Zeer uitgebreid hoorcollegedictaat van de hoorcolleges Sociale Zekerheidsrecht. Bevat de 5 hoorcolleges waarin de stof wordt besproken waarover het MC-tentamen gaat. In het hoorcollegedictaat is niet de bespreking van de MC-vragen en de casussen verwerkt.
Hoorcollege 1a en 1b: Inleiding en personele werkingssfeer
Definitie van sociale zekerheid
Het begrip sociale zekerheid: regelingen die inkomensbescherming bieden bij wegval van
arbeidsinkomsten, bijzondere lasten (sociaal risico) of behoeftigheid. Het is een enorme
herverdelingsfabriek. Je stopt er geld in: nationaal inkomen. 1/3 wordt via het sociale stelsel
herverdeeld tussen verschillende mensen. Een kwart van het geld van het geld dat we
verdienen, komt in de gehaktmolen terecht en dat gaan we herverdelen.
De reden dat we dat doen, heeft dat te maken met solidariteit. Dat is een politiek beladen
begrip. Solidariteit is het mechanisme waar het herverdelen op is gebaseerd. Door
onszelf/de politiek worden groepen aangewezen in het wetgevingsproces waarvan wordt
gezegd dat die groepen een vorm van inkomensondersteuning nodig hebben. Degene die de
lasten kunnen dragen, reserveert, zodat mensen die hulp nodig hebben, kunnen worden
gefinancierd. Dat houdt in een inkomensoverdracht van mensen met middelen naar mensen
zonder middelen. Dat mechanisme van verplichte inkomensoverdracht, dat is geboren in de
notie van solidariteit.
Solidariteit valt voornamelijk binnen de landen zelf. Dus Duitsers, Britten etc apart. Sociale
zekerheid is zelden gemeentelijk georganiseerd op het gebied van financiering. Dat is ook in
NL niet het geval, ondanks de grote decentralisaties die we gehad hebben in het sociale
domein. Gemeentes hebben veel bevoegdheden gekregen.
Internationale zekerheid hebben we ook niet of het moet echt al voortvloeien uit afspraken
in het kader van het vrij verkeer van personen. Dat gebeurt wel. Zodat een Belg hier in NL
makkelijker voor een uitkering in aanmerking kan komen. Bv tussen Duitsland en nl. Maar
een Europees stelsel hebben we niet. Sociale zekerheid wordt daarom ook wel het laatste
van de soevereiniteit genoemd.
Wat gebeurt er dan bij die gehaktmolen? Regelingen die inkomensbescherming bieden bij
wegval van arbeidsinkomsten of bij behoeftigheid. Kennelijk is het de notie dat degene die
beschermingswaardig zijn en naar wie de inkomens gaan dat dat mensen zijn die
geconfronteerd worden met het wegvallen van hun arbeidskosten of met hele bijzondere
kosten of behoeftige mensen. Daar draait het om in de sociale zekerheid. Het wegvallen van
de inkomsten of het bestaan van de bijzondere lasten noemen we sociaal risico. Sociale
risico’s zijn kenmerkend voor de inrichting van het sociale zekerheidsstelsel, zelfs voor het
sociale begrip zelf. Al die risico’s zijn opgedeeld in de hoofdstukken. Dat is niets uniek. Dat
heb je ook in andere landen. Als je sociale zekerheid wil begrijpen zeg je: dan is er bij iemand
een sociaal risico is die daarvoor moet worden gecompenseerd. Het is een kosten
compensatie benadering.
Sociale risico’s
Ziekte en arbeidsongeschiktheid
Als dat je overkomt kun je geen loon meer ontvangen. Dus als de achterliggende reden
ziekte is of een gebrek dan wordt dat gecompenseerd. Wat zou het verschil tussen deze
1
,ziekte en arbeidsongeschiktheid zijn? Tijdelijk en permanent. 2 jaar is permanent in NL.
Wanneer het kan moet de werkgever het loon doorbetalen als je ziek bent, art 7:629. Dat is
voor twee jaar. De wet WIA is voor arbeidsongeschiktheid. Je moet eerst die eerste twee
jaar doorlopen voordat je in aanmerking komt voor de wet Wia.
Werkloosheid
WW is er voor het werkloosheidrisico. Ww is kortdurend. Maximale duur voor de WW is 2
jaar. Werkloosheid zijn periodes die je veel hebt. Periode van economische crisis etc spelen
daarmee. De economie is een monster dat niet te temmen is. Daarom kan het zo zijn dat een
beroep op de WW weer gaat toenemen.
Ouderdom
Daar is nu veel over te doen, omdat de AOW leeftijd is verhoogd. Het tempo van de
versnelling is vertraagd tgv het pensioenakkoord. Het pensioenakkoord gaat niet alleen over
de AOW maar het gaat ook over de aanvullende pensioenen. Ze heten aanvullende
pensioenen omdat ze het bedrag van de AOW aanvullen tot een hoger niveau van de
inkomsten, omdat je daaraan gewend met geraakt in je werkende periode. De financiering
van de aow is door het betalen premies door de werkenden. Als er tekorten zijn vult de
overheid deze aan. Dus echt een staatsvoorziening. De aanvullende pensioenen zijn
eigendom van de werkgevers en werknemers die pensioenfondsen hebben opgericht. Die
zijn dus veel meer gebaseerd op sparen. Je belegt je geld en als je dan met pensioen gaat
hoop je dat er genoeg in de potten zit.
De gezondheid van de aanvullende pensioenen is onder druk komen te staan, onder andere
omdat de rentes zo laag zijn sinds de economische crisis. Daarom zit er minder in de potten.
De pensioenfondsen hebben dan geen andere mogelijkheden dan de premies te verlagen,
want de staat doet het niet. Het afstempelen komt daarom heel erg dichtbij. Om dat tegen
te gaan is er een pensioenakkoord afgesloten een tijdje geleden.
Kinderen
Kinderbijslag, kindgebondenbudget. De filosofie van deze regeling is: ouders ondersteunen
in kosten van levensonderhoud. Want kinderen zijn duur. Zelfs zo duur dat ouders die een
kind krijgen, geholpen moeten worden in het dragen van de kosten. Dat gebeurt in NL
massaal, maar NL heeft hele lage kinderbijslag in vergelijking tot andere landen.
De filosie achter de kinderbijslag komt vanuit het arbeidsrecht. De werkgever moet een
acceptabel loon betalen aan de werknemer. Een acceptabel loon is vanuit de historie: een
loon waarbij een man zijn gezin kan onderhouden. Hoe meer kinderen hoe meer loon dus.
Sommige werkgevers betaalde in de 19e eeuw wel loon voor die kinderen maar anderen
niet. Dit leidde tot een ongelijk speelveld waardoor de Staat het over ging nemen. En dat zijn
uiteindelijk de kinderbijslagen geworden. Conclusie: gedachte is dat we kinderen willen
ondersteunen want die zijn belangrijk voor de toekomst.
Er zijn problemen voor de sociale zekerheid. Ten eerste worden er steeds minder kinderen
geboren. Ten tweede gaan vrouwen veel meer werken. Een groeisector voor de sociale
zekerheid is daarom de kinderopvang. Ten derde is de herstructurering van de digitale
2
, revolutie een probleem. Die gaat veel banen overnemen. Dus structureel te maken hebben
met minder werk.
Ziektekosten
Enorme rekening voor de medicijnen bv. Zo enorm kunnen ze kosten zijn, dat je ze niet zelf
kunt betalen. Deze kennen we in de zorgverzekeringswet. Wet langdurige zorg voor de
laatste fase in je leven.
Overlijden
Stelsel van sociale zekerheid
Sociale verzekeringen
Dit is in grote lijnen hoe het stelsel van sociale verzekeringen eruitziet. De WW, de Wia t’m
AKW dat zijn verzekeringen. Wat is de essentie van een sociale verzekering? Je moet een
sociale verzekering onderscheiden van een sociale voorziening. De essentie is dat het is
gekoppeld aan de verzekeringsgedachte en dat het verplicht is gesteld. Dat laatste maakt het
anders dan een privaatrechtelijke verzekering. Als je aan de wettelijke criteria voldoet, dan
ben je meteen verzekerd. Dan wordt je ook geacht om de premies te betalen maar zelfs als
de dat vergeet ben je verzekerd.
Wat is kenmerkend aan de verzekeringsgedachte? Art 7:925. Verzekering is een
overeenkomst waarbij de ene partij, de verzekeraar, zich tegen het genot van premie jegens
haar wederpartij, de verzekeringnemer, verbindt tot het doen van een of meer uitkeringen,
en bij het sluiten der overeenkomst voor partijen geen zekerheid bestaat, dat, wanneer of
tot welk bedrag enige uitkering moet worden gedaan, of ook hoe lang de overeengekomen
premiebetaling zal duren.
De verzekeringsnemers (publiekrechtelijk) in NL zijn:
Sociale verzekeringsbank (AOW, ANW en de kinderbijslag)
UWV (Werknemersverzekeringen; WW, WIA, ZW)
Particulier (Ziekte)
Deze zijn particulier maar ze zijn wel verplicht gesteld.
Wat hier gebeurt, is horizontale solidariteit. We zitten allemaal in hetzelfde bootjes. We
Weten niet wat iemand kan overkomen. We zijn gelijkwaardig. Degene die er iets onder
komt mag geld hebben. Al die regelingen die we besproken hebben zijn hierop gebaseerd.
Sociale voorzieningen
De rode balk zijn de wettelijk sociale voorzieningen. Die hebben bovenstaande filosofie niet.
De belangrijkste sociale voorziening is de bijstand. De bijstand is opgenomen in de
participatiewet. De participatiewet wordt uitgevoerd door gemeenten. We betalen hier geen
premies voor. Het wordt gefinancierd uit algemene middelen. Dat doen we omdat het de
rechtsopvolger is van de armenzorg.
Eerst waren de armen de verantwoordelijkheid van de kerken. Daarna heeft de Staat deze
rol overgenomen toen er te veel armen kwamen in de industriële revolutie. Dit was leven
van de verdeling. Degene die konden werken, werden aan het werk gezet; armenhuizen. Kon
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper charlottem7. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
