Je kunt uitleggen hoe je aan de hand van het
empowermentparadigma werkt aan het versterken van
de positie in een kwetsbare positie:
Verschillende auteurs beschrijven empowerment als een gelaagd construct. Zimmerman
onderscheidt drie lagen: een gemeenschapsniveau, een organisatieniveau en een individueel niveau
(Zimmerman, in: Van Regenmortel, 2004). Deze verschillende niveaus zijn onderling verbonden en
van elkaar afhankelijk (Jacobs et al., 2005).
Op het niveau van de gemeenschap (macro) verwijst het begrip naar de samenleving en het sociale
beleid, dat structurele mechanismen van sociale uitsluiting bestrijdt en zich richt op
maatschappelijke deelname van iedereen (participatie en sociale inclusie) (Jacobs et al., 2005).
Op het niveau van organisaties (meso) verwijst het begrip onder andere naar het vergroten van
inspraak en beslissingsmacht van mensen binnen die organisaties (Jacobs et al., 2005; Zimmerman,
2000).
Op individueel niveau (micro) verwijst het concept empowerment naar het geloof in de eigen
capaciteiten en krachten van het individu om zijn omgeving te beïnvloeden en aldus zijn leven
vorm te geven. Deze vorm wordt ook wel psychologische empowerment genoemd en kan verder
ingedeeld worden in drie lagen (Zimmerman en Warschausky, 1998; Steenssens en Van Regenmortel,
2007).
1. De intra persoonlijke of zelfbelevingscomponent verwijst naar het geloof in eigen vaardigheden
en mogelijkheden. Maar ook in het vertrouwen en de wil om de persoonlijke situatie te beïnvloeden.
2. De inter-persoonlijke of interactionele component refereert aan kritisch bewustzijn van
maatschappelijke mogelijkheden, normen en middelen, vaardigheden om deze te benutten,
mobiliseren van bronnen.
3. De gedragscomponent heeft betrekking op de betrokkenheid bij de gemeenschap, participatie in
sociale verbanden, constructief gedrag in de omgang met nieuwe situaties en het maken van keuzes.
Empowerment binnen zorg en welzijn vraagt om het vormgeven van een combinatie van praktijken
op het niveau van het individu en zijn omgeving en op het niveau van de samenleving. Het gaat om
het faciliteren van een ruimte waarbinnen empowerment kan plaatsvinden en om het bieden van
(individuele) ondersteuning bij het veranderproces.
Empowerment ontpopt zich dus als een multi-level construct waarbij de verschillende lagen
interacteren (Van Regenmortel, 2009). Het speelt zich af op allerlei dimensies van het intra-
psychische niveau tot aan het structurele/maatschappelijke niveau. Dit verklaart waarom het zo
moeilijk is er een eenduidige beschrijving van te geven. Empowerment is niet één ding, niet één doel
en niet één methodiek. Het is een denken handelingskader of paradigma waarbinnen op een
fundamenteel andere manier wordt gekeken naar sociale problemen. Het verbindt het individuele
welzijn van personen en groepen met de bredere sociale en politieke context (Van Regenmortel,
2009).
Volgens Van Regenmortel (2010) richt empowerment zich op het versterken van personen en
groepen met als doel dat iedereen een volwaardige plek heeft in de samenleving. Sociale inclusie
staat voorop, maar wel met een duidelijk geloof in en appèl op de eigen krachten van burgers.
Participatie wordt als motor beschouwd voor het beoogde versterkingsproces.
Ook is helder geworden dat empowerment gaat over macht over het eigen leven en dat het zowel
de strijd aan gaat met de macht van de beperking of kwetsbaarheid als met maatschappelijke
systemen zoals uitsluiting.
Aansluiten bij de leefwereld van de doelgroep, het aangaan van een dialoog met hen, is daarin een
noodzakelijke weg. Er moet gezocht worden naar initiatieven (groot, klein, met verschillende
karakteristieken) waarbij op de één of andere manier de volgende kern-empowerende elementen
aanwezig zijn.
, • Doel is het vergroten van de leefwereld: de mate waarin het individu, in uitwisseling met anderen,
vorm kan geven aan zijn eigen leven.
• Middel is het bieden van strategieën, samenwerkingsmogelijkheden, steunen hulpbronnen en tools
die het mogelijk maken om zelf invulling te geven aan de levensgebieden en/of het faciliteren van
ontmoeting, ontplooiing en participatiekansen.
• Aanpak is integraal waarbij er ruimte is voor dialoog, initiatieven op verschillende vlakken en
waarbij er voldoende steun geboden wordt.
• Voorwaarde is erkenning van zowel mogelijkheden als beperkingen.
Door te ondersteunen en te faciliteren van empowermentprocessen (en indien nodig nog een stap
daarvoor: mogelijkheid voor dialoog scheppen, door hen te vragen of ze meer macht ervaren over
hun leven)
Het faciliteren van empowerment betekent ook: het ondersteunen van de emancipatie van
kwetsbare doelgroepen. Bijvoorbeeld door bij te dragen aan het versterken van de positie van
cliëntenorganisaties en door belangenbehartiging. Het aangaan en versterken van
samenwerkingsrelaties tussen cliëntenorganisaties, onderzoeksinstellingen en overheid is daarbij een
speerpunt. Maar bovenal vraagt empowerment om een oprechte poging een gastvrijere en meer
communicatieve samenleving te creëren. Door middel van kwartiermaker, antistigma en
antidiscriminatie, het reflecteren op (de eisen van) normaliteit en het stimuleren van beleid dat
deelname van kwetsbare burgers aan het maatschappelijk leven ondersteunt, kan de sector zorg en
welzijn daar in grote mate aan bijdragen.
Het menselijk functioneren wordt beschreven op
1. het persoonlijke niveau (mentale functies)
2. het niveau van handelen (dito als 3)
3. het maatschappelijk participeren (beperkingen in het leren en toepassen van kennis,
communicatie, mobiliteit, zelfverzorging, huishouden, tussenmenselijke interacties en
relaties, opleiding, werk en het vervullen van maatschappelijke, sociale en burgerrollen.)
Kwetsbaarheid/beperking wordt gedefinieerd als een verstoring of belemmering in deze niveaus.
Daarop zijn volgens de ICF zowel persoonlijke als externe factoren van invloed.
Je laat zien dat je de verschillende onderbouwingen
kent van sociale interventies die polarisatie en
radicalisering tegengaan.
Polarisatie verwijst naar een verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving.
Radicalisering verwijst naar een proces waarin burgers zich vanuit een ernstige onvrede afkeren van
de maatschappij en gedachten of plannen ontwikkelen om de maatschappij met gebruik van
geweld, intimidatie of bedreiging te veranderen. Een opvallend kenmerk van radicalen en
extremisten is hun leeftijd. Het zijn overwegend adolescenten en jongvolwassenen die radicaliseren.
De kern van theory-based evaluation is dat vooronderstellingen van sociale interventies expliciet
worden gemaakt en worden getoetst op hun geldigheid.
Systeembenadering: Sommige moslimjongeren worden bijvoorbeeld heen en weer geslingerd tussen
twee culturen en verschillende verwachtingspatronen, die van thuis en van de maatschappij buiten
de deur, waardoor spanningen binnen het gezin kunnen ontstaan. Hierdoor wordt de kans groter dat
deze jongeren in een identiteitscrisis geraken. Dit zou de kans op isolatie of gevoelens van
achterstelling en op termijn radicalisering of animositeit jegens andere groepen vergroten. Er wordt
gezegd dat de oorzaak van extremistisch gedrag van Lonsdale-jongeren hoofdzakelijk worden
gezocht in de sociaaleconomische achterstelling van de families waarin zij opgroeien, waardoor
gevoelens van ‘deprivatie’ ontstaan: het gevoel dat mogelijkheden of middelen worden ontnomen
waarop men als mens of burger eigenlijk recht heeft, terwijl andere personen of bevolkingsgroepen
wel over deze mogelijkheden beschikken.
