Op dit document zijn auteursrechten van toepassing. Verspreiding of duplicatie mag alleen ter
toestemming van de maker (zie account)
Inhoudsopgave
WEEK 1 - GRONDSLAGEN VAN STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID. STRAFRECHTELIJKE
AANSPRAKELIJKHEID VAN RECHTSPERSONEN .................................................................................................. 5
HOORCOLLEGE ........................................................................................................................................................ 5
Voorwaarden strafbaarheidstelling ............................................................................................................... 5
Criteria functioneel daderschap (functioneel plegen) .................................................................................... 5
Inleiding strafrechtelijke aansprakelijkheid rechtspersonen .......................................................................... 6
Het sanctieapparaat voor rechtspersonen ..................................................................................................... 6
De Jong ‘Like Wormes in the entrayles’: strafrechtelijke aansprakelijkheid van rechtpsersonen in Duitsland
en Nederland .................................................................................................................................................. 6
Wie kan strafbaar worden gesteld? (art. 51 Sr) ............................................................................................. 7
Drijfmestcriteria ............................................................................................................................................. 8
Mens rea ......................................................................................................................................................... 8
Feitelijk leidinggeven ...................................................................................................................................... 8
Strafbaarheid publieke rechtspersoon: de staat ............................................................................................ 9
LITERATUUR.......................................................................................................................................................... 10
F. de Jong, ‘Like wormes in the entrayles’: strafrechtelijke aansprakelijkheid van rechtspersonen in
Duitsland en Nederland, DD 2022/62 ........................................................................................................... 10
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................... 12
HR 25 januari 1994, NJ 1994/598 (Vliegbasis Volkel) ................................................................................... 12
HR 23 april 1996, NJ 1996/513 (Pikmeer I) ................................................................................................... 13
HR 6 januari 1998, NJ 1998/367 (Pikmeer II) ............................................................................................... 14
HR 21 oktober 2003, NJ 2006/328 (Drijfmest) ............................................................................................. 15
HR 26 april 2016, NJ 2016/375 (Overzichtsarrest feitelijk leidinggeven) ..................................................... 16
HR 17 december 2019, NJ 2020/250 ............................................................................................................ 17
WEEK 2 - STRAFTHEORIE: WAAROM ‘HATE CRIMES’ ZWAARDER BESTRAFFEN .............................................. 18
HOORCOLLEGE ...................................................................................................................................................... 18
Hate crimes & hate speech ........................................................................................................................... 18
Theoretische grondslagen en doeleinden van straffen ................................................................................. 21
LITERATUUR.......................................................................................................................................................... 24
W.H.A. Jonkers, ‘De strafrechtelijke straf: inhoud, grondslag, doeleinden’, in: Y. Buruma (red.), 100 jaar
strafrecht. Klassieke teksten van de twintigste eeuw, Amsterdam: Amsterdam University Press 1999, p.
163-176. ....................................................................................................................................................... 24
M. van Noorloos, ‘Het strafrecht en de bescherming van minderheden’, Nederlands Juristenblad 2015/42,
p. 2935–2942 ................................................................................................................................................ 28
D.A. Reidy, ‘Hate crimes, Oppression, and Legal Theory’, Public Affairs Quarterly 2002/3, afl. 16, p. 259–
285 ................................................................................................................................................................ 31
C.H. Wellman, ‘A Defense of Stiffer Penalties for Hate crimes’, Hypatia 2006/2 (afl. 21), p. 62–80. ........... 36
WEEK 3 - SUBJECTIEVE ASPECTEN VAN HET DELICT BIJ VERSCHILLENDE DELICTEN EN BIJ VORMEN VAN
DADERSCHAP; DE POSITIEFRECHTELIJKE ASPECTEN ....................................................................................... 39
HOORCOLLEGE ...................................................................................................................................................... 39
Betekenis opzet ............................................................................................................................................ 39
Vormen van opzet ........................................................................................................................................ 39
Schuld in enge zin ......................................................................................................................................... 40
Waar moet het betrekking op hebben? ........................................................................................................ 40
Drie vragen ................................................................................................................................................... 41
Twee varianten van schuld ........................................................................................................................... 41
Wat moet er worden bewezen bij cognitieve culpa (formele delicten)? ...................................................... 42
Stappenplan witwassen ................................................................................................................................ 42
Roekeloosheid............................................................................................................................................... 43
,Week 1 - Grondslagen van strafrechtelijke aansprakelijkheid. Strafrechtelijke aansprakelijkheid van
rechtspersonen
LITERATUUR.......................................................................................................................................................... 45
Kelk/deJong, Studieboek materieel strafrecht, 2019, hst. 6 ......................................................................... 45
D.G.J. Grimmelikhuijzen, ‘Culpoze gevolgsdelicten: een thematische beschouwing’, DD 2019/39, p. 486-512
...................................................................................................................................................................... 54
W.H. Vellinga, ‘Aanscherping van de strafrechtelijke aansprakelijkheid voor ernstige verkeersdelicten’, VR
2019/20 ........................................................................................................................................................ 56
Ter Haar/Hornman, Het opzettelijk in ernstige mate schenden van de verkeersregels, NTS 2021/4. ......... 61
T. Blom, ‘Roekeloosheid opnieuw beoordeeld’, DD 2020/30........................................................................ 63
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................... 65
HR 28 oktober 2014, ECLI:NL:2014:3057 (Roekeloosheid bij commune delicten) ........................................ 65
HR 16 juni 2015, ECLI:NL:HR:2015:1656, NJ 2015, 301 (Filefuik) ................................................................. 65
HR 16 juni 2015, ECLI:NL:HR:2015:1660, NJ 2015, 362 (Verhouding opzet en schuld) ................................ 67
HR 28 mei 2019, ECLI:NL:HR:2019:829 (Vinkeveense plassen) .................................................................... 68
HR 2 februari 2021, NJ 2021, 90 (Handrem) ................................................................................................. 69
WEEK 4A – INTERPRETATIE VAN BESTANDDELEN ........................................................................................... 70
HOORCOLLEGE ...................................................................................................................................................... 70
Het legaliteitsbeginsel .................................................................................................................................. 70
Vermogensdelicten ....................................................................................................................................... 72
LITERATUUR.......................................................................................................................................................... 76
D.H. de Jong, ‘De klassieke vermogensdelicten: nieuwe wijn in oude zakken’, Tijdschrift voor Bijzonder
Strafrecht & Handhaving 2021/1, p. 15-24. ................................................................................................. 76
S.V. Hellemons, ‘Discriminatie als oogmerk. Een duiding van het bestanddeel oogmerk in de zoektocht
naar een criterium voor discriminatiemotieven’, Delikt en Delinkwent 2023/4, p. 257–271 ....................... 79
Voorstel van wet van de leden Ellemeet en Segers tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht in verband
met de invoering van het discriminatoir aspect als strafverzwaringsgrond ................................................. 82
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................... 85
HR 23 mei 1921, ECLI:NL:HR:1921:186, NJ 1921/564 m.nt. B.M. Taverne (Elektriciteit), beoordeling middel
4 (Hoge Raad, A-G Besier en noot Taverne). ................................................................................................ 85
HR 31 januari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BQ6575, NJ 2012/535 m.nt. N. Keijzer (Belminuten) ....................... 87
HR 31 januari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BQ9251, NJ 2012/536 m.nt. N. Keijzer (RuneScape) ........................ 88
W.P.J. Pompe, noot bij HR 14 oktober 1940, ECLI:NL:HR:1940:BG9448, NJ 1941/87 (Gevangenisvoedsel) 91
WEEK 4B – CYBERCRIMINALITEIT IN ENGE ZIN ............................................................................................... 92
HOORCOLLEGE ...................................................................................................................................................... 92
Prevalentie cybercriminaliteit ....................................................................................................................... 92
Aangehouden definitie ................................................................................................................................. 92
Wetsgeschiedenis ......................................................................................................................................... 93
Klassieke delicten en cyberdelicten .............................................................................................................. 93
Artikel 161sexies Sr ....................................................................................................................................... 93
Overzichtwetgeving ...................................................................................................................................... 94
Computervredebreuk (hacken) (art. 138ab) ................................................................................................. 94
Nieuwe strafbestelling (art. 138c Sr) ............................................................................................................ 95
Ethisch hacken .............................................................................................................................................. 96
Ddos-aanvallen (art. 138b Sr) ....................................................................................................................... 96
Hack Right .................................................................................................................................................... 97
LITERATUUR.......................................................................................................................................................... 98
J.J. Oerlemans & W. van der Wagen, ‘Verschijningsvormen van cybercriminaliteit’, p. 55-105 in: W. van der
Wagen, J.J. Oerlemans & M. Weulen Kranenbarg (red.), Basisboek Cybercriminaliteit, Den Haag: Boom
criminologie 2020 ......................................................................................................................................... 98
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................. 103
Rb. Den Haag 7 maart 2019, ECLI:NL:RBDHA:2019:2116, Computerrecht 2019/93, m.nt. J.J. Oerlemans
(Mirai-botnet) ............................................................................................................................................. 103
HR 30 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1691, NJ 2022/54, m.nt. J.M. ten Voorde (Politiemol) .............. 104
2
,Week 1 - Grondslagen van strafrechtelijke aansprakelijkheid. Strafrechtelijke aansprakelijkheid van
rechtspersonen
WEEK 5 - UITBREIDING VAN STRAFBAARHEID; DEELNEMING EN BIJZONDERE VORMEN VAN STRAFBAAR
DEELNEMEN ................................................................................................................................................. 105
HOORCOLLEGE .................................................................................................................................................... 105
Medeplegen ................................................................................................................................................ 105
Medeplichtige (ondergeschikt (art. 49 lid 1 Sr)) ......................................................................................... 106
Bijzondere vormen van deelneming ........................................................................................................... 106
Marienburcht .............................................................................................................................................. 107
Hostad 2 ..................................................................................................................................................... 108
Organisatie ................................................................................................................................................. 110
Oogmerk ..................................................................................................................................................... 110
Verschillen tussen de speciale deelnemingsvormen ................................................................................... 110
LITERATUUR........................................................................................................................................................ 111
Veegens DD 2014_31 Delikt en Delinkwent, Het 10-jarig bestaan van de Wet Terroristische misdrijven.
Stand van zaken in de jurisprudentie.......................................................................................................... 111
De strafrechtelijke aanpak van terrorisme en Syriëgangers vanaf 2014. Delikt en Delinkwent 2015, nr. 7, p.
568-597 ...................................................................................................................................................... 114
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................. 118
HR 16 oktober 1990, NJ 1991, 442 (Mariënburcht) .................................................................................... 118
HR 18 november 1997, NJ 1998, 225 (Onvoorwaardelijk opzet) ................................................................ 118
HR 10 juli 2001, NJ 2001, 687 (Beverwijk II) ............................................................................................... 119
HR 2 februari 2010, ECLI:NL:HR:2010:BK5172 (Hofstad I) .......................................................................... 120
HR 3 juli 2012, ECLI:NL:HR:2012:2012:BW5178/BW5161/BW5136/BW5132 (Hofstad II) ........................ 121
HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:2011:BR1144 (Piranha II) ...................................................................... 122
Rb Rotterdam 13 april 2023, ECLI:NL:RBROT:2023:3080-3084 (IS-vrouwen)............................................. 123
WEEK 6A – UITBREIDING VAN STRAFBAARHEID; BIJZONDERE VORMEN VAN STRAFBARE VOORBEREIDING 127
HOORCOLLEGE .................................................................................................................................................... 127
Poging (art. 45 Sr) ....................................................................................................................................... 127
Voorbereiding ............................................................................................................................................. 128
Richtlijn inzake terroristismebestrijding en ter vervanging van het Kaderbesluit ...................................... 129
Samenspanning (art. 80 Sr) ........................................................................................................................ 130
Art. 96 lid 2 jo. art. 289a lid 2/ art. 176 lid 2 Sr .......................................................................................... 131
Rb Rotterdam 3 augustus 2023, ECLI:NL:RBROT:2023:6933 ...................................................................... 132
Training van terrorisme (art. 134a Sr) ........................................................................................................ 132
Verblijf in een terroristisch gebied .............................................................................................................. 133
LITERATUUR........................................................................................................................................................ 134
G.P.M.F. Mols, Over het bereik van art. 134aSr: het diasporaperspectief, Strafblad 2015, p.49-56.......... 134
Inleiding ...................................................................................................................................................... 134
H.P.H.M.C. van Kempen, Het strafrechtelijk verbod van verblijf in een terroristisch gebied, DD 2019/60 136
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................. 140
HR 31 mei 2016, ECLI:NL:HR:2016:1011 ..................................................................................................... 140
Rb Rotterdam 13 november 2017, ECLI:NL:RBROT:2017:8858 (Laura H) .................................................. 142
WEEK 6B - GEDIGITALISEERDE CRIMINALITEIT ............................................................................................. 143
HOORCOLLEGE .................................................................................................................................................... 143
De genesis market ...................................................................................................................................... 143
Heling van gegevens (art. 139g Sr) ............................................................................................................. 143
Identiteitsfraude ......................................................................................................................................... 143
Op welke wijze faciliteren computers en netwerken criminaliteit? ............................................................ 144
Internetoplichting ....................................................................................................................................... 144
Drugshandel ............................................................................................................................................... 144
Online witwassen ....................................................................................................................................... 145
Online zededelicten .................................................................................................................................... 146
3
, Week 1 - Grondslagen van strafrechtelijke aansprakelijkheid. Strafrechtelijke aansprakelijkheid van
rechtspersonen
Grooming .................................................................................................................................................... 146
Sextortion ................................................................................................................................................... 146
LITERATUUR........................................................................................................................................................ 148
B.J. Koops, ‘The Internet and its Opportunities for Cybercrime’, Tilburg Law School Legal Studies Research
Paper Series No. 09/2011 ........................................................................................................................... 148
5.3.6 Conclusion ......................................................................................................................................... 150
WEEK 7 – STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID VERSUS FUNDAMENTELE RECHTEN .............................. 151
HOORCOLLEGE .................................................................................................................................................... 151
Het recht op vrijheid van meningsuiting ..................................................................................................... 151
Reikwijdte ................................................................................................................................................... 151
Beperkingen ................................................................................................................................................ 152
LITERATUUR........................................................................................................................................................ 157
A.J. Nieuwenhuis, ‘Groepsbelediging en vrijheid van meningsuiting’, Nederlands Tijdschrift voor Strafrecht
2020/58, p. 183-190 ................................................................................................................................... 157
K. Rozemond, ‘Waarom werd Wilders veroordeeld?’, Nederlands Juristenblad 2022/10, p. 746–752. ..... 159
L.A. van Noorloos, ‘De Hoge Raad over de vrijheid van meningsuiting van politici’, TPWS 2015/20 ......... 160
JURISPRUDENTIE .................................................................................................................................................. 162
4
