Uitgebreide en overzichtelijke samenvatting van de examenstof over de Cultuur van de Kerk in de 11e en 12e eeuw (romaans en gotisch). Bevat ondersteunende afbeeldingen en duidelijke tekst. Precies wat jij nodig hebt om je (school) examen te behalen!
PTA Kunst algemeen
Hoofdstuk 2 en 3: Cultuur van de kerk
11e en 12e eeuw (Romaans)
West-Europa uitgestrekt en verlaten met kleine geïsoleerde woongemeenschappen → feodale heren
regeren als vorst.
- Niet veel contact tussen dorpen en steden.
- Geen onderlinge handel → geen specialisatie in agrarische / ambachtelijke producten.
- Voedsel en goederen voor eigen gebruik.
- Christendom verspreid tot in verste uithoeken, katholieke geloof door alle volken in het gebied
aanvaard als enige ware godsdienst.
Pelgrimages: Bedevaartstocht naar plaatsen waar heiligen worden vereerd of waar het goddelijke
zich heeft geopenbaard.
- Vorm van boetedoening → vaak moeizame lange tocht.
Pelgrims volgen vaste route.
Conques: ligt op een van de routes naar Santiago de Compostela.
- Kerk is ingericht voor het ontvangen van pelgrims.
- Timpaan: Christus (midden) maakt scheiding tussen goed en
kwaad (hemel en hel). Links heerst orde, knus onder keurige
poortjes. Rechts minder vredig, vanuit midden worden mensen
door helpers van de duivel de hellemond in gedreven.
- Bij binnentreden van kerk staan bezoekers oog in oog met
verschrikkingen van het Laatste Oordeel (vernietiging van
mensheid, alleen zij met ware geloof zullen toetreden tot eeuwige
leven).
Angst kenmerk van vroeg middeleeuwse cultuur.
- Angst voor almacht van God en zijn niet te doorgronden plannen en harde straffen.
- Angst voor onbekende en onbegaanbare wereld buiten de burcht.
Bescherming wordt geboden door lagere adel → feodale heren heersen over kleine gebieden
(organiseren eigen leger).
Beroepsleger van ridders met professioneel wapentuig en harnassen → avonturen later centraal voor
ridderromans.
Schenkingen aan kerken en kloosters zijn een manier om gemaakte fouten goed te maken.
v.a 10e eeuw → aantal kloosters in West- Europese landen neemt toe.
Taakverdeling tussen feodale heren (zorg voor verdediging en bestuur) en kloosters (God loven met
zang en gebed).
Om in te treden in klooster → groot deel van familiebezit afstaan.
De regels in de kloosters hebben als kern ora et labora (bid en werk).
- Bidden kan zeven uur per dag in beslag nemen.
- Resterende tijd wordt er geslapen (dormitorium), of gewerkt in het scriptorium waar oude
teksten worden gekopieerd. Vaak voorzien van illustraties → miniaturen.
- Er wordt geleefd volgens een vast voorgeschreven regel: er zijn op vaste tijden
gebedsdiensten → getijden, iedere week (volgens vast rooster) 150 psalmen gezongen.
1
, - Gregoriaans: eenstemmige Latijnse onbegeleide kerkzang in Katholieke kerk.
- Zang is altijd bestemd voor de liturgie (kerkdienst).
De psalmen worden erg sober, lettergreep voor lettergreep op één toon gezongen. Daarnaast zijn er
melodieën met een reeks van tonen op één lettergreep. Het zingen voorkomt dat de verplichte teksten
gedachteloos worden afgeraffeld. De klank van het gregoriaans is een echo van de goddelijke
harmonie, de menselijke stem is geschikt Gods heil te loven en staat hoger in aanzien dat de
instrumentale muziek.
Eerste stap in ontwikkeling van muzieknotatie: geheugensteuntjes → tekentjes (neumen) aangebracht
boven tekst.
Guido van Arezzo:
- Brengt twee lijnen aan, gele die toon c aangeeft en een rode die de f aangeeft.
Vervolgens ontstaat de vierlijnige notenbalk met sleutel en de voor het gregoriaans zo opvallende
notatie in vierkante noten.
- Solmisatie: in de muziek toegepast hulpmiddel waarbij
melodieën op de lettergrepen do-re-mi-fa-sol-la-si (ti)
worden gezongen. De lettergrepen geven een relatieve
toonhoogte aan. De namen van deze solmisatie ontleent
Arezzo aan een Johannes Hymne.
Door het ontvangen van schenkingen en legaten vergaren de
kloosters veel bezittingen en kapitaal. De kloosterorden leven van dit geld in grote
luxe.
De Cluniacenzers staan vooral bekend om hun enorme rijkdommen. Ze worden
gebruikt voor het vervaardigen van oogverblindende gewaden, reliekhouders,
wierookvaten en het verfraaien van kerken en kloosters.
Sainte Madeleine (v.a 1150), onderdeel van klooster in Vézelay, is een Cluny-kerk.
Het bevat een overdaad aan beeldhouwwerk, alle pijlers (een steunpilaar een
vrijstaande drager van een boog, hoofdgestel, gewelf of balk) en halfzuilen (een zuil
die tegen de muur zit en half uitsteekt) zijn voorzien van bewerkte kapitelen (elk
kapiteel onderscheid zich van een andere en is voorzien van bloem- en
plantmotieven, scènes uit de Bijbel of duivelse gedrochten).
- Bevat gebeente van Maria Magdalena → relikwieën spelen belangrijke rol →
overtuigd dat kracht van heilige hierin is overgegaan.
- Vézelay speelt een belangrijke rol in de verspreiding van het christelijk geloof. Christus is niet
afgebeeld als rechter over het laatste oordeel maar als verspreider van de Heilige Geest. Hij
symboliseert hier de start van een pelgrimstocht.
De afstanden tussen de afgelegen burchten, dorpen en kloosters waren groot, slechte wegen, kans
op verdwalen, verhongeren en overvallen worden. Kloosters zijn voor pelgrims een toevluchtsoord om
te overnachten en aan te sterken voor een volgende etappe.
Indeling van de kerk
Een ruim voorportaal, de narthex (10), doet dienst als ontvangstruimte.Vanuit deze ruimte betreden
kerkgangers het middenschip (8) wat wordt geflankeerd door twee zijbeuken (9). Richting apsis is
een dwarsschip / transept (7) opgenomen, waardoor in de plattegrond de vorm van het kruis
waaraan Christus is gestorven herkenbaar is.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ambervanbeers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
