Internationaal Privaatrecht
Arresten
,Internationaal Privaatrecht Arresten 2019/2020
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave..................................................................................................................................... 2
College 1: Inleiding in het IPR ................................................................................................................ 3
College 2: Geschiedenis van het IPR en structuur van verwijzingsregels............................................. 10
College 3: Algemene leerstukken conflictenrecht, beginselen .............................................................. 10
College 4: Bevoegdheid algemeen (Brussel Ibis); Onrechtmatige daad, bevoegdheid ......................... 12
College 5: Onrechtmatige daad, toepasselijk recht ............................................................................... 64
College 6: Overeenkomsten; bevoegdheid, forumkeuze ....................................................................... 70
College 7: Overeenkomsten, toepasselijk recht................................................................................... 106
College 8: Corporaties, goederenrecht en trusts .................................................................................. 111
College 9: Huwelijk, echtscheiding en geregistreerd partnerschap ..................................................... 114
College 10: Huwelijksvermogensrecht................................................................................................ 119
College 11: Afstamming en alimentatie .............................................................................................. 122
College 12: Ouderlijke verantwoordelijkheid en kinderbescherming ................................................. 125
College 13: Erfrecht ............................................................................................................................ 127
College 14: Commune rechtsmacht en erkenning en tenuitvoerlegging ............................................. 130
2
Rijksuniversiteit Groningen Edwin van der Velde
,Internationaal Privaatrecht Arresten 2019/2020
College 1: Inleiding in het IPR
Naam Yukos Oil
Rechtsvraag Hoe moet worden beoordeeld of een buitenlands faillissementsvon-
nis in Nederland voor erkenning in aanmerking komt?
Kort antwoord Bij gebrek aan een internationale regeling inzake de erkenning en
tenuitvoerlegging van buitenlandse rechterlijke beslissingen moet het
door de Hoge Raad in Gazprombank geformuleerde kader worden
gebruikt. Dat kader heeft tot gevolg dat erkenning achterwege kan
blijven als de buitenlandse beslissing in strijd is met de Nederlandse
openbare orde.
Samenvatting feitencomplex In Moskou wordt het faillissement uitgesproken van een Russische
onderneming die enig aandeelhouder is van een Nederlandse BV.
Vervolgens worden de bestuurders van die BV door de in Rusland
benoemde curator ontslagen. De afgezette bestuurders vorderen bij
de Amsterdamse rechtbank dat de rechtbank voor recht verklaart dat
de besluiten van de curator met betrekking tot de Nederlandse BV
nietig zijn en dat hem verboden zal worden enig recht met betrekking
tot de aandelen in die BV uit te oefenen. Zij voeren daartoe onder
meer aan dat het Russische faillissementsvonnis in Nederland niet
kan worden erkend wegens strijd met de openbare orde. Hangende
de procedure worden de aandelen in de BV toch op een veiling in
Moskou verkocht aan een Russische rechtspersoon. Daarna oordeelt
de rechtbank dat het Russische faillissementsvonnis is ‘tot stand ge-
komen op een wijze die niet in overeenstemming is met de Neder-
landse beginselen van een behoorlijke procesorde en aldus strijdig
met de Nederlandse openbare orde’ De door eisers aangevochten be-
sluiten van de curator zijn dus nietig. In cassatie rijst de vraag of het
Russische faillissementsvonnis vatbaar voor erkenning in Nederland,
en zo nee, wat betekent dat dan voor de geldigheid van de besluiten
die de curator met betrekking tot Yukos Finance BV heeft genomen,
met name het besluit om de aandelen in die vennootschap in Moskou
te laten veilen.
Belangrijkste overwegingen Erkenning van buitenlandse beslissingen
4.1.1 Inzet van deze procedure is of het Russische vonnis waarbij het
faillissement van Yukos Oil is uitgesproken, in Nederland voor er-
kenning in aanmerking komt, en in het verlengde daarvan, of de
rechtsgevolgen die het Russische faillissementsrecht aan het faillis-
sement verbindt, waaronder de bevoegdheid van de in het faillisse-
ment benoemde curator tot het verrichten van rechtshandelingen, in
Nederland kunnen worden ingeroepen.
4.1.2 Nederland is niet gebonden aan een internationale regeling op
grond waarvan het tot erkenning van het Russische faillissements-
vonnis is gehouden. Die erkenning wordt daarom beheerst door het
commune internationaal privaatrecht. Zoals is beslist in Gazprom-
bank dient tot uitgangspunt dat een buitenlandse beslissing in Neder-
land in beginsel wordt erkend indien (i) de bevoegdheid van de rech-
ter die de beslissing heeft gegeven, berust op een bevoegdheidsgrond
die naar internationale maatstaven algemeen aanvaardbaar is, (ii) de
buitenlandse beslissing is tot stand gekomen in een gerechtelijke pro-
cedure die voldoet aan de eisen van behoorlijke en met voldoende
waarborgen omklede rechtspleging, (iii) de erkenning van de buiten-
landse beslissing niet in strijd is met de Nederlandse openbare orde,
en (iv) de buitenlandse beslissing niet onverenigbaar is met een tus-
sen dezelfde partijen gegeven beslissing van de Nederlandse rechter,
3
Rijksuniversiteit Groningen Edwin van der Velde
,Internationaal Privaatrecht Arresten 2019/2020
dan wel met een eerdere beslissing van een buitenlandse rechter die
tussen dezelfde partijen is gegeven in een geschil dat hetzelfde on-
derwerp betreft en op dezelfde oorzaak berust, mits die eerdere be-
slissing voor erkenning in Nederland vatbaar is.
4.1.3 In deze procedure spelen alleen de hiervoor in 4.1.2 onder (ii)
en (iii) genoemde voorwaarden voor erkenning een rol. Deze voor-
waarden beogen te voorkomen dat in de Nederlandse rechtsorde een
buitenlandse rechterlijke beslissing tot gelding komt die naar haar
totstandkoming of haar inhoud in strijd is met beginselen en waarden
die in de Nederlandse rechtsorde als fundamenteel worden aange-
merkt. Bij de beoordeling of aan deze voorwaarden is voldaan, geldt
niet het beginsel van wederzijds vertrouwen in de rechtsbedeling van
de staat van herkomst, dat ten grondslag ligt aan internationale rege-
lingen over erkenning en tenuitvoerlegging van buitenlandse beslis-
singen.
4.1.4 Bij de beoordeling of is voldaan aan de hiervoor in 4.1.2 onder
(ii) en (iii) genoemde voorwaarden gaat het niet erom of de buiten-
landse beslissing juist is (er is geen plaats voor een révision au fond).
Dit brengt mee dat ook een rechterlijke beslissing die binnen de Ne-
derlandse rechtsorde als onjuist wordt aangemerkt, kan worden er-
kend. Zoals hiervoor in 4.1.3 is overwogen, is dat anders indien er-
kenning, gelet op de totstandkoming of inhoud van de desbetreffende
beslissing, in strijd komt met beginselen en waarden die in de Neder-
landse rechtsorde als fundamenteel worden aangemerkt. De rechter
die bij de beoordeling of van zodanige strijd sprake is, de totstandko-
ming en de inhoud van de buitenlandse beslissing betrekt, verricht
geen révision au fond.
[…] 4.3.3 Zoals hiervoor in 4.1.2 is overwogen, is Nederland niet
gebonden aan een internationale regeling op grond waarvan het is
gehouden een Russisch faillissementsvonnis en de daaruit voort-
vloeiende rechtsgevolgen te erkennen. Een uit een verdrag of andere
internationale regeling voortvloeiend beginsel van wederzijds ver-
trouwen in elkaars rechtsbedeling geldt in deze zaak dus niet (zie
hiervoor in 4.1.3). Dat is een verschil met de zaken die ten grondslag
lagen aan de hiervoor in 4.3.1 genoemde uitspraken van 5 april 2002
en 8 juli 2016. Onderdeel 1.2 beroept zich daarom tevergeefs op deze
uitspraken. Een algemene regel dat een beschikbaar rechtsmiddel
moet worden aangewend als de betrokkene daartoe in staat is, ook als
het aanwenden daarvan vermoedelijk ineffectief, kansloos of zinloos
zal zijn, kent het commune internationaal privaatrecht niet. Het hof
heeft een dergelijke regel dan ook niet miskend.
4.3.4 Dat een algemene regel als hiervoor in 4.3.3 bedoeld, niet geldt
naar commuun internationaal privaatrecht, neemt niet weg dat de
rechter wel betekenis kan toekennen aan de omstandigheid dat be-
schikbare rechtsmiddelen in het land van herkomst niet zijn uitgeput.
Die omstandigheid kan dan ook in de weg staan aan het oordeel dat
voldaan is aan de hiervoor in 4.1.2 onder (ii) en (iii) genoemde voor-
waarden als weigeringsgronden voor de erkenning van een buiten-
landse beslissing. Ook dit heeft het hof niet miskend. Het heeft in
rov. 4.23.1 immers vooropgesteld dat van degene die meent dat hem
het recht op een eerlijk proces is onthouden, geëist mag worden dat
hij alle rechtsmiddelen aanwendt die hem ten dienste staan, als deze
geacht kunnen worden daadwerkelijk tot heroverweging te leiden en
dus sprake is van een effective remedy. Het oordeel dat Yukos Oil
geen effective remedy meer ter beschikking stond, is niet
4
Rijksuniversiteit Groningen Edwin van der Velde
,Internationaal Privaatrecht Arresten 2019/2020
onbegrijpelijk in het licht van de omstandigheden die het hof in zijn
beoordeling heeft betrokken (zie hiervoor in 4.3.2).
[…] 4.4.3 Het hof heeft in rov. 4.60.1 van het eindarrest terecht over-
wogen dat niet elke (procedurele) gang van zaken in een ander land
die in Nederland als niet-rechtmatig of onredelijk wordt ervaren,
strijd oplevert met de openbare orde. Eveneens terecht overweegt het
hof dat er grenzen zijn die niet overschreden kunnen worden zonder
dat dit consequenties heeft voor de aan een buitenlandse rechterlijke
beslissing te verbinden rechtsgevolgen. Daarmee doelt het hof op de
grenzen die besloten liggen in de hiervoor in 4.1.2 onder (ii) en (iii)
genoemde voorwaarden, die beogen te voorkomen dat in de Neder-
landse rechtsorde een buitenlandse rechterlijke beslissing tot gelding
komt die naar haar totstandkoming of haar inhoud in strijd is met
beginselen en waarden die in de Nederlandse rechtsorde als funda-
menteel worden aangemerkt. (Zie hiervoor in 4.1.3.)
Het hof behoefde zich bij de toetsing aan deze voorwaarden niet te
beperken tot het oordeel dat het uitspreken van het faillissement door
de Russische rechter als zodanig niet op een schending van de regels
van een goede procesorde wees en louter op zichzelf beschouwd ook
niet op enig oneigenlijk oogmerk. Het mocht het faillissementsvon-
nis bij die toetsing in verband brengen met schendingen van Russi-
sche (belasting)rechtsregels in procedures die aan dat faillissements-
vonnis vooraf gingen en die het kennelijke oogmerk hadden om het
faillissement van Yukos Oil uit te lokken. Dat de eerdere rechterlijke
uitspraken in de Russische Federatie gezag van gewijsde hadden ver-
kregen, staat daaraan niet in de weg. (Vgl. […], waaruit volgt dat de
rechter die zich moet buigen over de erkenning van een buitenlands
vonnis, in zijn oordeel ook omstandigheden mag betrekken die ver-
band houden met een andere procedure die aan dat vonnis vooraf is
gegaan.)
Zou over het voorgaande anders worden geoordeeld, dan zou in de
Nederlandse rechtsorde rechtsgevolg worden verbonden aan een fail-
lissement dat tot stand is gekomen met schending (in daaraan voor-
afgaande procedures) van beginselen en waarden die in de Neder-
landse rechtsorde als fundamenteel worden aangemerkt. Dat zou zich
niet verdragen met de hiervoor in 4.1.2 onder (ii) en (iii) genoemde
voorwaarden voor erkenning.
4.4.4 Uit het voorgaande volgt dat het hof acht mocht slaan op schen-
dingen van Russische (belasting)rechtsregels in procedures die aan
het faillissementsvonnis vooraf gingen. De daartegen gerichte rechts-
klacht faalt dus. De klacht dat het hof in zijn eindarrest niet is inge-
gaan op de stelling van Promneftstroy c.s. dat de eerdere fiscale en
civiele procedures de faillietverklaring niet kunnen besmetten, mist
feitelijke grondslag en kan om die reden niet tot cassatie leiden.
Geparafraseerde rechtsregel Als Nederland niet is gebonden aan een internationale regeling op
grond waarvan het tot erkenning van een buitenlands vonnis is ge-
houden, wordt die erkenning beheerst door het commune internatio-
naal privaatrecht. Zoals is beslist in Gazprombank dient tot uitgangs-
punt dat een buitenlandse beslissing in Nederland in beginsel wordt
erkend indien (i) de bevoegdheid van de rechter die de beslissing
heeft gegeven, berust op een bevoegdheidsgrond die naar internatio-
nale maatstaven algemeen aanvaardbaar is, (ii) de buitenlandse be-
slissing is tot stand gekomen in een gerechtelijke procedure die vol-
doet aan de eisen van behoorlijke en met voldoende waarborgen om-
klede rechtspleging, (iii) de erkenning van de buitenlandse beslissing
5
Rijksuniversiteit Groningen Edwin van der Velde
, Internationaal Privaatrecht Arresten 2019/2020
niet in strijd is met de Nederlandse openbare orde, en (iv) de buiten-
landse beslissing niet onverenigbaar is met een tussen dezelfde par-
tijen gegeven beslissing van de Nederlandse rechter, dan wel met een
eerdere beslissing van een buitenlandse rechter die tussen dezelfde
partijen is gegeven in een geschil dat hetzelfde onderwerp betreft en
op dezelfde oorzaak berust, mits die eerdere beslissing voor erken-
ning in Nederland vatbaar is. Hierbij geldt niet het beginsel van we-
derzijds vertrouwen in de rechtsbedeling van de staat van herkomst,
dat ten grondslag ligt aan internationale regelingen over erkenning
en tenuitvoerlegging van buitenlandse beslissingen, en gaat het niet
erom of de buitenlandse beslissing juist is (er is geen plaats voor een
révision au fond). Dat is anders indien erkenning, gelet op de tot-
standkoming of inhoud van de desbetreffende beslissing, in strijd
komt met beginselen en waarden die in de Nederlandse rechtsorde
als fundamenteel worden aangemerkt. De rechter die bij de beoorde-
ling of van zodanige strijd sprake is, de totstandkoming en de inhoud
van de buitenlandse beslissing betrekt, verricht geen révision au
fond. Een algemene regel dat een beschikbaar rechtsmiddel in het
land van herkomst moet worden aangewend als de betrokkene daar-
toe in staat is, ook als het aanwenden daarvan vermoedelijk ineffec-
tief, kansloos of zinloos zal zijn, kent het commune internationaal
privaatrecht niet. Dit neemt niet weg dat de rechter wel betekenis kan
toekennen aan de omstandigheid dat beschikbare rechtsmiddelen in
het land van herkomst niet zijn uitgeput en in de weg kan staan aan
het oordeel dat voldaan is aan de genoemde voorwaarden (ii) en (iii)
voor de erkenning van een buitenlandse beslissing.
Naam SILO-TANK
Rechtsvraag Welk recht is van toepassing op een arbeidsovereenkomst met inter-
nationale aspecten. Wat moet meer in het bijzonder worden verstaan
onder ‘het land waar de arbeid gewoonlijk wordt verricht’ (art. 8 lid
2 Rome I-Vo) en ‘nauwere band met een ander land’ (lid 4)?
Kort antwoord Het criterium van het gewoonlijke werkland wordt aldus verstaan dat
het gaat om het land ‘waar of van waaruit de werknemer, rekening
gehouden met alle elementen die deze werkzaamheid kenmerken, het
belangrijkste deel van zijn verplichtingen jegens zijn werkgever ver-
vult’. Bij de vraag of de arbeidsovereenkomst een kennelijk nauwere
band heeft met een ander land dan het gewoonlijke werkland, dient
de rechter rekening te houden met alle omstandigheden die de ar-
beidsbetrekking kenmerken, waarbij belangrijke betekenis toekomt
aan de vraag in welk land de werknemer belastingen en heffingen op
inkomsten uit arbeid betaalt, en in welk land hij is aangesloten bij de
sociale zekerheid en de verschillende pensioen-, ziektekostenverze-
kerings- en invaliditeitsregelingen. Ook dient de rechter rekening te
houden met omstandigheden zoals de criteria betreffende de vaststel-
ling van het salaris en de andere arbeidsvoorwaarden.
Samenvatting feitencomplex Hongaarse chauffeurs zijn in dienstverband van een Hongaarse ven-
nootschap (SILO-TANK), zustervennootschap van een Nederlandse
BV. Alle ritten beginnen in Erp (Nederland) en eindigen ook weer in
Erp nadat de chauffeurs de leveringen hebben verricht in Hongarije,
en de feitelijke opdracht daartoe wordt gegeven door de Nederlandse
BV. Daarom eisen de chauffeurs loon conform de Nederlandse cao.
Daarop worden zij door de Hongaarse vennootschap ontslagen,
waarna zij een vordering instellen bij de Nederlandse rechter. Dan
6
Rijksuniversiteit Groningen Edwin van der Velde
