetenschappen hebben het duidelijkst de kenmerken die
normaal met ‘wetenschap’ worden geassocieerd. Het is echter een vergissing om
te denken dat de managementwetenschappen alleen ‘wetenschappelijk’ kunnen
zijn door de methoden en kenmerken van de natuurwetenschappen te kopiëren.
Managementstudies zijn een soort sociale wetenschap: ze onderzoeken geen
natuurlijke fenomenen, maar sociale fenomenen, zoals de manier waarop
organisaties opereren of de manier waarop markten functioneren. De
managementwetenschappen bestuderen mensen — individueel of collectief —,
organisatievormen en manieren van management. Managementstudies
bestuderen economische processen en financiële mechanismen. Empirische
managementstudies verzamelen gegevens over het gedrag en de overtuigingen
van individuen, over de prestaties van bedrijven en over de kenmerken van de
omgevingen waarin bedrijven opereren. Op basis van dergelijke gegevens
proberen wetenschappers significante correlaties aan te wijzen, bijvoorbeeld
tussen bepaalde vormen van bestuur en de prestaties van een bedrijf. De kennis
die in de managementwetenschappen wordt verzameld, is voornamelijk kennis
van sociale, economische, institutionele en psychologische patronen,
regelmatigheden en wetten.
, 5
Hier zien we het eerste verschil tussen wetenschappelijke kennis en alledaagse
kennis: wetenschap streeft naar kennis van patronen, structuren,
regelmatigheden en wetten. Wetenschappelijke theorieën zeggen niets over één
specifiek bedrijf of één specifiek voorbeeld van succesvol logistiek management.
In managementstudies willen we kennis opdoen over bepaalde soorten bedrijven
en bepaalde typen van succesvol logistiek management. De beweringen in de
managementwetenschappen moeten generaliseerbaar zijn. We zoeken naar
principes en patronen die in het algemeen geldig zijn, net zoals we in de chemie
niet geïnteresseerd zijn in een specifieke chemische reactie, maar in de wetten
die bij een dergelijke reactie aan het werk zijn.
Generaliseerbaarheid is belangrijk omdat de wetenschap een duidelijk doel heeft:
ze wil fenomenen verklaren en begrijpen. Zo'n doel wordt niet bereikt door één
geval of één gebeurtenis te begrijpen. We willen begrijpen waarom een bedrijf
dat op een bepaalde manier is georganiseerd en beheerd, succesvol kan zijn in
bepaalde omstandigheden. We willen de mechanismen leren kennen die zo'n
succes verklaren, om te begrijpen hoe andere bedrijven onder dezelfde
omstandigheden succesvol kunnen zijn. Daarom doen we wetenschappelijk
onderzoek. In het dagelijks leven zijn we niet geïnteresseerd in de vraag waarom
een bepaalde kroeg de meest stijlvolle of gezelligste is. Het belangrijkste is dat
hij stijlvol of gezellig is. Het kan zijn dat iemand gevraagd wordt om een nieuwe
kroeg te beginnen en deze de meest stijlvolle van de stad te maken. Op dat
moment moet men nadenken over waarom een kroeg als ‘stijlvol’ wordt
geclassificeerd. Men moet het concept ‘stijlvolheid’ operationeel maken en
bepalen welke entourage en sfeer het beste passen bij de algemene kenmerken
van stijlvolheid. Men zou kunnen beginnen met het bezoeken en vergelijken van
alle kroegen die algemeen als stijlvol worden beschouwd en de algemene sociale
en psychologische wetten van stijlvolheid ontdekken. Dit is het begin van
wetenschappelijk onderzoek!
De wetenschap zoekt naar algemene beweringen over wetmatigheden die ons
helpen complexe processen, gebeurtenissen en fenomenen te begrijpen en te
verklaren. De vraag is hoe we zeker kunnen zijn dat zulke beweringen geldig zijn.
Er is een eindeloze stroom boeken die nieuwe managementtheorieën voorstellen.
Hoe kunnen we betrouwbare beweringen onderscheiden van onzin? In
managementstudies is er een denkrichting die stelt dat alles wat gebeurt in en
rond ondernemingen en bedrijven sterk afhankelijk is van toevalligheden. Het
idee is dat er geen duidelijke mechanismen, regelmatigheden of wetten zijn die
ons de weg wijzen naar succesvol management. Volgens zo'n 'anything-goes'-
benadering is het niet zo belangrijk wat het management doet, zolang het maar
gelooft in wat het doet. Elke vorm van bestuur en management kan succesvol
zijn. Dat is de reden waarom zoveel managementtheorieën in de mode raken,
maar hun aantrekkingskracht verliezen op het moment dat een nieuwe
managementgoeroe op de voorgrond treedt.
, 6
Zelfs dan betekent dit niet dat de beweringen van wetenschappers in de
managementwetenschappen ongeldig zijn. Als wordt beweerd dat er bewijs is dat
bepaalde manieren van organisatie onder bepaalde omstandigheden succesvoller
zijn dan andere, kunnen dergelijke beweringen het predicaat 'wetenschappelijk'
verdienen, mits andere wetenschappers — zelfs de aanhangers van een
"anything goes"-benadering — de mogelijkheid hebben om het bewijs en het
onderzoek naar dat bewijs te controleren op juistheid.
Wetenschappelijk onderzoek wordt gekenmerkt door het feit dat het getest kan
worden. Nauwgezetheid is het kenmerk van wetenschap. Elke deskundige
wetenschapper moet in staat zijn het onderzoek van een collega (bijvoorbeeld
onderzoek naar effectieve planningsstrategieën) te herhalen om te testen of de
resultaten geldig zijn. In de natuurwetenschappen moeten experimenten
herhaalbaar zijn. In 1909 beweerde de Nederlandse wetenschapper Kamerlingh
Onnes dat helium (een van de lichtste gassen) vloeibaar gemaakt kan worden
door het te bevriezen tot nabij het absolute nulpunt (-273,15 graden Celsius). De
technieken die hij gebruikte om dit bijna-nulpunt te bereiken, waren ingenieus.
Als echter niemand in staat was geweest de door Kamerlingh Onnes beschreven
technieken te gebruiken en hetzelfde resultaat te bereiken, zouden zijn collega’s
zijn beweringen zijn gaan betwijfelen. De betrouwbaarheid van wetenschappelijke
resultaten vereist controleerbaarheid en controleerbaarheid vereist
herhaalbaarheid. Het moet mogelijk zijn om te controleren hoe onderzoek is
uitgevoerd: de gegevens en de technieken voor het verzamelen, sorteren en
interpreteren van de gegevens moeten expliciet zijn, en de argumenten die het
wetenschappelijke resultaat ondersteunen, moeten glashelder zijn. Men moet
kunnen controleren of de ruwe gegevens correct zijn geïnterpreteerd en of de
getrokken conclusies gerechtvaardigd zijn. Er zijn verschillende voorbeelden van
wetenschappers die gretig de gewenste conclusies trekken uit de gegevens die
ze hebben verzameld. De Britse psycholoog en pedagoog Cyril Burt (1883-1971)
wilde graag aantonen dat intelligentie een puur erfelijke eigenschap is. Daarom
verzon hij in zijn onderzoek onder tweelingen honderden geteste proefpersonen
om voldoende gegevens te hebben om zijn gewenste diagnose te bevestigen.
Burt's leerlingen ontdekten de fraude toen ze probeerden de gegevens die in het
onderzoek van hun professor waren gebruikt, opnieuw te berekenen.
Vijf kenmerken van wetenschappelijke kennis
Wetenschappelijke kennis wordt niet alleen gekenmerkt door
1. Generaliseerbaarheid (omdat we fenomenen willen verklaren en begrijpen)
en
2. Controleerbaarheid (daarom moet onderzoek transparant en herhaalbaar
zijn)
Er zijn drie andere belangrijke kenmerken die bedoeld zijn om de
betrouwbaarheid van wetenschappelijke resultaten te garanderen.
