Samenvatting Sociale Psychologie (Aronson, Wilson, Akert, Somers (9 e editie))
Hoofdstuk 1
Sociale Psychologie = de wetenschap die bestudeert hoe de gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de echte of denkbeeldige aanwezigheid
van anderen.
Kern: sociale invloed = effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid
van andere mensen hebben op onze gedachten, gevoelens attitudes of gedrag.
In sociale psychologie wordt de empirische methode gebruikt: op waarneming en/of
onderzoek gebaseerde methode voor het toetsen van hypothesen.
Om vragen te beantwoorden moeten hypotheses worden opgesteld: een als voorlopige
waarheid aangenomen, maar nog te bewijzen veronderstelling.
Taak van sociaal psycholoog: onderzoeken onder welke omstandigheden het een vaker waar
is, en onder welke omstandigheden het ander.
Sociale psychologie richt zich in eerste instantie op de manier waarop mensen beïnvloed
worden door hun interpretatie, of construct (manier waarop mensen de sociale wereld
waarnemen, begrijpen en interpreteren), van hun sociale omgeving. Dat is belangrijker dan
objectieve eigenschappen van die sociale wereld (antropologie en sociologie).
Determinant: bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
Voor sociaal psychologen is het analyseniveau het individu in de context van een sociale
situatie. Situatie is erg belangrijk!
Doel sociale psychologie: identificeren van universele eigenschappen van de menselijke
natuur die ervoor zorgen dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van
sociale klasse of cultuur.
Sociologie -------------- Sociale Psychologie -------------- Persoonlijkheidspsychologie
Fundamentele attributiefout: neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt
veroorzaakt door de rol van persoonlijke eigenschappen en andere interne factoren te
overschatten en de rol van externe, situationele factoren te onderschatten.
Attributie: het toeschrijven van oorzaken aan het eigen of aan andermans gedrag en het
daarmee voorzien van verklaringen.
Als je iets in termen van persoonlijkheid verklaart, kan dat een gevoel van veiligheid geven.
Behaviorisme (Skinner): stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om
menselijk gedrag te kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de bekrachtigende
eigenschappen van de omgeving.
Probleem: vergeten het belang van de manier waarop mensen hun omgeving
interpreteren.
Gestaltpsychologie: stroming in de psychologie die het belang benadrukt van het
bestuderen van de persoonlijke (subjectieve) manier waarop een object wordt
1
,waargenomen (het gestalt of geheel), in plaats van het bestuderen van de manier waarop de
objectieve, fysieke eigenschappen van het object zijn samengevoegd. Geheel is meer dan de
som der delen.
Je moet je richten op de fenomenologie: filosofische methode die probeert door de
geestelijk-intuïtieve beschouwing van de dingen, niet door rationele kennis, de constitutie
van de wereld in de geest en het wezen der dingen te beschrijven.
Kurt Lewin: grondlegger moderne experimentele sociale psychologie. Gestaltprincipes
toepassen op sociale perceptie. Het is belangrijker om te begrijpen hoe mensen de sociale
wereld waarnemen, doorgronden en interpreteren, dat het is om de objectieve
eigenschappen ervan te begrijpen.
Fritz Heider: we zijn voortdurend aan het gissen naar de gemoedstoestand, motieven en
gedachten van anderen.
Naïef realisme (Lee Ross): de overtuiging dat ieder van ons dingen waarneemt ‘zoals ze echt
zijn’. Als andere mensen dezelfde dingen anders zien, moet dat omdat zij bevooroordeeld
zijn.
Op elk willekeurig moment liggen er allerlei elkaar overlappende motieven ten grondslag aan
onze gedachten en gedragingen. Belangrijkste:
- Behoefte aan een positief zelfbeeld. Het kan verandering en zelfverbetering in de
weg staan.
- Behoefte om de wereld accuraat waar te nemen. Mensen laten bij het verdraaien de
realiteit vaak deels intact.
Meestal tegengesteld aan elkaar.
(1) Menselijke wezens zijn gemotiveerd om een positief beeld van zichzelf in stand te
houden, deels door hun gedrag te rechtvaardigen, en (2) dit brengt hen ertoe om
onder bepaalde te specificeren omstandigheden, dingen te doen die in eerste
instantie verrassend of paradoxaal lijken.
Sociale cognitie: hoe mensen denken over zichzelf en de sociale wereld. Hoe mensen
informatie selecteren, interpreteren, onthouden en gebruiken om te oordelen en te
beslissen.
Vaak maken we fouten omdat we niet alle informatie hebben.
Verwachtingen kunnen ons vermogen om de wereld accuraat waar te nemen beïnvloeden,
en kunnen de aard van de sociale wereld veranderen. Selffulfilling prophecy: je verwacht
bepaald gedrag van jezelf of van iemand anders, dus handel je op zo’n manier dat je
verwachting waarheid wordt.
Waarom we inzicht willen hebben in sociale invloed:
Nieuwsgierigheid.
Bijdrage leveren aan de oplossing van maatschappelijke problemen.
2
,Hoofdstuk 2
Hindsight bias: de neiging van mensen om hun vermogen om een uitkomst te voorspellen te
overdrijven, nadat ze te weten zijn gekomen hoe die uitkomst eruit ziet.
Hoe meer mensen getuigen zijn van een noodsituatie, hoe kleiner de kans is dat een individu
zal ingrijpen. Spreiding van verantwoordelijkheid (Darley & Latané): mensen denken dat
andere mensen bijv. al de politie hebben gebeld.
2.2 De observationele methode
Observationele methode: techniek waarbij een onderzoeker mensen observeert en zijn of
haar metingen of indrukken over hun gedrag systematisch vastlegt.
Etnografie: methode waarbij een onderzoeker probeert een groep of cultuur te
begrijpen door die van binnenuit te observeren, zonder de groep zijn eigen normen
en waarden op te leggen.
Analyse van archieven: methode waarbij de onderzoeker de verzamelde
documentatie van een cultuur onderzoekt.
Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid: de mate van overeenkomst tussen de resultaten van
twee of meer mensen die onafhankelijk van elkaar een dataset observeren en coderen.
Beperkingen observationele methode:
- Geen informatie over waarom iets gebeurt.
- Sommige soorten gedrag zijn moeilijk te observeren.
2.3 De correlationele methode
Correlationele methode: techniek waarbij twee of meer variabelen systematisch worden
gemeten en waarmee wordt vastgesteld wat de relatie is tussen die variabelen.
Correlatiecoëfficiënt: maat voor correlatie waarmee je de samenhang kunt vaststellen
tussen twee variabelen. Varieert van -1 tot 1. 0 = geen correlatie.
Vragenlijstonderzoek (surveys): onderzoek waarin aan een representatieve
steekproef van mensen vragen gesteld worden over hun attitudes of gedrag.
Voordelen:
Onderzoekers kunnen een beeld vormen van de relatie tussen variabelen die
moeilijk observeerbaar zijn.
Mogelijkheid om een representatieve steekproef te nemen van de bevolking.
Aselecte steekproef: iedereen in de populatie heeft evenveel kans om geselecteerd
te worden representatief voor de populatie.
At random steekproef: willekeurig ordenen of in groepen indelen van een populatie.
Nadelen surveys:
Onnauwkeurige antwoorden. Mensen weten het antwoord eigenlijk niet.
Sociale wenselijkheid.
Beperkingen correlationele methode:
- Oorzaken van sociaal gedrag kunnen niet worden geïdentificeerd. Namelijk 3
mogelijkheden:
3
, A B.
B A.
C A & C B.
2.4 De experimentele methode
Experimentele methode: methode waarbij de onderzoeker proefpersonen willekeurig aan
verschillende condities toewijst en ervoor zorgt dat deze condities identiek zijn met
uitzondering van de onafhankelijke variabele.
Deze methode wordt het meest gebruikt in de sociale psychologie.
Onafhankelijke variabele: de variabele die een onderzoeker verandert om te zien of dat
effect heeft op een andere variabele.
Afhankelijke variabele: de variabele die de onderzoeker meet om te zien of die wordt
beïnvloed door de onafhankelijke variabele; hypothese: afhankelijke variabele hangt af van
de onafhankelijke variabele.
Interne validiteit: de mate die aangeeft dat alléén de onafhankelijke variabele van invloed is
op de afhankelijke variabele; dat bereiken we door alle irrelevante variabelen te beheersen
en door mensen willekeurig toe te wijzen aan verschillende experimentele condities.
Willekeurige (random) toewijzing aan condities: een proces dat ervoor zorgt dat alle
deelnemers een gelijke kans hebben om in een bepaalde conditie van een experiment
terecht te komen. Hierdoor kunnen onderzoekers er relatief zeker van zijn dat verschillen in
de persoonlijkheid of achtergrond van de deelnemers gelijk verdeeld zijn over de condities.
Quasi-experimenteel onderzoek: proefpersonen worden niet random toegewezen aan een
condities.
Overschrijdingskans (p-waarde): een met statistische technieken berekend getal dat vertelt
hoe waarschijnlijk het is dat de resultaten van een experiment bij toeval zijn ontstaan, en
niet als gevolg van de onafhankelijke variabele. Resultaten zijn significant als de
waarschijnlijkheidswaarde <5% is.
Waarschijnlijkheidswaarde: de kans dat de resultaten het gevolg zijn van toevalsfactoren in
plaats van de onderzochte onafhankelijke variabele.
Externe validiteit: de mate waarin de resultaten van een onderzoek gegeneraliseerd kunnen
worden. 2 soorten:
1. Mate waarin we kunnen generaliseren van de situatie die de onderzoeker heeft
geconstrueerd naar situaties in het dagelijks leven.
2. De mate waarin we kunnen generaliseren van de mensen die aan het experiment
hebben deelgenomen naar mensen in het algemeen.
Generaliseerbaarheid situaties
Kritiek sociaalpsychologisch onderzoek: kunstmatige setting (lage externe validiteit).
Psychologen streven naar psychologisch realisme: mate waarin de psychologische processen
die worden getriggerd in een experiment lijken op psychologische processen in het dagelijks
leven (alledaags realisme).
4
