Moderne kijk op persoonlijkheid samenvatting
Het is belangrijk om eigenschappen van mensen in een overzichtelijk systeem te brengen, zodat
persoonlijkheidseigenschappen gemeten kunnen worden. Dit kan relevant zijn voor
beroepskeuzeonderzoek, sollicitaties en psychologische behandelingen. Moderne modellen
van persoonlijkheid zijn gebaseerd op psycholexiaal onderzoek, dat taalanalyse gebruikt. Het is
echter belangrijk om te erkennen dat de bevindingen niet zomaar gegeneraliseerd kunnen
worden naar andere culturen, wat impact heeft op internationale persoonlijkheidsmetingen en -
beschrijvingen.
3.1 jezelf beschrijven
Er zijn veel manieren om jezelf psychologisch te omschrijven en te onderscheiden van anderen.
Je kunt jezelf afvragen of je opener bent dan de meeste vrienden en kennissen, impulsiever bij
het kopen van kleding, vastberadener in het nastreven van doelen, lichtgeraakt, verlegen, saai of
rebels bent. Opgeruimdheid kan ook een rol spelen: doe je het omdat je ordelijk bent of om een
goede indruk te maken? Hoe ga je om met mensen? Ben je altijd op tijd of juist te vroeg?
Interesseer je je in de gedachten en gevoelens van anderen of laat het je koud? Houd je rekening
met wat anderen van je vinden of ga je je eigen weg?
Deze vragen gaan over wie je bent, hoe je je presenteert en hoe je denkt dat anderen je zien. Bij
het beschrijven van jezelf spelen deze aspecten een rol. Mensen doen vaak moeite om een
positief beeld van zichzelf neer te zetten, vooral bij sollicitatiegesprekken of op datingsites.
Maar er is een grens. Uit onderzoek blijkt dat overdreven zelfpromotie juist het
tegenovergestelde effect kan hebben en als ongeloofwaardig wordt gezien, vooral door
bekenden. Het is dus belangrijk om een balans te vinden tussen gunstigheid en
geloofwaardigheid bij het creëren van een zelfbeeld.
Verdieping 3.1 niet samengevat
Persoonlijkheid komt van persona en refereert aan het masker dat in het oude Griekse theater
werd gebruikt door acteurs. Persoonlijkheid heeft hierdoor de betekenis van iets dat je kunt
opzetten en afdoen. Dat kan letterlijk een masker zijn om een bepaald type uit te beelden, maar
het kan ook het gebruik van mascara zijn, van kleding of van alleen maar en hoofddeksel
waarmee je indruk kunt maken. Je kunt op deze manier je eigen persoonlijkheid vormgeven en
net als een acteur een persoonlijkheid spelen. Eigenlijk doe je alsof je iemand anders bent.
Negatief gesproken ben je dan een huichelaar of een hypocriet (hypocriet' betekent
oorspronkelijk 'toneelspeler). Het is dan misschien niet je echte persoonlijkheid, maar je kunt er
wel gehecht aan raken, en het kan een beetje Intrekken, een soort tweede natuur worden.
Verdieping 3.2 niet samengevat
Probeer het eens: geef jezelf, in gedachten, de tijd om in ongeveer vijf tot tien zinnen een
typering te geven van hoe jij in elkaar zit, zodat een onbekende ander een redelijke indruk kan
krijgen van wat voor iemand jij bent en weet wat er van jou kan worden verwacht.
Als je inderdaad de moeite hebt genomen jezelf in een paar zinnen te typeren en je kijkt terug op
die beschrijving, is het dan een objectieve beschrijving of is het beeld dat je van jezelf hebt
gegeven een tikkeltje opgepoetst? Hoewel een paar zinnen heel treffend kunnen zijn, kunnen ze
natuurlijk nooit een volledig beeld geven. Je moet dus een keuze maken. Heb je misschien toch
bewust een aspect van je persoonlijkheid weggelaten, omdat je dat liever verborgen wilt
houden? Misschien heb je door je woordkeuze bepaalde aspecten wat extra aangezet, heb je
, een samenhangend beeld willen communiceren, ook al doet dat beeld de werkelijkheid
enigszins geweld aan?
3.2 De lexicale Hypothese
De lexicale hypothese is een concept dat betrekking heeft op het bespreken van personen, hun
gedrag en eigenschappen. Mensen gebruiken verschillende woorden om kenmerken van
personen te beschrijven, zoals lui, verlegen, ambitieus of behulpzaam. Volgens de lexicale
hypothese kunnen belangrijke individuele verschillen tussen mensen worden uitgedrukt in taal.
Dit concept wordt onderzocht in de psycholexicale benadering binnen de
persoonlijkheidspsychologie. Psycholexicaal onderzoek richt zich op de woorden die een taal
biedt om iets over iemands persoonlijkheid te zeggen. Deze woorden worden meestal gevonden
in woordenboeken en er worden lijsten van gemaakt om eigenschappen van mensen te
beschrijven. Vervolgens worden stappen ondernomen om te bepalen welke
persoonlijkheidseigenschappen het belangrijkst zijn. De lexicale hypothese draagt bij aan het
begrip van menselijk gedrag en de betekenis die mensen eraan geven.
Verdieping 3.3 niet samengevat
Het nut van Psycholexicaal onderzoek
Lexicaal onderzoek is belangrijk om te achterhalen wat nu precies belangrijke eigen- schappen
zijn om mensen mee te beschrijven. Op basis daarvan kan een zogeheten taxonomie van de
persoonlijkheid worden opgesteld. Dat wil zeggen: een indeling van
persoonlijkheidseigenschappen in categorieën. Op die manier kunnen de vele
persoonlijkheidseigenschappen die er zijn worden "samengevat' in een overzichtelijk geheel.
Een voorbeeld van een dergelijke taxonomie is het Big-Five-model (zie paragraaf 3.3.2). Een
dergelijke taxonomie is behalve wetenschappelijk ook praktisch heel nuttig. Het helpt namelijk
om op krachtige en bondige wijze de persoonlijkheid van mensen te beschrijven. Meestal wordt
op basis van zo'n taxonomie een persoonlijkheidsvragenlijst ontwikkeld die de in de taxonomie
onderscheiden eigenschappen in kaart brengt. Zo zijn op basis van het Big-Five-model
verschillende persoonlijkheidsvragenlijsten ontwikkeld om de vijf eigenschappen die het model
onderscheidt in kaart te brengen. Psycholexicaal onderzoek zorgt ervoor dat een dergelijk
persoonlijkheidsvragenlijst gebaseerd is op die begrippen en eigenschappen die in de praktijk
ook daadwerkelijk relevant zijn om iemand mee te beschrijven: die eigenschappen doen ertoe
als het erom gaat te achterhalen hoe iemand in grote lijnen in elkaar zit.
3.3 taxonomieën
Het aantal Nederlandse woorden wordt geschat op meer dan een miljoen, met mogelijk bijna
vijf miljoen historisch gebruikte woorden. Door samenstellingen en afleidingen zijn er haast
oneindig veel mogelijke woorden te vormen. De taaldatabank van het Nederlands-Vlaams
Instituut voor Nederlandse Lexicologie bevat meer dan 60 miljoen woorden, terwijl de Grote Van
Dale ongeveer 240. 000 woorden beschrijft. Een volwassene gebruikt mogelijk zo'n 50. 000
woorden, voornamelijk voor zelfbeschrijvingen en beschrijvingen van anderen, wat een te grote
verzameling is voor beknopte beschrijvingen en vergelijkingen. Het ordenen van woorden in
groepen, oftewel een taxonomie, is belangrijk om relevante woorden te onderscheiden van
minder belangrijke. Woordenboeken bevatten veel woorden die niet meer gebruikt worden of
waarvan de betekenis verloren is gegaan, naast woorden die zelden gebruikt worden voor
persoonlijke beschrijvingen. In de volgende paragrafen worden enkele bekende en invloedrijke
taxonomieën van persoonlijkheidsbeschrijvende woorden beschreven.
