Uitgebreide en volledige samenvatting van bijeenkomst 10 (college 20 en 21) van het vak Corporate Governance en Corporate Litigation.
Deze samenvatting bevat:
- Het Executive Committee: over bestuur en toezicht, vennootschap en onderneming (Dumoulin)
- Het monistische bestuursmodel volgens de Wet...
Bijeenkomst 10 (10 december 2019) College 20 & 21
Corporate Governance & Corporate Litigation
College 20 – Het Executive Committee praktisch belicht
Literatuur & jurisprudentie
Het Executive Committee: over bestuur en toezicht, vennootschap
en onderneming (Dumoulin, 2017).
1. Inleiding
Executive committees komen met name bij beursvennootschappen voor en
hebben verschillende verschijningsvormen. Het begrip executive committee
vraagt om het doordenken van het bestuur en het toezicht van de
kapitaalvennootschap. Zij moet daarvan worden onderscheiden, zowel
typologisch als in juridische zin. Het onderscheid tussen vennootschap en
onderneming speelt daarbij een belangrijke rol. Ander belangrijk aspect:
posities van bestuurders in het executive committee. Positie is essentieel.
Commissarissen hebben een zelfstandige taak, maar deze kan niet los worden
gezien van de bestuurstaak en de vrijheid van het bestuur om deze vorm te
geven.
2. Beschrijving van het fenomeen executive committee
Aan executive committees zijn diverse aspecten te onderscheiden.
a. Normaaltypen executive committees
3 soorten normaaltypen:
1. Een commissie van hogere leidinggevenden in de onderneming die
losstaat van de RvB (dat wil zeggen: waartoe geen bestuurders behoren).
Dit kan opereren als management team of groepsraad en ressorteert
volledig onder het bestuur.
a. Variant: een commissie van executives die aan de voorzitter van het
bestuur rapporteren. Kun je een direct reports panel noemen.
Worden hier niet verder besproken.
2. Commissie waarvan de RvB deel uitmaakt, maar die desondanks los van
(of naast) het bestuur opereert.
3. Commissie bestaat uit de bestuurders en de genoemde hogere executives,
waarbij zij tezamen de leiding over de onderneming voeren.
o Meest geëvolueerde vorm, trekt de meeste aandacht. Artikel gaat
met name over deze verschijningsvorm.
b. Redenen voor het werken met executive committees
Executive committees worden ingesteld om bij te dragen aan een
effectief en efficiënt ondernemingsbestuur. Zijn verschillende motieven te
onderscheiden en deze blijken mede bepalend voor de vorm die aan de
commissie wordt gegeven. Het bestuur wordt gevormd door en is beperkt tot die
personen binnen de onderneming die bestuursverantwoordelijkheid voor de
vennootschap dragen. In executive committees kunnen daarnaast personen
zitting nemen waarvoor dit niet geldt, maar die wel een bijdrage kunnen leveren
aan de ondernemingsleiding. Toegevoegde hogere leidinggevenden zullen
binnen het bedrijf aan gezag winnen en zo kan een grotere nadruk worden
gelegd op hun verantwoordelijkheidsgebied en hun persoon.
Executive committees bieden een zekere flexibiliteit bij het aansturen
van ondernemingen. Ondernemen is inspelen op steeds wijzigende externe
omstandigheden en interne ontwikkelingen. Ons vennootschapsrecht is niet
flexibel in de benoeming en het ontslag van bestuurders van
(beurs)vennootschappen omdat daarvoor altijd een AVA is vereist. Het bedrijf
kan daar niet steeds op wachten en door leidinggevenden in een executive
1
,Bijeenkomst 10 (10 december 2019) College 20 & 21
Corporate Governance & Corporate Litigation
committee te plaatsen, wordt aan snelheid en slagkracht gewonnen omdat
benoeming en ontslag dan geschieden door het bestuur op het daartoe
aangewezen moment.
Aandeelhouders tonen beperkte interesse in benoeming en ontslag van hoge(re)
ondernemingsfunctionarissen buiten de bestuursvoorzitter en de financieel
bestuurder. Verklaring: met zorgen over de gang van zaken in de onderneming
richten aandeelhouders zich tot het bestuur en zo nodig de RvC. Een diepere
betrokkenheid bij het management hoeven zij niet te hebben.
Executive committees zijn vaak breed samengesteld. Dit zou tot vertraging
in de besluitvorming kunnen leiden, maar dat is niet het geval als de RvB kleiner
is zodat op bestuursniveau snel kan worden gehandeld. Bij one-tier boards
wordt soms met executive committees gewerkt om o.a. te voorkomen dat de
board als geheel te groot wordt.
c. Het instellen van een executive committee
Executive committees zijn primair een middel om het management van de
onderneming vorm te geven en het bedrijf aan te sturen. Ze worden ingesteld
door het bestuur, maar het bestuur kan niet worden verplicht om een executive
committee in te stellen. Het instellingsbesluit gaat vaak samen met het opstellen
van een commissiereglement, wat vervolgens weer kan worden gecombineerd
met het bestuursreglement. Bij sommige vennootschappen heeft de RvC een
zekere betrokkenheid bij de instelling van het executive committee. In een enkel
geval trof Dumoulin aan dat dat het executive committee een basis heeft in de
statuten van de vennootschap. Dit heeft mogelijk onbedoelde rechtsgevolgen
(par. 3e).
d. Taken en bevoegdheden van executive committees
De taken en bevoegdheden van executive committees verschillen per
normaaltype en per onderneming, afhankelijk van het oogmerk dat het bestuur
met de commissie heeft. Dumoulin ziet kerntaken voor de commissie ter zake
van de ondernemingsstrategie en de zorg voor de algemene gang van zaken in
de onderneming, haar financiering, het risicomanagement en de
risicobeheersing binnen het bedrijf, de resultatenontwikkeling, naleving van
wet- en regelgeving en de relevante maatschappelijke aspecten van het
ondernemen. Commissieleden die geen bestuurder zijn wordt vaak de
bevoegdheid verleend om de vennootschap te vertegenwoordigen omdat dit
nodig is voor de uitoefening van hun functie (art. 2:130/2:240 lid 2 BW).
e. Samenstelling, werkwijze en besluitvorming van executive committees
De samenstelling en werkwijze van executive committees houden ook verband
met hun normaaltype en verschillen aanzienlijk per onderneming. Bij de hier
beschreven soort bestaat de commissie uit 2 groepen leden: bestuurders (zijn
qualitate qua lid van de commissie en lidmaatschap berust veelal op het
bestuurs- of commissiereglement) en andere leidinggevenden (worden benoemd
door degene die bevoegd is volgens het reglement; meestal bestuur).
Commissieleden niet zijnde bestuurders zijn meestal werknemers van de
vennootschap/groepsmaatschappij. Verlies van het commissielidmaatschap
betekent niet altijd ontslag als werknemer. Er wordt geregeld voorgeschreven
dat commissieleden zich bij de uitvoering van hun taken richten op het belang
van de vennootschap en de onderneming.
2
,Bijeenkomst 10 (10 december 2019) College 20 & 21
Corporate Governance & Corporate Litigation
De werkwijze verschilt per normaaltype en onderneming, maar er zijn rode
lijnen te onderscheiden. Voorzitter is bijna altijd een bestuurder
(bestuursvoorzitter of plaatsvervanger). Hij roept commissievergaderingen
bijeen en stelt de agenda vast. Besluitvorming: vrijwel steeds voorzien in een
doorslaggevende invloed van bestuurders (bijv. doordat
commissievergaderingen moeten worden bijgewoond door alle bestuurders en
dat een commissiebesluit steeds instemming vereist van de meerderheid van de
bestuurders [de stemrechtbeperking van art. 2:129/239 lid 2 BW geldt niet
mutatis mutandis voor het executive committee). Voor de verdere organisatie
van executive committees wordt meestal aansluiting gezocht bij hetgeen
gebruikelijk is voor besturen van rechtspersonen.
f. Toezicht op executive committees
Toezicht is ook maatwerk, afgestemd op de samenstelling, taakomschrijving en
de verhouding tot het bestuur. Dumoulin ziet vaak dat uitdrukkelijk wordt
geregeld dat de commissie handelt onder de verantwoordelijkheid van het
bestuur, waarbij het bestuur de rapportagelijnen van de individuele
commissieleden kan onderbrengen bij zijn voorzitter/afzonderlijke bestuurders.
g. Executive committees en raden van commissarissen
De RvC houdt toezicht op het beleid van het bestuur en de algemene gang van
zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Vooral het
laatste aspect kan commissarissen ertoe brengen een relatie met het executive
committee te realiseren. Commissarissen kunnen ook een relatie met de
commissie onderhouden vanwege hun taak toezicht te houden op het beleid van
het bestuur. Middelen om het toezicht van de RvC vorm te geven zijn bijv. het
uitnodigen van commissieleden voor vergaderingen, regelmatig contact houden
met de commissie/leden en via bevoegdheden inzake benoeming, beloning,
schorsing en ontslag van commissieleden (indien de RvC deze heeft).
Van bijzonder belang: de auditcommissie van de RvC. Als de taken van het
executive committee zich uitstrekken tot diens aandachtsgebieden kan het voor
de hand liggen dat de auditcommissie het executive committee in zijn toezicht
beperkt. Executive committees zullen vaak een bredere kennis van de
onderneming hebben dan alleen de bestuurders (o.a. doordat de kring van
personen groter is). Kan bestuurders helpen meer inzicht te krijgen/direct
contact te hebben met de onderneming en de markten. Ook de RvC kan hiermee
zijn voordeel doen.
Uit toezicht kan de noodzaak tot het nemen van maatregelen voortvloeien. T.a.v.
bestuurders worden deze genomen door de RvC. In geval van een (niet
oplosbaar) geschil binnen het executive committee is het aan het bestuur om
een oplossing te vinden. Uitleg van het commissiereglement is een
bestuurszaak, waarbij de RvC een rol kan hebben (als bijv. geschilbeslechter).
3. Analyse: het executive committee nader beschouwd
a. De taak van het bestuur
Executive committees opereren binnen de onderneming van de vennootschap.
Zij leiden de vennootschap niet en zijn ook niet op dat niveau actief. De
bestuurstaak- en bevoegdheid zijn onvervreemdbaar en bestuurders kunnen
deze niet aan anderen dan bestuurders overlaten. Vennootschapsrechtelijke
taken worden niet aan executive committees overgedragen.
3
, Bijeenkomst 10 (10 december 2019) College 20 & 21
Corporate Governance & Corporate Litigation
Executive committees leiden bedrijven. De wet schrijft niet voor op welke wijze
het bestuur het management van de onderneming vormgeeft. Het bestuur
draagt eindverantwoordelijkheid en dient ervoor te zorgen dat het management
deugdelijk geschiedt. Dat behoort tot de kern van de uitvoering van de bestuurs-
en toezichthoudende taak en daarvoor heeft de vennootschap een bestuur en
RvC.
b. Het combineren van bestuurs- en commissievergaderingen
Het bestuur zal met regelmaat buiten het executive committee vergaderen en
besluiten nemen. Het is niet nodig dat het bestuur daarbij steeds zal handelen
met/na besluitvorming in het executive committee. Dergelijke besluiten kunnen
wel eerst in commissievergaderingen worden besproken en voorbereid.
Commissievergaderingen worden geregeld gecombineerd met
bestuursvergaderingen. Vanwege de besluitvormingsregels (par. 2e) geldt dat
steeds als sprake is van een commissiebesluit, in materiële zin ook sprake is van
een besluit van het bestuur. Het combineren van bestuurs- en executive
committeevergaderingen leidt ertoe dat commissieleden aanwezig zijn in de
bestuursvergadering en bij de beraadslaging van de bestuurders. Dumoulin
merkt, ter voorkoming van misstanden, nog op dat de Wijsmuller-beschikking
van de HR hiermee weinig van doen heeft.
c. Het bestuur beheerst het executive committee
Het is van belang voor ogen te houden dat in de hier beschreven arrangementen
het bestuur het executive committee beheerst. Zonder medewerking van de
bestuurders kunnen de overige commissieleden niet tot commissiebesluiten
komen (par 2e). Zij hebben wel zeggenschap, maar geen doorslaggevende
invloed. De commissie wordt de facto én de jure gecontroleerd door het bestuur.
Men zou vanuit juridisch oogpunt kunnen stellen dat commissieleden die niet
tevens de statutair bestuurders zijn een participerende en adviserende rol
hebben.
d. Het executive committee en de collectieve verantwoordelijkheid van
het bestuur
In het Nederlandse ondernemingsrecht wordt zeer gehecht aan de collectieve
uitoefening van de bestuurstaak door bestuurders. Abma spreekt over een
doorbreking van het beginsel. Bij nadere beschouwing blijken de bezwaren zich
te richten tegen de combinatie van het executive committee en een verkleining
van de RvB. Dumoulin vermoed dat de onderliggende zorg tweeledig is en
parafraseert daarbij de opgeworpen bezwaren: bestuurstaken die eerst in een
‘voltallig’ bestuur gezamenlijk werden uitgeoefend, worden na instelling van een
executive committee en verkleining van het bestuur overgelaten aan ‘slechts’ 2
of 3 bestuurders.
Het beginsel van collectieve bestuurstaakuitoefening: Timmerman wees erop
dat de kwestie van collegiale besluitvorming in de komende jaren één van de
grote issues in het vennootschapsrecht wordt’. Het beginsel heeft volgens
Dumoulin twee vertakkingen: een juridische uitmondend in een aantal
rechtsregels en een meer sociologische. Het werken met een executive
committee laat dit beginsel en de rechtsregels die daarbij horen onverlet.
Sociologisch: de bestuursvoorzitter zou te zeer primus inter pares worden en
daarmee zou de consensusgedachte worden verlaten. Dumoulin vreest dat de
zorg over deze ontwikkeling is terug te voeren op een romantisch beeld van
besluitvorming in RvB. Collectieve besluitvorming in besturen verloopt namelijk
langs andere lijnen dan juristen vaak (lijken te) denken. De
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annehoogendoorn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
