Leerdoelen casussen blok 2
Taak 1: Bedreigingen van (volks-)gezondheid
Probleemstelling: Hoe meten we de veranderingen in de bedreigingen van de volksgezondheid:
Literatuurtips:
- Beginnen met Lemmers en de Greef
- Boot
- Mackenbach
- Brug
- VTM-stukken focus op de editie van 2018
,Leerdoelen:
1. Wat houdt volksgezondheid in?
Volksgezondheid = de omvang en spreiding van ziekte en gezondheid in de bevolking.
Om volksgezondheid te begrijpen belangrijk om oog te hebben voor sterfte, en het optreden en het
vóórkomen van aandoeningen. Vooral voor volksgezondheid belangrijk om te weten hoeveel nieuwe
gevallen van een aandoening voorkomt in een bepaalde tijdsperiode (de incidentie) en onder
hoeveel mensen de ziekte op een bepaald moment voorkomt (prevalentie) (oud + nieuw)
Verschil incidentie en prevalentie is de actualiteit en de urgentie.
Multimorbiditeit: voorkomen van meerdere ziektes bij een persoon.
Johannes Brug , Patricia van Assema , Stef Kremers , Lilian Lechne, 2022
Paradigma uitzoeken
Vatbaar voor preventie, Collectieve maatregelen en kwantitatieve meetmethodes
2. Wat houden het VTV-model en het model van Lalonde in? (Waarom staat er een jaartal bij,
wanneer wordt de volgende verwacht, tijdsaspect)
De vierjaarlijkse Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) geeft inzicht in de belangrijkste
maatschappelijke opgaven voor de volksgezondheid en zorg in Nederland. Deze inzichten vormen de
basis voor de Landelijke nota gezondheidsbeleid van het ministerie van VWS en voor het lokale
volksgezondheidsbeleid. Door RIVM gemaakt, en IGZ controleert het
De VTV-2018 bestaat uit vier onderdelen:
1. Een Trendscenario
2. Themaverkenningen
3. Handelingsopties
4. Synthese.
(VTV, 2018)
Het Trendscenario en de Themaverkenningen beschrijven een groot aantal ontwikkelingen die
opgaven voor de toekomstige volksgezondheid en zorg met zich meebrengen. Het Trendscenario
bevat cijfers over levensverwachting, gezondheid, aandoeningen, leefstijl, zorguitgaven en
gezondheidsverschillen. De Themaverkenningen zijn beschrijvend van aard en gaan over belangrijke
veranderingen in de zorgvraag in Nederland, en de invloed van de bredere determinanten van
gezondheid (leefomgeving, arbeid en onderwijs) en technologie op volksgezondheid en zorg.
Voor drie belangrijke opgaven voor de toekomst zijn vervolgens handelingsopties uitgewerkt. Deze
opgaven gaan over hart- en vaatziekten en kanker, zelfstandig wonende ouderen en mentale druk
bij jongeren. Het vierde onderdeel van de VTV-2018, de Synthese, schetst een geïntegreerd beeld
,van de belangrijkste bevindingen uit het Trendscenario, de Themaverkenningen en de
Handelingsopties.
In de VTV (2018) wordt gezegd dat het goed gaat met de volksgezondheid. We worden steeds ouder,
maar mede hierdoor staan we voor een aantal grote toekomstige opgaven. Het aantal mensen met
chronische aandoeningen en sociale problemen zoals eenzaamheid stijgt.
Kernboodschappen VTV-2018:
Vergrijzing grote impact volksgezondheid en zorg door hogere leeftijd ouderen en meer
chronische ziekte of meerdere aandoeningen als artrose, nek-en rugklachten, diabetes en
dementie. Sociale problemen en eenzaamheid door alleen wonen en meer druk op formele
en informele zorg
Meer gezondheid maar meer ziekte. Levensverwachting stijgt, stijging chronische
aandoening. Naast vergrijzing belangrijke oorzaak dementie als doodsoorzaak. Minder
overlijden aan hart-vaatziekten en kanker langetermijngevolgen
Druk dagelijks leven neemt toe door stress en gezondheidsproblemen.
Scholieren: prestatiedruk, arbeidsmarkt ontwikkelingen, combinatie werk, zorg. kinderen en
mantelzorg, verstedelijking= minder ontspanning
Leefstijl en leefomgeving invloed op gezondheid minder mensen roken, meer bewegen.
Mensen te zwaar ongezond gedrag, ongezond binnen-en buiten milieu, ongezonde
arbeidsomstandigheden
Opeenstapeling gezondheids-en sociale problemen kwetsbare groepen met chronische
aandoeningen en sociale problemen. Toenemen van robotisering en digitalisering van
laagopgeleiden
Zorguitgaven stijgen door demografie en technologie. De zorguitgaven stijgen met
gemiddeld 2,9 procent per jaar tot 174 miljard euro in 2040, verdubbeling ten opzichte van
2015. Een derde deel door de vergrijzing en de groei van de bevolking, en twee derde door
factoren zoals technologie waaronder (vaak dure) nieuwe medicijnen, zorgen voor een grote
groei in de uitgaven aan bijvoorbeeld kanker.
Zorg verandert door technologie en veranderende rol patiënt. Patiënten steeds meer zelf
dmv technologie en andere vaardigheden zorgverleners en patiënten.
Alertheid op bekende en nieuwe risico’s nodig door antibioticaresistentie= bedreiging
volksgezondheid, inzetten groen en water om klimaatverandering op te vangen, nieuwe
ontwikkelingen met risico’s bv 3D-printing en VR.
Kern: mensen steeds ouder, en dus lastiger om gezond te houden.
Model van Lalonde: hierin werd voor het eerst systematisch een maatschappelijke visie op
gezondheid door een overheid uitgewerkt.
Hierin beschreef Lalonde 4 deelgebieden die van invloed zijn op de gezondheid:
1. Biologische factoren
2. Leefstijlfactoren
3. Omgevingsfactoren
4. Factoren die te maken hebben met de kwaliteit en de toegang tot de zorg
, Lalonde introduceerde begrip health field
Gezondheid wordt bepaald door het gezondheidzorgsysteem, de individuele leefstijl en de sociale en
fysieke omgeving.
2 routes om gezondheid te bevorderen:
1. Risicofactoren voor ziekte of ongezondheid aanpakken (pathogenese)
2. Gezonde omgeving en gezond gedrag stimuleren (salutogenese)
Model van Lalonde was basis voor Ottowa Charter for health promotion (WHO, 1986) hierin staat
basis voor huidig integrale benadering voor gezondheidsbevordering beschreven.
(Lemmers & Greef, 2018)
3. Wat zijn de determinanten van de volksgezondheid?
Determinanten: factoren die (on)gezondheid beinvloeden; gaat hierbij dus om zowel risicofactoren
als factoren die gezondheid bevorderen.
Determinant veronderstelt causale orde; verandering in determinant zorgt voor verandering in de
gezondheid.
Endogene determinanten: liggen besloten in het lichaam, de constitutie van een individu.
Bijvoorbeeld genen en kwetsbaarheid voor ziektes, maar ook determinanten die later in het leven
verworven worden, zoals hoge bloeddruk, hoge glucosewaarden en cholesterolwaarden.
Exogene determinanten: liggen buiten het lichaam, zoals gedrag, leefstijl en invloed uit sociale en
fysieke omgeving.
Volgens model RIVM drie soorten determinanten:
1. Persoonsgebonden factoren: genetisch of verworven in loop van het leven.
2. Leefstijlfactoren: BRAVO + D gedragingen: beweging, roken, alcoholgebruik, voeding,
ontspanning en drugsgebruik
3. Omgevingsfactoren: invloeden uit sociale en fysieke omgeving.
Fysieke omgeving: geluid, straling, kwaliteit van de woning, inrichting van een wijk
Sociale omgeving: sociale contacten en netwerken.
Ook systeem van zorg en preventie zijn determinant van gezondheid. Hierbij gaat het om de invloed
van het medisch handelen en de invloed van preventieve maatregelen.