Dit is een samenvatting van hoofdstuk 7 van het boek MEMO geschiedenis VWO. Het hoofdstuk heet 'koningen, heren en denkers'.
Het is een hele nuttige samenvatting. De samenvatting is gecontroleerd door mijn docent.
Geschiedenis
Hoofdstuk 7 Koningen, heren en denkers
§7.1 Absolutisme
Absolutisme in Frankrijk
- Koning had toestemming nodig van hoogste overlegorgaan: Staten-Generaal.
- Hierin waren 3 standen vertegenwoordigd: adel, geestelijkheid, stedelijke burgerij.
Het ontstaan van absolutisme
- Begin 17e eeuw: Franse koningen kregen genoeg van het overleggen.
- Ze streefden naar uitbreiding van hun macht en versterking van centraal gezag.
- Van 1614 tot 1789: geen Staten-Generaal meer bijeengeroepen.
- Koninklijke adviseurs Richelieu en Mazarin probeerden macht van adel te beperken:
Ambtenarenapparaat uitbreiden (adellijke bestuurders en rechters hadden
hierdoor steeds minder taken).
Belastingen rechtstreeks heffen (zonder tussenkomst van adel).
- Na dood van Mazarin in 1661 kreeg Lodewijk XIV touwtjes zelf in handen zette
proces van centralisatie door.
Absolutisme: regeringsvorm waarin koning alle macht heeft en zelf boven wet staat.
Invloed absolutisme op vier terreinen
1. Politiek: koning nam zelf alle beslissingen en accepteerde geen tegenspraak.
Hij stelde ambtenaren aan die rechtstreeks aan hem rapporteerden, kondigde
nieuwe wetten af en voerde censuur in leveren van openlijke kritiek moeilijker.
2. Militair: Invoering staand (permanent) leger van beroepssoldaten
Trouwere soldaten en minder invloed (ontrouwe) adel.
3. Economisch: mercantilisme: staat zorgt voor voorraad goud en zilver, bevordert
export en kleinere import.
Ontstaan financiële reserves bekostiging oorlogen en hof.
4. Religieus: eenvormigheid.
Zelf was Lodewijk XIV katholiek, maar er waren ook grote protestante
gemeenschappen in FR.
Eind 16e eeuw: geloofsvrijheid volgens Edict van Nantes.
1685: Lodewijk verklaarde dit edict ongeldig en ging over tot vervolging.
Protestanten (hugenoten) moesten vluchten naar o.a. Republiek.
Volgens leer van droit divin was koning plaatsvervanger van God op aarde.
Machtsverdeling in andere Europese staten
Rusland
- 1613-1917: macht in handen tsarenfamilie Romanov.
- Zij beperkten zeggenschap van adel en geestelijkheid en schaften allerlei vormen
van lokaal zelfbestuur af.
- Modernisering leger en vloot.
- 1682-1725: Peter de Grote regeerde en vooral hij zorgde voor deze veranderingen.
Pruisen
- 1 van 300 staten na Dertigjarige Oorlog (1618-1648) in Duitse Rijk.
- Keurvorst Frederik Willem (regeerde tussen 1640-1688): moderniseert leger en
ambtenarij efficiënter.
- ‘Soldatenkoning’ Frederik Willem I (regeerde tussen 1713-1740): Pruisen wordt
militaire grootmacht en ze hadden geloofsvrijheid open grenzen voor mensen die
werden vervolgd vanwege geloof.
, Republiek der Nederlanden
- Uitzondering: had geen vorst aan hoofd.
- Ontstaan door verzet tegen centralisering en godsdienstvervolging van Spaanse
koningen.
- In periodes dat Oranjes stadhouderschap vervulden hadden ze vaak veel invloed,
vooral Willem III (stadhouder tussen 1672-1702).
- Uiteindelijk slaagden Oranjes er niet in om koning te worden in Noordelijke NL.
Engeland, Ierland en Schotland
- Vestiging van absoluut koningschap mislukte, Engelse parlement wist in 17e eeuw
macht uit te breiden.
- Meeste invloed: leden uit burgerij en lage adel. Hoge adel voelde zich bedreigd en
steunde koning werd verslagen in burgeroorlog (1642-1649) strijd eindigde met
onthoofding koning Karel I.
- 1688: ‘Glorious Revolution’: parlement nodigt stadhouder Willem III uit om katholieke
koning te vervangen.
- Willem erkent rechten parlement wél: burgers winnen machtsstrijd definitief van
koning.
2 belangrijke politiek-filosofische werken
1. Thomas Hobbes schreef rond 1649-1650 Leviathan.
Hobbes stelt dat mensen van nature recht hebben op zelfverdediging.
Pessimistisch: mensen zijn in natuurstaat “wolven voor hun medemensen”
chaos en moord.
Oplossing: natuurrecht om te oordelen over eigen veiligheid moet overdragen
aan vorst bescherming.
Almachtige soeverein garandeert veiligheid rechtvaardiging absolutisme!
2. John Locke schreef in 1680 Two treatises of government.
Hij draait conclusie van Hobbes om: regering is geen absolutie soeverein, maar
reageert slechts op basis van vertrouwen.
Vorst die zich misdraagt mag door volk afgezet worden.
§7.2 Burgerlijke cultuur en hofcultuur
Burgerlijke cultuur: in politiek, kunst en in gewoonten en gebruiken kan je zien dat niet
koning regeert, maar burgers centrale rol spelen.
Oorzaken burgerlijke cultuur in Republiek
- Weinig adel, geen vorst. Steden hadden veel te zeggen in bestuur van Republiek.
- Burgerschap was wettelijke status: iedereen met ‘poorterschap’ had gelijke rechten
en deelname in bestuur.
- Macht lag wel in handen van enkele regentenfamilies.
Inspiratie Republiek
1. Klassieke Oudheid: met name economische en culturele bloei tijdens Romeinse
Republiek, want:
Gesticht door verzet burgers tegen tiran, bestuurd door burgers met burgerrecht,
relatief grote vrijheid, etc.
2. Bijbel: veel verwijzingen naar zonden & deugden mens hoort vroom en sober te
leven. Stroming:
Calvinisme: staatsgodsdienst van Republiek, onder Nederduits Hervormde kerk.
Schilderkunst
- Rembrandt van Rijn, Frans Hals, Johannes Vermeer.
- Bijbelscènes, mythologie, portretten, veldslagen, stillevens.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper famkeoortwijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
