Tijdvak: Tijd van pruiken en revoluties (1700-1800)
Periode: Vroegmoderne tijd (1500-1800)
Een moeizame start
In januari 1649 stond Frankrijk er niet goed voor. Lodewijk XIV was op dat moment al 5 jaar koning. Zijn moeder
regeerde in zijn naam als regentes. Ze vertrouwde daarbij geheel op haar eerste minister kardinaal Mazarin.
Het land was in oorlog met Spanje en dat kostte veel geld. Er braken opstanden uit en de troon van Lodewijk
was in gevaar. Lodewijk en zijn moeder ontvluchten midden in de nacht de stad. Uiteindelijk lukt he Mazarin
om verdeeldheid te zaaien onder de opstandelingen en zo de macht weer in handen te krijgen.
De adel onder de duim
Lodewijk XIV was er vast van overtuigd geraakt dat de hoge adel niet te vertrouwen was. Hij liet in Versailles
een nieuw paleis bouwen. In het paleis en de bijgebouwen woonden uiteindelijk 1200 adellijke gezinnen en
4800 bedienden. Zo kon Lodewijk de adel goed in de gaten houden. Hij vertrouwde ze niet en wilde alle macht
in handen houden.
Grip op de handel
De belangrijkste minister van de koning, minister van financiën Colbert, was niet van adel maar van burgerlijke
afkomst. Hij wilde twee dingen bereiken: de Fransen moesten meer gaan verdienen, zodat de
belastingopbrengst omhoog zou gaan. Ook het innen van belastingen wilde hij verbeteren, zodat de
belastinginners minder geld in hun zakken zouden steken en er meer geld naar de staatskas zou vloeien. Maar
de koning besliste nu eenmaal in zijn eentje. De gewone burgers betaalden de rekening, omdat de
geestelijkheid en de adel geen belasting hoefden te betalen.
Eén wet, éen geloof, éen vorst
Lodewijk had het toppunt van zijn macht bereikt. Hij had bereikt dat er in Frankrijk één koning was dei zijn
burgers de wetten voorschreef en er maar één geloof toestond.
Van oorlog naar oorlog
Lodewijk was een absoluut heerser. Dat betekent dat hij in zijn eentje over het voeren van oorlogen kon
beslissen. Lodewijk joeg met oorlogen alle belangrijke Europese heersers tegen zich in het harnas. Aan het eind
van zijn leven kwam hij tot de conclusie dat de oorlogen vooral veel geld hadden gekost.
De gevolgen van de absolute heerschappij van Lodewijk
Lodewijk regeerde in zijn eentje 54 jaar lang over het land. Frankrijk had 18 miljoen inwoners in dei tijd. Hij had
de adel uitgeschakeld, de belastinginner verbeterd en de economie moderner gemaakt. Op het gebied van
kunst en cultuur was hij een voorbeeld voor vorsten in heel Europa. Helaas werd zijn grote nadeel van zijn
absolute heerschappij ook duidelijk. Terwijl Lodewijk XIV steeds weer op zoek ging naar room op het slagveld
en meer pracht en praal om zijn persoonlijke macht te benadrukken, moesten de gewone Mensen steeds meer
belasting betalen. Hun huizen en landerij werden dikwijls geplunderd door rondtrekkende soldaten.
, 4.2 verlichting: theorie en praktijk
Eind 17e en 18e eeuw (vanaf 1650)
De rede wordt steeds belangrijker
Uitvinders en natuurwetenschappers slaagden er steeds beter in de natuur te doorgronden. Hun manier van
werken leidde tot het rationalisme, omdat de wetenschappers steeds meer vertrouwden op hun eigen
verstand en niet op het geloof. In Frankrijk noemde men de mensen die de nieuwe ideeën over de ideale
samenleving verspreidden filosofen. De invloed van de kerk nam af. Deze periode noemen we het tijdperk van
de verlichting
• Verlichting
Denkstroming uit de 18e eeuw die het gebruik van het eigen verstand centraal stelde
- Periode waarin geloof en traditie plaats moeten maken voor verstand
• Waar? Eerst Engeland en de Republiek. 18e eeuw: Parijs
Kenmerken Verlichting
- Kritiek op kerk, standensamenleving en absolutisme
- Rationalisme: gebruik van het verstand is de bron van kennis
- Vrijheid belangrijk: voorwaarde voor vooruitgang
- Gelijke rechten voor alle mensen
- Verdraagzaamheid
- Kennis en onderwijs zijn belangrijk
John Locke (1632-1704)
- Het idee is dat ieder mens gellijkwaardig is en dezelfde rechten heeft. Een land moet wel geregeerd
worden en het is handig om een vorst te hebben. In ruil moet het volk daarvoor luisteren naar diens
wetten. Een vorst die belangen van zijn volk niet behartigd, mocht van Locke afgezet worden.
- Natuurwetten: leven, vrijheid en bezit. (Vorsten mochten bijv. niet zomaar iemand ter dood
veroordelen of bezittingen van iemand afnemen.)
- Absolutisme is niet te verenigen met de rede
- Taak regering: die rechten beschermen
- Regering gebaseerd op contract met burgers
Jean-Jacques Rousseau
- Volkssoevereiniteit: hoogst gezag berust bij het volk
- Regering moet de algemene wil uitvoeren
- Volk draagt soevereiniteit over aan een volksvergadering
- Parlement moest de ‘algemene wil’ uitvoeren
Montesquieu
Montesquieu ontwierp de leer van de trias politica of ‘scheiding van machten’. Volgend hem waren er drie
machten. Hij was van mening dat die drie machten nooit in de handen van 1 persoon mogen vallen.
‘Dan is alles verloren’ zei hij. Macht is gevaarlijk en moet begrensd worden. De machten moeten daarom
verdurend elkaar controleren en in bedwang houden. Montesquieu wilde dat niemand bang zou zijn van de
macht van de staat en dat iedereen in vrijheid zou kunnen leven en werken.
Verspreiding van de nieuwe ideeën
Ze verspreiden de nieuwe ideeën door, bijeenkomsten filosofen in salons en door de encyclopedie. De reactie
van de vorsten (censuur) was dat boeken waarop kritiek was, werden verboden en verlichte denkers werden
verbannen of opgepakt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lanavannunspeet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,06. Je zit daarna nergens aan vast.
