HOORCOLLEGES
GOEDERENRECHT
HC 1 – 6 SEPTEMBER 2022
Titel
Waar moeten we het goederenrecht plaatsen?
- Privaatrecht
o Personen
Boek 1
Boek 2
o Vermogensrecht
Goederenrecht (boek 3 en 5)
Zaken (stoffelijke objecten, art. 3:2 BW)
o Roerend
o Onroerend (art. 3:3 BW)
Vermogensrechten
Verbintenissenrecht
OD art. 6:162 BW (aansprakelijkheidsrecht)
Contract boek 3, 6 en 7
Goederenrecht kent vaak de vuistregel: land waar een zaak is, bepaalt de regels voor
goederenrecht
Goederen zijn art. 3:1 BW
Zaken en vermogensrechten
- Zaken:
o Eigendom art. 5:1 BW, meest omvattende recht
o Roerend
o Onroerend Portacabin-arrest: bestemd om duurzaak ter plaatse te blijven?
Naar buiten toe kenbare bedoeling van de bouwer
Grond Zie art. 5:20 BW over de eigendom van de grond
Nog niet gewonnen delfstoffen
Met de grond verenigde beplanting
Gebouwen en werken die duurzaam met de grond verenigd zijn, hetzij
rechtstreeks, hetzij door vereniging met andere gebouwen en werken
- Vermogensrechten
o Rechten op naam
o Rechten uit overeenkomsten
o Beperkte rechten
Gebouwen en werken
- HR Portacabin NJ 1998/97
- Een gebouw kan duurzaam met de grond zijn verenigd doordat het naar aard en
inrichting bedoeld is duurzaam ter plaatse te blijven
- Daarbij kan tevens worden gekeken naar de bedoeling van de vouwer, maar alleen
voor zover die naar buiten toe blijkt
- De verkeersopvatting vormt geen zelfstandige maatstaf wanneer het gaat om de
vraag of een zaak roeren dof onroerend is
Zie aers aqui jurisprudentiebundel
,Waarom wil de HR beslissen dat verkeersopvatting geen doorslaggevende reden is?
Tentamenstof
Bestanddelen (art. 3:4 BW)
- De onzelfstandige onderdelen van een zaak, art. 3:4 BW, dat zelf daarom geen zaak
meer is
o Verkeersopvatting (lid 1) (incompleet, constructieve afstemming)
o Niet te verwijderen zonder schade van betekenis
o HR 13 november 2020, NJ 2021,
Invulling verkeersopvatting:
- Gebouw dat als gebouw incompleet is (niet het productieproces maar het gebouw
zelf)
- Hoofzaak is zonder het bestanddeel onvoltooid
- Machine in fabriek: Depex, NJ 1993/316
- Groutanks bij tunnelbak: Prorail, NJ 2013/571
Art. 5:3 BW eigenaar van een zaak is eigenaar van alle bestanddelen
Roerende zaken die natrekken aan een onroerende zaak worden daardoor onroerend
Bv. een machine wordt geleverd onder EVB en wordt vervolgens geïnstalleerd in het
fabrieksgebouw, wat gebeurt er met het EVB?
Arrest depex (NJ 1993/316) is heel belangrijk
Vermogensrechten (art. 3:6 BW)
- Rechten die overdraagbaar zijn
- Stoffelijk voordeel verschaffen
Sheets
Voorbeeld:
Koopovereenkomst (boek 7) koper en verkoper
- Wat is het recht van een koper onder een koopovereenkomst boek 7 de
eigendom wordt overgedragen aan de koper (recht op levering)
o Eisen voor overdracht: titel, levering, beschikkingsbevoegdheid
- Wat is het recht van de verkoper onder een koopovereenkomst geld (recht op
betaling van de koopsom)
Als je voor iets betaalt, dan is het al gauw vermogensrechtelijk
Art. 3:89 (tot 95) BW verschillende leveringsformaliteiten tentamenstof
HC 2 – 13 SEPTEMBER 2022
Titel
Verbintenissenrecht
- Een verbintenis is een vermogensrechtelijke rechtsbetrekking tussen twee of meer
personen op grond waarvan de ene partij (schuldenaar) verplicht is tot een bepaalde
prestatie, waartoe de andere partij (schuldeiser) is gerechtigd
- Verbintenissen hebben dus ook een actieve zijde: een vorderingsrecht dat toekomt
aan de schuldeiser en dat een verplichting inhoudt voor de schuldenaar
Verbintenissenrecht is geneigd om te denken vanuit de positie van de schuldenaar
,Romeinse recht
- Groot deel privaatrecht vindt hier zijn oorsprong
- Kende ook contracten (koper en verkoper) partijen zitten met ketens hard aan
elkaar vast
o Gedachte was dat derden er niets mee te maken hadden
o Nieuw inzicht: ook de rechten uit een overeenkomst kunnen verhandeld
worden rechten kunnen behandeld worden als een verhandelbaar object.
Je kunt dus ook eigenaar zijn van een vorderingsrecht (kunt het niet noemen
onder eigendomsrecht omdat die term is gereserveerd voor zaken in boek 5)
je noemt het ‘rechthebbende’ op bv. betaling van de koopsom
Indeling vermogensrecht
- Verbintenissen (contract, OD, onverschuldigde betaling)
o Relatieve rechten
o Partijautonomie
o Contractsvrijheid
- Goederen
o Absolute werking
o Weinig partij autonomie
o Numerus clausus
Goederenrechtelijke rechten werken ten opzichte van iedereen zou voor iedereen
zichtbaar moeten zijn
Goederenrechtelijke rechten zijn sterke rechten
Verbintenisrechtelijke rechten zijn zwakke rechten (geldt in faillisementssituatie)
Verbintenissenrecht is keihard bv. contractuele verplichting waar je niet aan kunt voldoen
(voorbeeld van energierekening) in de feitelijke wereld is het verbintenissenrecht dodelijk
Vermogensrechten zijn goederen, maar let op: deze worden gecreëerd in het
vermogensrecht
Verkrijging van goederen Art. 3:80 BW
- Algemene titel (opvolging in een geheel vermogen of evenredig deel daarvan)
o Erfopvolging
o Boedelmening bij huwelijk
o Fusie en splitsing van rechtspersonen
- Bijzondere titel (verkrijging van een of meer bepaalde goederen)
o Derivatief: verkrijging van een rechtsvoorganger, overdracht en vestiging van
een beperkt recht
o Originair: recht ontstaat nieuw bij de verkrijger (natrekking, onteigening,
verkrijgende verjaring, vermenging)
Overdracht
Art. 3:83 BW overdraagbaarheid van een goed
Art. 3:84 BW:
- Geldige titel (rechtvaardiging voor de overdacht koopovk, ruilovk etc.)
- Levering
- Door een beschikkingsbevoegde
Wat gebeurt er als er verbintenisrechtelijke rampen gebeuren betreft de geldige titel?
Zie boek voor een handig schema
Fiducia art. 3:84 lid 3 BW
, - 1992 nieuw BW
- Daarvoor was er geen art. 3:84 lid 3 BW
- Casus: bier werd geleverd op krediet je moet het bier eerst zelf verkopen voordat
je dat kunt betalen aan de leverancier
o Cafés zijn risicovolle ondernemingen kans dat je bij faillissement je geld
niet terugkrijgt geldverstrekkers gaan werken met zekerheden de
inventaris werd fiduciair overgedragen aan leveranciers bedoeling hiervan
is dat er geld verkregen kan worden door het verkopen van de inboedel
(fiduciair verkregen) na een faillissement
- Fiduciair eigendom is een soort pandrecht (beperkt recht leggen op een goed)
o Probleem van het pandrecht onder het oude recht om dit te vestigen en in
de lucht te houden, moest je de macht van de zaken daadwerkelijk
overhandigen. De gedachte dat je moet kunnen zien dat iemand misschien
helemaal geen geld heeft
Art. 3:115 BW drie (bijzondere) vormen van bezitsverschaffing
CP: zaak blijft in de macht van het café tweezijdige verklaring
Art. 3:84 lid 3 BW bepaalt (onder meer) dat een titel die verplicht tot overdracht tot zekerheid,
geen geldige titel is voor een overdracht…
Overdracht van vorderingen
- Art. 3:83 BW overdraagbaarheid
- Oryx/Van Eesteren
- Coface/Intergamma
- Wet opheffing verpandingsverboden
Onoverdraagbaarheidsbedingen
- Oryx/Van Eesteren vs. Coface/Intergamma
- Oryx/Van Eesteren: HR 17 januari 2003, NJ 2004, 281
- “'Het is de onderaannemer verboden zijn uit deze onderaannemingsovereenkomst
jegens de hoofdaannemer voortvloeiende vorderingen zonder diens toestemming aan
een derde te cederen, te verpanden of onder welke titel dan ook in eigendom over te
dragen.”
- Hoge Raad:
- “Weliswaar leidt een verpandingsverbod als dit niet tot beschikkingsonbevoegdheid
van de gerechtigde tot de vordering doch tot niet-overdraagbaarheid van de vordering
zelf, maar dat doet niet af aan de juistheid van het oordeel dat het verpandingsverbod
in de weg staat aan de geldigheid van de verpanding (...).”
- “Art. 3:83 lid 2 BW brengt immers mee dat de overdraagbaarheid van een vordering
kan worden uitgesloten door een beding als hier tussen EVN en Elands is gemaakt.
Anders dan het onderdeel betoogt, levert een overdracht in strijd met zo'n beding niet
slechts wanprestatie van de gerechtigde tot de vordering tegenover zijn schuldenaar
op, maar heeft het beding ongeldigheid van die overdracht tot gevolg. Krachtens art.
3:98 geldt dit een en ander ook voor verpanding.”
- HR in Oryx: “‘Art. 3:83 lid 2 BW brengt immers mee dat de overdraagbaarheid van
een vordering kan worden uitgesloten door een beding als hier tussen EVN en
Elands is gemaakt. Anders dan het onderdeel betoogt, levert een overdracht in strijd
met zo'n beding niet slechts wanprestatie van de gerechtigde tot de vordering
tegenover zijn schuldenaar op, maar heeft het beding ongeldigheid van die
overdracht tot gevolg. Krachtens art. 3:98 geldt dit een en ander ook voor verpanding.
Daaruit volgt dat in dit geval de vordering ten gevolge van het verpandingsverbod niet
kon worden verpand. Of Oryx ten tijde van de verpanding op de hoogte was van het
verpandingsverbod, doet niet terzake.”
