Samenvatting
Samenvatting alle colleges grondrechten
- Instelling
- Tilburg University (UVT)
Samenvatting van alle colleges (HC+WC) grondrechten voor de bachelor/premaster rechtsgeleerdheid aan Tilburg University
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
Voorbeeld 4 van de 37 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
HOORCOLLEGES GRONDRECHTENHC 1 – 29 AUGUSTUS 2022
Bonusopdracht: indien voldoende vraag overslaan op tentamen
Meer info volgt rondom oktober (0,5 punt omhoog)
Grondrechtenbescherming en de nationale rechtsorde
- Grondrechtenkwesties zijn overal
Welke grondwettelijke vragen zijn gemoeid met de demonstraties in Amsterdam (en elders)
wat betreft de 1,5m lockdown vrijheid van samenscholing en meningsuiting,
volksgezondheid etc.
Euthanasie willen plegen recht op zelfbeschikking
Google maps recht op privacy (voorbeeld straat Berlijn)
Bekende voorbeelden van grondrechten
- Vrijheid van meningsuiting
- Lichamelijke integriteit
- Vrijheid van betoging etc.
Uitleg begrip ‘grondrechten’
Fundamentele rechtsnormen
Elementen van grondrechten:
- Er is een drager, een bezitter, A heeft, een natuurlijke persoon of rechtspersoon
o Het individu is drager, maar niet altijd elk individu kan een beroep doen op
een bepaling. Soms zijn bepaalde categorieën uitgezonderd. Soms geldt het
voor groepen personen of privaatrechtelijke rechtspersonen of andere
grondrechtendragers
o Dieren zijn geen dragers van grondrechten zoals wij dat zijn, het zijn geen
mensen, maar 13 VWEU: ‘dieren als wezens met gevoel’ dus dieren zijn
momenteel geen ‘dingen’ meer
- Een aanspraak, een recht op X
o Grondrechten, mensenrechten of fundamentele rechten?
o Sommigen vinden dat:
Grondrechten, rechten in de grondwet zijn
Mensenrechten, rechten in verdragen zijn (zoals EVRM)
Mensenrechten natuurrechtelijke aanspraken zijn (aanspraken los van
een wettelijke/verdragsrechtelijke bron)
Fundamentele rechten grond- en mensenrechten omvatten
- Jegens B, jegens iets of iemand
- Berustend op Y, het moet ergens vandaan komen, er moet een basis zijn
- Af te dwingen voor C, een instantie die het grondrecht hard kan maken indien nodig
In deze cursus spreken wij van grondrechten als verzamelterm
Grondrechten = rechten in de Grondwet en verdragen
Drie generaties grondrechten
, 1. Klassieke rechten
a. Vrijheidsrechten of afweerrechten, burgerrechten
b. Oudste soort grondrechten (oma, 1e generatie)
c. Functie: typisch in te roepen tegen de overheid, negatieve verplichting (de
overheid mag iets niet doen etc., ‘afblijven van mijn grondrechten’)
d. Voorbeelden: art. 11 EVRM, het IVBPR en art. 1-18 Grondwet
2. Sociale rechten
a. Soms ook socio-economische rechten genoemd
b. Tweede oudste soort rechten (2e generatie, moeder)
c. Functie: overheidsoptreden/prestatie verlangd, opdracht aan overheid,
positieve verplichting
d. Art. 20 Grondwet
e. Zie verder ESH, IVESCR en art. 19-23 Grondwet
3. Solidarity rights
a. Soms ook groepsrechten genoemd
b. Jongste grondrechten (3e generatie, kind)
c. Gericht op de toekomst en op groepen
d. Zelfbeschikkingsrecht van volkeren, recht op ontwikkeling, recht op cultuur en
identiteit (inheemse) volkeren
e. Voorbeeld: art. 20 lid 1 en 24 African Charter on Human and Peoples Rights
Nadruk op klassieke en sociale rechten in deze cursus
Verschillen tussen klassieke en sociale rechten nuancering
- Overheidsoptreden en klassieke grondrechten, niet alleen onthouding
- Overheidsonthouding bij sociale grondrechten, niet alleen optreden
Bij het onderscheid negatieve/positieve verplichtingen gaat het erom wat grondrechten van
de overheid verlangen om rechten en vrijheden te realiseren zie ook HC 5
Klassiek of sociaal? Oplettend lezen art. 23 Grondwet combinatie!
Waar komen deze aanspraken/grondrechten vandaan?
- Oude Grieken (vrijheid voor sommigen/rol van de stadstaat)
- Feodale middeleeuwen (scheiding van kerk en staat: gebrek aan gelijkheid, 9e-15e
eeuw)
- Kerkhervorming (tolerantie van verschillende godsdiensten, 16e/17e eeuw)
- Verlichting (nadruk op reden, individu, 17e/18e eeuw)
- Vestiging van de natiestaat (centralisering van de macht in de 19e/20e eeuw)
- Opkomst van de burgerij (nadruk op eigendomsrecht, kiesrecht in de 19e/20e eeuw)
- Democratische rechtsstaat (omvattende bescherming van grondrechten 20e eeuw)
- Internationalisering van grondrechten (na WOII, bescherming
grondwetten/verdragen)
Grondslagen van grondrechten?
- Menswaardigheid (aangeboren/inherent)
- Democratie en menswaardigheid vullen elkaar aan
- Democratie (politieke meerderheid) kan de grondrechten ook schaden
- Minderheid legt zich neer bij meerderheid, meerderheid beschermt minderheid
Universaliteit van grondrechten
- Weinig echt universele rechten (ius cogens = folterverbod)
- Geleidelijk hogere eisen stellen aan grondrechtenbescherming (socio-economisch?)
- Grondrechten positiveren (vastleggen/garanderen/afdwingen)
- Moeten rechte universeel zijn? Gelijkstelling van (niet)- confessioneel onderwijs?
Verticaal/horizontaal
, - Verticaal (traditionele functie) ten opzichte van de overheid
- Horizontaal (moderne functie) ten opzichte van derden, derdenwerking, burger vs.
burger
Waarop berusten gronderechten?
- Nationale juridische bronnen
o Grondwet, hoofdstuk 1 en art. 114
o Nadere uitwerking van grondrechten in wetgeving. Bv. algemene wet gelijke
behandeling
- EU juridische bronnen
o Handvest grondrechten EU (2000, verbindend sinds 2009)/EU
handvest/algemene beginselen EU
- Internationale juridische bronnen
o EVRM (1950)
o IVBPR VN (1966)
o IVESCR VN (1966)
o Andere verdragen, waaronder die inzake de uitbanning van alle vormen van
discriminatie, de bescherming van de rechten van het kind resp. mensen met
een handicap tegen foltering
Rechtsbescherming van grondrechten
Welke instanties kunnen mijn grondrechten afdwingen/beschermen?
- Veelal de rechter niet uitsluitend
- Rechter vormt de spil van rechtsbescherming binnen de rechtstaat
- Rechterlijke controle – van de uitvoerenden macht/bestuur en de wetgevende macht
– is een kernbeginsel van de democratische rechtsstaat
In welke gevallen kan de rechter een grondrecht beschermen?
- Vraag naar de ‘interpretatie’ van de ‘reikwijdte’ van een grondrecht (ofwel ‘werking’ en
‘toepasselijkheid’)
- Vraag of er een ‘inmenging’ was (door de staat) met de reikwijdte in een bepaald
geval (ofwel ‘beperking’ of ‘interference’)
- Opgelet een ‘beperking’ is niet vanzelf een ‘inbreuk’ op of ‘schending’ van een
grondrecht
- Sommige grondrechten laten een inmenging toe onder bepaalde voorwaarden of
omstandigheden (art. 8 EVRM, HC 4)
- Andere grondrechten laten nooit een inmenging met de reikwijdte toe Art. 3 EVRM en
HC 4
Interpretatie van de reikwijdte: Zusters van St. Walburga (HR 31 oktober 1986, NJ
1987/173)
- Niet alles wat zichzelf een godsdienst noemt, is ook echt een godsdienst volgens de
wet
Welke rechters kunnen grondrechten bescherming? Bindende uitspraken
- De nationale rechter
o Nationaal recht: grondwet, wetgeving, let op 120 Grondwet
o Internationaal recht: bv EVRM en IVBPR, let op 94 Grondwet
o EU-recht: Nationale rechter die HvJEU een prejudiciële vraag kan of moet
stellen, art. 267 VWEU art. 94 Grondwet niet van toepassing
- De internationale rechter
o Voornamelijk het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) o.g.v.
art. 34 en 35 EVRM
o Het EHRM past het EVRM toe (zie HC 2)
, - De EU-rechter
o Het Hof van Justitie van de EU (HvJEU) past EU-grondrechten toe (zie HC 3)
Welke niet-rechtelijke instanties kunnen grondrechten beschermen? Niet-bindende
uitspraken
- Nationaal: College voor de rechten van de mens (HC 6)
o ‘Het College beschermt, bewaakt, belicht en bevordert de mensenrechten in
Nederland door onderzoek, advies, voorlichting en het individueel oordelen in
het geval van discriminatie.’ www.mensenrechten.nl
- Internationaal: Europees Comité voor Sociale Rechten m.b.t. het Europees Sociaal
Handvest (dit is een Raad van Europa verdrag, niet een EU-verdrag)
- Internationaal: ECSR 27 oktober 2009 (DCI/Nederland) en Nieuwenhuis paragraaf
4.5
Grondrechten zijn als volgt van aard:
- Principieel: fundamentele kenmerken van de hele rechtsorde
- Constitutioneel: condities voor rechtmatige uitoefening van publiek gezag
- Normatief: subjectieve rechten jegens de overheid, instructienormen voor de overheid
en rechtsbeginselen die doorweken inde uitleg en toepassing van andere
rechtsnormen
Omschrijving van grondrechten voor onze doeleinden
- Fundamentele normen die de strekking hebben het individu persoonlijke vrijheid en
een menswaardig bestaan te verzekeren en die met name de handelingsvrijheid van
de overheid beperken
Perspectief van de burger houdt de volgende vragen in bij een (vermoedelijke)
schending van een grondrecht:
- Op welke rechter kan de burger een beroep doen?
- Welke rechtsbronnen kan de rechter in het geschil van de burger toepassen?
Nationale rechtsorde
- Nederlandse rechter vormt de spil van de grondrechtenbescherming in de gelaagde
rechtsorde
o Strafrechter
o Bestuursrechter
o Civiele rechter
- Welke nationale rechtsbronnen zijn er
o Statuut
o Grondwet
o Fundamentele rechtsbeginselen (ongeschreven)
o Wet- en regelgeving (bv. algemene wet gelijke behandeling)
Wat is de rol van de rechter in het Nederlandse staatsbestel m.b.t. nationale
grondrechten
- Harmonisatiewetarrest (HR 14 april 1989, NJ 1989/469)
- Wet in formele zin
- Art. 120 Grondwet: rechter mag niet kijken of een wet in overeenstemming is met de
grondwet machtenscheiding. Hierdoor slaagt het beroep op de grondwet niet
Fundamentele rechtsbeginselen (ongeschreven)
- Verbod op willekeur
- Proportionaliteitsbeginsel/evenredigheid
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mgovers99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,06. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73314 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen