Ik deel graag mijn samenvatting voor Inleiding tot de Rechtswetenschap, gegeven door professor Bernard Tilleman aan de KU Leuven, Kortrijk. Alles is gebaseerd op zijn boek en behandelt de volledige cursus. Er zijn duidelijke vergelijkingen, schema’s en extra uitleg toegevoegd, de samenvatting bev...
Inleiding tot de
rechtswetenschap
Afdeling 1. Wat is recht?
1. Objectief en subjectief recht
Objectief recht Subjectief recht
Het geheel van gedragsregels voor Een aanspraak die een subject
het maatschappelijk leven, ontleent aan een rechtsnorm, hetzij
waarvan respect wordt om een zaak te gebruiken, hetzij
afgedwongen door de overheid. om van een ander individu een
prestatie te vereisen.
= een maatschappelijk gegeven = individueel
Het objectieve en subjectieve recht hebben een nauwe samenhang; het
objectieve recht is het geheel van de door de overheid afgedwongen
gedragsregels ter ordening van het maatschappelijk verkeer.
Gedragsregels bestaan uit algemeen verbindende bevelen, waaruit
verplichtingen ‘rechtsplichten’ voor de bestemmeling voortvloeien.
Rechtsplichten bestaan uit iets te doen ‘positieve daad’ of uit iets niet
te doen ‘onthouding’.
Een voorbeeld van hoe het objectieve recht subjectieve recht creëert, is
art.1382 Oud BW: die objectieve rechtsregel bevat het algemeen
verbod van een ‘onrechtmatige daad’ dat is het foutief veroorzaken van
schade in een buitencontractuele context.
Er vonden aanvulling van dit artikel plaats, zie art.1383-1386
oud BW.
Zowel art. 1382 (foutief handelen) als 1383 (onzorgvuldigheid)
betreffen een onrechtmatige daad, de bestanddelen van een
onrechtmatige daad zijn
i) De fout
De fout heeft een objectieve en subjectieve component:
Objectieve component Subjectief component
Verwijst naar de daad nl. de Men handelt pas foutief als men
overtreding van een in staat is om bewust te
rechtsnorm die een handelen dus wanneer men
resultaatsverbintenis of schuldbekwaam is.
inspanningsverbintenis oplegt. Uitz: - Zeer jonge kinderen
Bij het beoordelen van de fout, Geesteszieken
gaat de rechter na of je als een ❗️ De handeling is pas foutief als
voorzichtig en redelijk persoon er geen sprake is van een
hebt gehandeld. vreemde oorzaak.
1
IRW
, ii) De schade
Het foutief gedrag kan hetzij materiële hetzij immateriële
schade veroorzaakt hebben.
Schadeloosstelling: het geheel aan herstelmaatregelen die er
vooral op gericht zijn om de benadeelde zo goed mogelijk te
plaatsen in de situatie waarbij de fout niet zou zijn gebeurd.
De omvang van de aansprakelijkheid staat in verband met de
schade die is teweeggebracht.
BV: wanneer iemand een gehandicapt persoon doodt lijkt dat
veel moreel verwerpelijk dan wanneer diezelfde persoon een
arbeidsgeschikt persoon doodt want ‘die kon zich tenminste
verzetten’. Vanuit aansprakelijkheidsperspectief is de
economische schade bij de tweede groter dan bij de eerste.
Een schade hoeft niet noodzakelijk het verlies van een
subjectief recht inhouden, het volstaat om aan te tonen dat er een
schending van de belangen van de eiser is. Wanneer een subjectief
recht geschonden wordt DOOR EEN DERDE resulteert dat niet
automatisch in vergoedbare schade: men moet bewijzen dat een
belang geschonden werd met een in geld waarneembaar verlies
tot gevolg.
iii)Oorzakelijk verband
Een derde voorwaarde is het oorzakelijk verband tussen de fout en
de schade, het doel van het aansprakelijkheidsrecht wil naast het
vergoeden ook preventief optreden door schadeverwekkend
handelen te ontraden wat zij doen aan de hand van verschillende
principes:
‘Ieder draagt zijn eigen schade’ en ‘berokken een ander
geen schade’
‘Wanneer je aan een ander schade hebt veroorzaakt, moet
je die schade vergoeden.’
In België hanteert men de “equivalentieleer”: daarbij geldt dat
elke fout zonder dewelke de schade zich niet zou hebben
voorgedaan als oorzaak van de schade wordt aangemerkt. De fout
moet dus de noodzakelijke voorwaarde zijn voor het intreden
van de concrete schade. Er wordt geen verder onderscheid
gemaakt tussen ‘zwaardere’ of ‘lichtere’ oorzaken, alle oorzaken zijn
equivalent of gelijk.
Een interessant voorbeeld; pantoffel-eierschedelarrest.
Dit is een arrest uit de Nederlandse rechtspraak waar men de
theorie van ‘adequate oorzaak’ huldigt (enkel de
voorzienbare schade) in plaats van de equivalentietheorie.
2
IRW
, ❗️ Art. 1382 handelt over ‘buitencontractuele aansprakelijkheid’
wat wil zeggen dat de bepalingen niet worden toegepast op personen
die in een contractueel verband met elkaar verbonden zijn; voor hen
geldt de ‘contractuele aansprakelijkheid’.
2. Klassieke definitie van objectief recht
“Het objectief recht is het geheel van imperatieve door de
overheid afdwingbare regels voor de uiterlijke gedragingen van
rechtssubjecten.”
Het objectief recht heeft vijf kenmerken:
i) Imperatief karakter: rechtsregels gebieden of verbieden
ii) Rechtsregels regelen uitsluitend menselijk en uitwendig gedrag
iii) De rechtsregel heeft een algemeen en onpersoonlijk karakter
iv) De rechtsregel heeft een (on)bepaalde werkingssfeer
v) Afdwingbaarheid van het recht
i) Imperatief karakter: rechtsregels gebieden of verbieden
Er zijn twee soorten regels
Indicatieve Imperatieve regels:
regels: Drukken uit wat anders kan,
Drukken uit wat maar niet anders mag.
is BV: rechtsregels
BV: wetten van
Kenmerkend voor de juridische denkmethode is haar deductief
karakter, waarbij men vanuit het algemene tot het bijzondere komt:
men vertrekt van een algemene rechtsregel waaruit men de gevolgen
afleidt voor een concreet geval. Deze deductieve methode is zeker een
contrast met de natuurwetenschappelijke methode waarbij men eerder
een inductieve methode gebruikt waar men vanuit de observatie
algemene regels destilleert.
❗️ Uitzonderlijk gaan juristen ook inductief te werk, waarbij
men bij open wettelijke normen een zekere systematiek in de casuïstiek
probeert te vinden. Daarin probeert hij specifiek diverse categorieën
van gevallen te onderscheiden om op basis daarvan de uitkomst van
een geschil in te schatten.
Imperatieve regels: het eerste wat bij een rechtsregel opvalt is dat
ze de vrijheid van een persoon beperkt; ze gebieden of
3
IRW
, verbieden. Die rechtsregels kunnen positief (beklemtoont wat
toegestaan, verplicht of beschermd is) of negatief (beklemtoont
wat verboden of beperkt is) verwoord zijn. Sommige gedragingen
zijn echter gewoon verboden.
Permissieve regels: aar soms kunnen rechtsregels ook
toelatingen inhouden, in dat geval gaat het vaak over een
uitzondering op een tevoren bepaald verbod. In andere gevallen
gaat het over een toelating die wordt beperkt.
Constitutieve regels: regels die de staat organiseren;
Attributieve regels: gedragsregels voor de overheid.
4
IRW
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yourfuturelawyer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,96. Je zit daarna nergens aan vast.
