Samenvatting
Ziekteleer Oncologie Samenvatting
- Vak
- Ziekteleer
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Dit is een samenvatting van de zelfstudievragen en de colleges van het blok oncologie van het vak ziekteleer.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
HOORCOLLEGE 1Celdelingen
- Er zijn 30 verdubbelingen nodig om een tumor van 1 cm3 te vormen. Dit vergt
ongeveer 6 tot 8 jaar, afhankelijk van de soort tumor en de locatie. Een tumor
van 1 cm3 bevat ongeveer een miljard cellen. Bij snel groeiende kankers gaat
dit sneller dan bij langzaam groeiende kankercellen.
- Celdeling gaat in het begin wat langzamer, en aan het eind veel sneller. Dit
komt omdat de cellen zich telkens verdubbelen (van 2 naar 4 is langzaam en
van 64 naar 128 is snel).
- Celdeling hangt af van de agressie van de tumor, de aanwezige ruimte voor
de groei en de voeding / bloedbanen.
- Symptomen van gezwelgroei
o Lokaal -> zwelling, obstructie, ulceratie, bloedverlies
o Systemisch -> gewichtsverlies, vermoeidheid
Metastasering
- Werkingswijze
Kankercellen groeien en maken nieuwe bloedvaten. Als kankercellen bij een
bloedvat in de buurt groeien, kunnen ze ook door het bloedvat heen groeien
(kanker kent geen grenzen). Kankercellen kunnen dan loslaten en in het
bloedvat terecht komen. Dan kan het zich ergens anders in het lichaam weer
vestigen. Dan is de kanker uitgezaaid. Het kan ook via het lymfe uitzaaien. In
de longen komen veel uitzaaiingen voor vanuit allerlei plekken. Uitzaaiingen
van de darmen komen vaak in de lever.
- Routes
o Percontinuitatum -> naar de omgeving, niet alleen meer bij het huidige
weefsel, groei door weefsels heen
o Via de lymfe -> lymfogene metastasering, afvoer van weefselvocht, er
worden ook lymfeklieren weggehaald als tumor wordt verwijderd om
uitzaaiing te voorkomen
o Via het bloed -> hematogene metastasering, transport naar andere
delen van lichaam, je weet vaak wel waar de meeste uitzaaiingen voor
kunnen komen
o Via het mes -> endometastase (komt niet veel meer voor)
- Voorbeelden
o Buik / darmen -> lever
o Huid, botten, nieren, balzakken -> longen
o Longen -> perifere organen
- Gevolgen
o Botten -> pijn, spontane fracturen
o Lever -> gele gloed (gal kan niet weg), dikke buik (vocht kan niet weg),
suf (zelfvergiftiging)
o Longen -> benauwdheid (minder lucht), vermoeidheid (zuurstoftekort),
vocht achter de longen
- Minst voorkomend
o Hart -> te veel kracht om te nestelen
o Nieren -> onbekend waarom
o Huid -> weinig doorbloedt
,Hormonen
- Kanker beïnvloedt door hormonen -> mammacarcinoom,
endometriumcarcinoom, ovariumcarcinoom, prostaatcarcinoom
- Hormonen bevorderen van groei, zorgen voor metabole processen, hebben
mutagene invloed (kan celdelingen veranderen) en zijn een promotor.
- Hormonale therapie kan ook een goede behandeling zijn voor deze vormen
van kanker. Het heeft een directe werking op het metabolisme binnen een
cel / kankercel. Het is een aangrijpingspunt om de kankercellen aan te pakken
en dood te maken.
Oorzaak
Kanker ontstaat door veranderingen in het DNA (mutaties). Dit zorgt voor ongeremde
celgroei. Mutaties kunnen op verschillende manieren optreden :
- Overerving van ouders (genetisch) -> mutatie is aanwezig in alle
lichaamscellen.
- Fout bij celdeling (genetisch) -> mutatie cel alleen aanwezig in cellen die uit
die deling ontstaan.
- Schade aan DNA (omgeving, ook risicofactoren) -> door tabak, straling, UV
licht, alcohol, obesitas, voeding, hormonen
- Bepaalde virussen en bacteriën
Immunologie
- Het immuunsysteem is belangrijk voor het ontstaan en voor de metastasering
van tumoren. Daarnaast kan immunologie gebruikt worden om de primaire
tumor te vinden -> immuno-histologische kleuringstechnieken.
Het immuunsysteem herkent kankercellen niet als maligne cellen die
vernietigd moeten worden. In immunologie wordt getraind om het
immuunsysteem de kankercellen als lichaamsvreemd te laten zien, zodat het
lichaam deze cellen kan aanvallen. Een te actief immuunsysteem is ook niet
handig, doordat kankercellen zo erg op lichaamscellen lijken en deze cellen
worden dan ook mee vernietigd.
- Kanker ontstaat door fouten in het DNA wat leidt tot ongecontroleerde
celgroei. De interactie tussen kankercellen en afweercellen speelt hierbij een
rol en is zeer complex. Ze kunnen de kankercellen helpen of tegen gaan. Er
zijn verschillende fasen.
o Eerste fase – eliminatiefase -> herkennen en doden van afwijkende
kankercellen. Kankercellen die te veel lijken op normale cellen worden
niet opgeruimd.
o Tweede fase – evenwichtsfase -> strijd tussen afweersysteem en
kankercellen, waarbij het afweersysteem de kankercellen onder
controle proberen te houden, terwijl kanker probeert uit te groeien
o Laatste fase – ontsnappingsfase -> kankercellen zijn erin geslaagd om
mechanismen te ontwikkelen om het afweersysteem te ontwijken en te
onderdrukken. Tumor kan groeien en uitzaaien.
,Soort kanker
Goedaardig Kwaadaardig
Minder snelle groei Ongeremde celgroei (snelle groei)
Geen infiltratieve groei Infiltratieve groei (door weefsels)
Geen metastasering (ingekapseld) Metastasering
Gestructureerde en voorspelbare Wilde en onvoorspelbare groei
celdeling
Veel differentiatie (verschillen veel van Weinig differentiatie (lijken op
lichaamseigen cellen) lichaamscellen)
Groei ten koste van andere organen
Behandeling
- Chemotherapie -> behandeling van kanker met medicijnen. Een serie van
behandelingen heet een chemokuur. Het doel is om tumorcellen te doden en
celdeling te remmen. Er zijn veel bijwerkingen omdat de medicatie ook
gezonde cellen doodt. De stoffen die wordt gebruikt heten cytostatica. Ze
worden verspreid via het bloed. Dit wordt toegediend met een infuus, pil of
injectie.
- Radiotherapie -> behandeling van kanker met ioniserende straling. Het doodt
kanker door de beschadiging van het DNA van de kankercellen. Het DNA van
gezonde cellen loopt hierdoor ook schade op. Maar gezonde cellen zijn wel
beter instaat om het DNA te herstellen dan kankercellen. En dankzij
anatomische precisie kan de kwaadaardige tumor steeds preciezer bepaald
en behandeld worden.
- Chirurgie -> tumor wordt verwijderd met een operatie. De operatietechniek
hangt af van de kankersoort en de aard van de tumor.
- Immunotherapie -> relatief nieuwe behandeling. Het is een kunstmatige
manier om het eigen immuunsysteem te stimuleren om kanker te bestrijden.
Het wordt meestal toegediend met een infuus. Soms is 1 keer toedienen
genoeg, soms is vaker nodig. Er zijn verschillende soorten van. De
belangrijkste zijn immunotherapie met checkpoint remmers, vaccins, TIL
therapie en immuuntherapie met T-cel receptor gentherapie en CAR T
celtherapie.
- Hormoontherapie -> werkt net als chemotherapie. Behandeling is erop gericht
om de productie / werking van de hormonen te remmen, blokkeren of
onderdrukken. Dit kan alleen bij kankersoorten die groeien dankzij hormonen
(borstkanker, prostaatkanker, eierstokkanker, schildklierkanker). Meestal
wordt dit gedaan met een pil of een injectie.
Fasen
- Het is afhankelijk van de cel of de cel veel actief is of niet. De meeste cellen
zijn in rustfase en delen niet (spiercellen). Sommige cellen celen wel (huid en
dikke darm).
- Celcyclus
o G0 -> rustfase, eindfase of dormant, variabel
o G1 (IF) -> aanvoer van stoffen en celgroei, variabel
o S (IF) -> DNA verdubbeld, constant
o G2 (IF) -> cel met dubbel DNA, groeien, constant
, o M -> celdeling
Ontwikkeling van kanker
- Aanmaak en afbraak -> Bij kanker is er een disbalans tussen aanmaak en
afbraak. Er wordt meer gemaakt dan dat er doodgaat. Apoptose is dan
verminderd.
- Differentiatie -> Ook bestaan kankercellen uit verschillende soorten cellen
waardoor het moeilijk te bestrijden is. Pluripotent (stamcellen), intermitotisch
(meeste cellen), post mitotisch (spiercel).
- Subtypes -> er zijn verschillende subtypes van een zelfde soort kanker. Dit
maakt het moeilijk om kanker te bestrijden.
- Soort cellen -> er zijn tal van cellen waarin kanker kan ontstaat. Er is dus geen
vaste vorm van een hersentumor, maar het zijn heel veel verschillende
soorten.
- Grootte -> als een tumor groeit, komt er minder bloed in het binnenste van het
cel klompje. Er kan dan een deel van de kankercellen afsterven en slinkt de
kanker even. Kankercellen maken hun eigen netwerk (neoangiogenese en
neolymfangiogenese) van bloed en lymfecellen.
Microscoop
Je kan onder de microscoop bepalen wat voor kanker het is en waar het is ontstaan.
Kanker in de longen hoeft geen longkanker te zijn, maar kan ook een uitzaaiing zijn
van ergens anders in het lichaam. Maar er zijn nog veel verschillen in kankercellen
die op het oog hetzelfde lijken. Pathologen kijken hiernaar. De receptoren aan de
buitenkant geven een indicatie voor de soort kanker / subtypes. Het voordeel is dat
we mensen niet meer belasten met therapieën die toch geen nut hebben.
Cellen beïnvloeden
Cellen worden van buitenaf beïnvloedt. Dit veroorzaakt veranderingen in cellen.
- Chemisch -> cel kan zich anders gaan ontwikkelen. Direct met DNA en
indirect met DNA (cytostatica, aminen-blaas, koolwaterstoffen, asbest,
schimmel)
- Fysisch -> straling, UV
- Biologisch -> parasieten, bacteriën, virussen. DNA of RNA van virus gaat de
cel in en bouwt zijn DNA in in de gastheercel. Hierdoor verandert de functie
van de cel.
Genen
Verhogen de kans op het ontwikkelen van kanker
- Oncogenen -> in je DNA kunnen ook genen zitten die beïnvloeden of je later
kanker kan krijgen of niet. In je genen ligt ook vast wat de groeifactor is. Ook
bepaald het DNA de hormoonreceptoren, signaal transductie en transcriptie.
Eiwitten bepalen hoe je cel reageert en die eiwitten worden bepaald door je
DNA. Dan is het ook mogelijk dat je het kan doorgeven aan je kinderen. Dan
moet het wel in je voortplantingsgenen zitten.
- Mogelijke mutaties -> deletie, duplicatie, inversie, insertie, translocatie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper hanniebal. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 72042 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen