HR 14 april 1989, NJ 1989, 469 (Harmonisatiewet)
De rechter mag een WIFZ niet toetsen aan de grondwet volgens 120 GW, maar ook niet aan
fundamentele rechtsbeginselen en/of het Statuur voor het Koninkrijk, volgens dit arrest
Machtenscheiding waarborgen
WIFZ mag niet getoetst worden aan het Statuut, de Grondwet en ongeschreven
rechtsbeginselen
HR 16 mei 1986, NJ 1987, 251 (Landbouwvliegers)
Essentie: In het Landbouwvliegers arrest (ook wel bekend als Sproeivliegtuigen arrest) staat
de vraag of lagere wetgeving mag worden getoetst aan algemene rechtsbeginselen centraal.
Kan lagere wetgeving, in casu een algemeen verbindend voorschrift (avv), worden getoetst
aan de algemene rechtsbeginselen? Uit dit arrest zal blijken dat dit wel degelijk mag.
Rechtsregel: Lagere regelgeving mogen aan de algemene rechtsbeginselen (ongeschreven
recht) worden getoetst. Dit moet echter wel met terughoudendheid gebeuren, volgens onder
andere art. 11 Wet AB.
Artikel 11 Wet AB luidt als volgt: “De regter moet volgens de wet regt spreken: hij mag in
geen geval de innerlijke waarde of billijkheid der wet beoordelen.”
Er is in dit arrest bepaald dat lagere wetgeving getoetst mag worden aan de algemene
rechtsbeginselen, zolang dit maar gedaan wordt met enige terughoudendheid.
- Landbouwvlieger-arrest: willekeurtoets
o “Geen rechtsregel eraan in de weg staat de rechter een (…) niet door de
formele wetgever gegeven voorschrift onverbindend en in verband daarmee
de vaststelling en uitvoering daarvan onrechtmatig kan oordelen op de grond
dat sprake is van willekeur in dier voege dat het desbetreffende
overheidsorgaan (…) in redelijkheid niet tot het desbetreffende voorschrift is
kunnen komen”
o “Daarbij heeft de rechter niet tot taak om de waarde of het maatschappelijk
gewicht dat aan de betrokken belangen moet worden toegekend naar eigen
inzicht vast te stellen, terwijl zowel de aard van de wetgevende functie als de
positie van de rechter in ons staatsbestel (…) meebrengen dat hij ook
overigens bij deze toetsing terughoudendheid moet betrachten”.
Klassieke willekeurstoets is te vinden in landbouwvlieger
Lagere wetten (avv) dan WIFZ mogen worden getoetst aan algemene
rechtsbeginselen. Algemeen verbindende voorschriften kunnen buiten toepassing
worden verklaard als ze een verbod van willekeur op leveren of er sprake is van een
kennelijke onredelijkheid. De toetsingsstandaard is dus gericht op slechts willekeur.
(ook wel willekeurssluis).
ABRvS 9 mei 1996, Gst. 1997-7053, 9 m.nt. J.M.H.F. Teunissen
(Kwantum Nederland B.V. (Maxis & Praxis))
Essentie: In deze uitspraak benadrukt de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van
State dat ook onder de Algemene wet bestuursrecht de uitoefening van discretionaire
, bestuursbevoegdheid in de regel marginaal door de rechter moet worden getoetst. Relevant
aan deze uitspraak is het arrest Doetinchemse Woonruimtevordering (HR 25-02-1949). Bij
artikel 3:4, tweede lid, van de Awb is bepaald dat de voor een of meer belanghebbenden
nadelige gevolgen van een besluit niet onevenredig mogen zijn in verhouding tot de met het
besluit te dienen doelen.
Rechtsregel: Bij een discretionaire bevoegdheid kan de rechter de door een bestuursorgaan
(ingevolge artikel 3:4, tweede lid, Awb) te maken belangenafweging slechts marginaal
toetsen. Het is aan het bestuursorgaan om de belangen af te wegen en tot het al dan niet
uitoefenen van de betreffende (discretionaire) bevoegdheid te komen. Er is voor de rechter
pas reden tot ingrijpen indien er sprake is van een zodanige onevenwichtigheid in de
afweging van de betrokken belangen, dat moet worden geoordeeld dat het bestuursorgaan
niet in redelijkheid tot het besluit heeft kunnen komen.
Volledigheidshalve moet er op worden gewezen dat de Afdeling bestuursrechtspraak hier
een hoofdregel formuleert. In bepaalde gevallen moet de rechter wél vol toetsen aan het
evenredigheidsbeginsel. Dat doet zich bijvoorbeeld voor in de sfeer van de bestraffende
bestuursrechtelijke sancties. Hier is de rechter, mede in het licht van de eisen die
voortvloeien uit het verdragenrecht (artikel 6 EVRM), bevoegd en tevens verplicht om de
hoogte van de opgelegde sancties aan het evenredigheidsbeginsel te toetsen.
Willekeurssluis = gevolgen moeten zeer onevenredig zijn dat je het nooit zou mogen
toepassen (maxis praxs) veel terughoudendheid van de rechter
Art. 3:4 lid 2 Awb is voor het bestuur dat zij marginaal moeten toetsen. Dit houdt in dat
het gaat om de vraag of het bestuursorgaan in redelijkheid heeft kunnen komen tot de
relevante belangenafweging. Een uitzondering is voor punitieve sancties, hier moet er
vol worden getoetst.
ABRvS 4 juni 1996, ECLI:NL:RVS:1996:ZF2229 (Keuringsplaats
Scheerwolde)
Inhoudsindicatie: Regel van terughoudende toetsing belangenafweging bestuursorgaan
ingevolge art. 3:4.2 Awb (NA 1996, 206) treedt terug bij beoordeling opgelegde sanctie
waarbij bevorderen naleving rechtsnormen d.m.v. toevoeging extra leed, ter afschrikking,
voorop staat.
Terughoudende toetsing van rechters kan achterwege blijven wanneer er punitieve
sancties worden opgelegd waar toevoeging van extra leed voorop staat
ABRvS 4 maart 2015, AB 2015/160 m.nt. R. Stijnen (Alcoholslot)
Essentie: Alcoholslotprogramma. Exceptieve toetsing van de regeling.
Onverbindendverklaring asp-regeling.
- ABRvS 4 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:622 (Alcoholslot)
o “De Afdeling is (…) van oordeel dat de minister bij de totstandkoming van de
Regeling de mogelijke ingrijpende gevolgen van de oplegging van het asp (…)
niet afdoende heeft afgewogen. (…) De Regeling maakt ten onrechte geen
onderscheid tussen gevallen waarin deze ingrijpende gevolgen zich wel en
niet voordoen en biedt het CBR evenmin ruimte om in de gevallen waarin
deze zich voordoen een geïndividualiseerde afweging te verrichten. Aldus is
voor die gevallen in de Regeling de evenredigheid van de opgelegde
maatregel onvoldoende gewaarborgd, zodat artikel 17, eerste lid, van de
Regeling in strijd is met artikel 3:4, tweede lid, van de Awb en derhalve
onverbindend is.”
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mg99x. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,66. Je zit daarna nergens aan vast.