1
2. WGBO en het geven van patiëntenvoorlichting
Sinds 1 april regelt de Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst de rechten en plichten van
patiënt en hulpverlener.
- Het doel is het verduidelijken en versterken van de rechtspositie van de patiënt, waardoor de
mondigheid en zelfstandigheid van de patiënt wordt bevorderd, rekening houdend met de
eigen verantwoordelijkheid van de hulpverlener voor zijn handelen.
- De arts en de doktersassistent zijn zelf verantwoordelijk voor de werkwijze van het eigen
handelen.
- De patiënt is verantwoordelijk voor het geven van volledige informatie, zodat de arts of
hulpverlener de patiënt adequaat kunnen behandelen.
Voorbeelden van de rechten van de patiënt binnen de behandelingsovereenkomst zijn:
- Recht op privacy
- Het toestemmingsvereiste
- Recht op vrije keuze van een hulpverlener
- Recht op klachtenbehandeling
- Recht op geheimhouding
- Recht op inzage
- Recht op informatie
- Recht op second opinion
- Bewaartermijn van een medisch dossier
- Arts of hulpverlener heeft de plicht dit medisch dossier bij te houden
2.1 Recht op privacy
- Een van de belangrijkste Patiëntenrechten
- Elke patiënt heeft recht op bescherming van persoonlijke gegevens
- Informatie mag alleen met toestemming van de patiënt worden doorgegeven
- Handelingen moeten worden uitgevoerd zonder dat een ander het kan zien
- Zonder toestemming van de patiënt mogen anderen niet bij het onderzoek aanwezig zijn.
2.2 Geheimhouding
- Iedere patiënt heeft er recht op dat er zorgvuldig met zijn gegevens, klachten en informatie
van de patiënt over zijn ziekte en of psychosociale welbevinden wordt omgegaan. Ook met
betrekking tot gesprekken, verslagen en waarnemingen.
- De doktersassistent moet al hetgeen haar wordt toevertrouwd m.b.t. de patiënt
geheimhouden; het zwijgplicht
- Ook in het privéleven praat men niet over de patiënten
2.3 Recht op toestemming geven voor een behandeling
- Voor elk onderzoek en iedere handeling moet toestemming gevraagd worden aan de patiënt
- Dit kan worden verondersteld, zie ‘acute situaties’ bij bijv. een dementerende patiënt.
- Een behandeling kan niet gestart en uitgevoerd worden als de patiënt geen toestemming
gegeven heeft.
o Ingrijpende handelingen;
Bij handelingen van ingrijpende aard, moet de patiënt toestemming geven
Keuzedeel Triage
Boek: Medisch-technische handelingen – Thema 1
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – oktober 2019
, 2
Dit zijn de handelingen waar een risico aan verbonden is of waarbij
complicaties te verwachten zijn
De beleving van de patiënt bepaalt ook mee welke handeling ingrijpend is
o Niet-ingrijpende handelingen
Handelingen op gebied van observatie (bijv. ademhaling of hartslag), zijn niet
ingrijpend
Hiervoor is geen toestemmingsvereiste voor; deze wordt verondersteld
o Acute situaties
De hulpverlener mag handelen zonder vooraf overleg
Als de patiënt een wilsverklaring heeft waarin duidelijk staat wat hij wel of
niet wil, moet hier naar gehandeld worden.
2.4 Recht op informatie
- De hulpverlener moet de patiënt alle informatie geven die nodig is om een weloverwogen
beslissing te nemen over een behandeling of handeling.
- Deze informatie moet gericht zijn op;
o De reden, het verloop en het doel van de handeling
o De pijnlijke gewaarwording en eventuele verschijnselen of consequenties
- De informatie moet begrijpelijk zijn
- De informatie moet afgestemd zijn op de behoefte van de patiënt
- De hulpverlener is verplicht na te gaan of de informatie is overgekomen
- De patiënt behoud het recht om niet geïnformeerd te willen worden
- Uitzonderingen zijn:
o Als er sprake is van ernstig nadeel voor de patiënt kan de arts besluiten geen
informatie te geven
o De arts moet dan wel een ander (bijv. naast familielid) inlichten
2.5 Het geven van patiëntenvoorlichting
- Er worden goede en respectvolle omgangsvormen verwacht van de doktersassistent
- Omgangsvormen zijn gedragingen die algemeen als beleefd worden gezien. Het zijn
richtlijnen over hoe je beleefd met mensen omgaat en hoe je je hoort te gedragen.
Belangrijke voorwaarde is dat je respect toont voor hun waarden en normen, en dus de
ander in zijn waarde laat en rekening houdt met zijn gevoelens.
- Uit onderzoek blijkt dat er zich minder problemen voordoen als de patiënt goed voorgelicht
is. Hier zijn een aantal vaardigheden nodig. Belangrijk bij het geven van voorlichting is;
o Duidelijk zijn in informatie, je kunt de patiënt vragen in eigen woorden te herhalen
o Zorg voor een rustige omgeving met voldoende privacy
o Probeer je te verplaatsen in de patiënt. Besteed aandacht aan angst of onzekerheid
o Stel de patiënt gerust
o Kijk de patiënt aan, zorg voor oogcontact
o Praat rustig
o Let op non verbale signalen van de patiënt
o Gebruik geen vakjargon (medische termen)
o Geef korte samenvattingen
o Ga na of de patiënt nog vragen heeft.
Keuzedeel Triage
Boek: Medisch-technische handelingen – Thema 1
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – oktober 2019
, 3
- In gezondheidszorginstellingen worden veel medisch-diagnostische onderzoeken uitgevoerd
waarover de patiënt geïnformeerd moet worden. Bv röntgen, scopieën, EEG’s .
- Maak gebruik van foldermateriaal en geef deze mee, nadat de afspraak voor een onderzoek
is gemaakt. Hierin staat uitvoerig de voorbereiding, de inhoud van het onderzoek en de
nazorg beschreven.
- Je moet goed op de hoogte zijn van het verloop van een onderzoek en waarom het wordt
verricht. In veel instellingen is een patiëntenvoorlichtingsbureau. Daar is veel informatie over
behandeling, onderzoeken en patiëntenverenigingen te verkrijgen.
Puncties
- Er wordt lichaamsweefsel van een orgaan of holle ruimte in het lichaam genomen d.m.v. een
holle naald, de vloeistof of het weefsel wordt is voor diagnostisch onderzoek (bijv. vocht uit
ruggenmerg)
- Bij een cytologische punctie wordt er met een dunne injectienaald geprikt om cellen uit een
afwijking op te zuigen.
- Belangrijk is goed te informeren over de pijnlijke gewaarwording, de houding en de duur van
het onderzoek.
Röntgenonderzoeken
- Delen van het lichaam worden gefotografeerd door middel van elektromagnetische stralen
waarbij afwijkingen in het bot worden zichtbaar gemaakt
- Op een blanco röntgenfoto die altijd als fotonegatief wordt afgeleverd, zijn de kalkhoudende
botstructuren wit, omdat kalk de röntgenstralen niet doorlaat, terwijl het omgevende
weefsel er door overbelichting zwart uitziet omdat daar de stralen dwars doorheen gaan.
- Door het gebruik van contraststoffen en door versterkingstechnieken met behulp van een
computer, kan men ook spieren, zenuwen en bloedvaten fotograferen.
- Een röntgenfoto wordt vaak met X aangeduid, gevolgd door het betreffende lichaamsdeel (X-
thorax = foto van thoraxholte = longfoto)
Computertomografie (CT)
- Is een speciale röntgentechniek waarbij foto’s worden gemaakt van dwarsdoorsneden van
weefsel en organen
- Het is een soort tunnel met een doorsnee van een halve meter
- Maakt een doorsnede door het lichaam die door de computer is getekend.
- De patiënt moet onbeweeglijk blijven liggen waarbij het lichaamsdeel waar het om gaat in de
opening ligt van de eigenlijke scanner.
- De scanner is een soort ring waaruit met een dunne röntgenstraal een dwarsdoorsnede van
de schedel wordt gemaakt vanuit verschillende richtingen. Dan schuift men een stukje op
waarnaar het proces wordt herhaald.
- De patiënt ligt alleen en de buis maakt lawaai; een beangstigende ervaring. Goede
voorlichting is van belang !
Magnetic Resonance Imaging (MRI)
- Patiënt ligt in een tunnel die een sterkte magneet bevat, waarmee het water in de weefsels
gemagnetiseerd wordt. Vanuit de scannertunnel worden radiogolven uitgezonden van een
golflengte die de watermagneetjes laten meetrillen (resoneren) waarbij ze de energie uit de
radiogolven in zich opnemen. Als de radiogolf stopt, wordt de eerder opgenomen energie
Keuzedeel Triage
Boek: Medisch-technische handelingen – Thema 1
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – oktober 2019
, 4
weer uitgezonden als een signaal waarin allerlei bijzonderheden van het weefsel zijn af te
lezen. Deze signalen zet de computer om in de vorm van een doorsnede; de MRI-scan.
- Het bot zelf is niet zichtbaar (wel het beenmerg) omdat het bijna geen water bevat
- Onder andere tumoren en afname van hersenactiviteit worden gemeten
- Er mag geen kleding worden gedragen waarin metaal verwerkt is. Tevens mogen er geen
punten, aanstekers, sleutels, gebitsprotheses, gehoorapparaten, sieraden, horloges,
haarspelden of pasjes met magneetstrippen in de buurt van het apparaat komen.
- Patiënt moet melding maken in geval van pacemakers, insulinepompjes, vaatclips,
kunsthartkleppen, metaalsplinters, protheses of metaalplaten of spiraaltje.
Electro Encefalo Grafie (EEG)
- Registreert de elektrische activiteit van de hersenen welke zijn opgebouwd uit miljarden
zenuwcellen. Tijdens hun werking veroorzaken al die cellen zeer lage elektrische spanningen
die tijdens een EEG met behulp van 25 elektroden worden gemeten.
- De hoofdhuid wordt schoongemaakt met scrub crème en een wattenstaafje. Daarna worden
de elektroden met lijm of kleefpasta bevestigd. Het is mogelijk een elektrocap te gebruiken.
- Lijm wordt verwijderd met aceton, kleefpasta of cap wordt verwijderd met water.
Echo-onderzoek
- Doel is het op een monitor zichtbaar maken van organen en weefsels die onderzocht moeten
worden.
- Het apparaat zendt geluidsgolven uit die voor de mens onhoorbaar zijn. Het orgaan dat
onderzocht wordt, weerkaatst het geluid. De echo’s worden door hetzelfde apparaat weer
opgevangen en worden zichtbaar op een monitor welke een beeld geeft hoe de organen en
weefsels er in het lichaam uitzien.
- Met behulp van niet-hoorbare ultrasone geluiden worden afwijkingen opgespoord, bijv.
galstenen of afwijkingen aan aders (vernauwingen).
- Soms zijn er voorbereidingen nodig zoals een volle blaas bij een echo van de blaas, of nuchter
zijn bij een echo van de bovenbuik.
- Door middel van een speciale gel wordt de geleiding van de geluidsgolven verbetert.
6. Het toedienen van medicijnen
De Doktersassistent is de persoon die:
- Recepten naar de apotheek verstuurd
- Receptaanvragen van de patiënten aanneemt
- Vragen van de patiënt over geneesmiddelen moet kunnen beantwoorden
- Medicatie kan toedienen
Definitie van een geneesmiddel:
Substantie of samenstelling van substanties, welke is bestemd te worden gebruikt of op enigerlei
wijze wordt aangeduid of aanbevolen als zijnde geschikt voor:
- Het genezen of voorkomen van enige aandoening, ziekte, ziekteverschijnsel, pijn,
verwonding of gebrek bij de mens
- Het herstellen, verbeteren of wijzigen van het functioneren van organen bij de mens
- Het stellen van een medische diagnose door toediening aan of aanwending bij de mens
Keuzedeel Triage
Boek: Medisch-technische handelingen – Thema 1
Samenvatting gemaakt door Imke Renkens – oktober 2019
