In dit document kunt u een samenvatting en begrippenlijst lezen van hoofdstuk 1 Globalisering. Dit hoofdstuk is komt voor in Havo 5.
In het document zijn paragraaf 2 t/m 11 samengevat.
Aardrijkskunde samenvatting
- Hoofdstuk 1 globalisering -
§1.2 Steeds meer samenhang
Je weet wat globalisering is
Het proces van het ontstaan van steeds meer samenhang in de wereld tussen bedrijven,
landen en mensen.
Globalisering gaat nog een stapje verder dan internationalisering. Bij internationalisering
gaat het vooral om grensoverschrijdende interactie, zoals handel. Het speelt zich niet
altijd af op mondiaal schaalniveau, terwijl dat bij globalisering welk altijd het geval is.
Bij globalisering is ook de toenemende samenhang tussen mensen en tussen bedrijven
een belangrijk kenmerk. Denk bijvoorbeeld aan alle mensen oen bedrijven die betrokken
zijn bij het produceren van een smartphone.
Bovendien leidt globalisering tot standaardisering: wereldburgers lijken steeds meer op
elkaar doordat ze eet- en kleedgewoonten van elkaar overnemen.
Wanneer mensen het gevoel hebben dat ze buiten de wereldwijde economie staan, of
denken dat hun cultuur of autonomie wordt aangetast door globalisering, kunnen ze in
opstand komen. Globalisering kan daarom ook tot con icten leiden.
Je begrijpt hoe technologische ontwikkelingen en globalisering met elkaar
samenhangen
Globalisering is mede mogelijk doordat afstanden in de wereld steeds sneller en met
minde remonte worden overbrugd. Informatie is nu meteen aan andere kant van de
wereld, terwijl een telegram vroeger weken onderweg was. Deze verandering is vooral te
danken aan innovaties in de communicatietechnologie: de technologische
ontwikkelingen in communicatiesystemen. Er is niet alleen meer mogelijk, maar de kosten
zijn ook gedaald.
Niet alleen gegevens zijn veel sneller op hun plek van bestemming dan vroeger. Dat geld
ook voor goederen. Rond 1600 waren zeilschepen ongeveer negen maanden onderweg
met goederen, terwijl nu een vrachten vijftien uur kost. Deze ontwikkeling is grotendeels
te danken aan innovaties in de transporttechnologie: de technologische ontwikkelingen
in transport.
Deze ontwikkelingen leidden tot tijd-ruimtecompressie. Dit is het verschijnsel dat in de
wereld de afstanden in tijd, geld en energie steeds korter worden. Er is dus telkens
minder tijd, geld en energie (in dit geval moeite) voor nodig om dezelfde afstand te
leggen.
Je weet wat tijdruimte-compressie is
De ontwikkelingen van de communicatietechnologie en de transporttechnologie leidden
tot tijd-ruimtecompressie. Dit is het verschijnsel dat in de wereld de afstanden in tijd,
geld en energie steeds korter worden. Er is dus telkens minder tijd, geld en energie (in dit
geval moeite) voor nodig om dezelfde afstand te leggen.
1
fl
, §1.3 Het ontstaan van centrum en periferie
Je weet waarvoor koloniën werden gebruikt
Fase 1: Kolonialisme gericht op handel.
Verschillende Europese landen waren zeemachten en ze hadden op strategische locaties
in de wereld handelsposten en plantages, vooral langs de kust.
Deze koloniën w aren vooral leveranciers van inheemse producten zoals specerijen, zijde,
ko e en later mijnbouwproducten.
Vooral in Noord- en Zuid- Amerika werden ook vestigingskolonies gesticht: deze
gebieden dienden als vestigingsgebied voor Europeanen.
Fase 2: kolonialisme gericht op exploitatie.
In de achttiende eeuw begon de industriële revolutie in Europa en nam de welvaart daar
toe. Dit leidde weer tot bevolkingsgroei en dus tot een toenemende vraag naar
grondsto en en landbouwproducten. Om hieraan te voldoen, veroverden Europese
landen in de negentiende eeuw steeds meer gebieden, nu met namen in Afrika en Azië.
In eigen beheer wonnen ze mijnbouwproducten en verbouwden ze gewassen als
rubberbomen en suikerriet op grote plantages.
Koloniën waar de nadruk lag op exploitatie van grondsto en en landbouwproducten,
noemen we exploitatiekolonies.
Fase 3: dekolonisatie.
Vanaf 1776 begon het proces van dekolonisatie: de ontwikkeling van koloniën naar
zelfbestuur en onafhankelijkheid. In dat jaar verklaarden de Verenigde Staten zich
onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk.
Begin negentiende eeuw werden de meeste koloniën in Zuid-Amerika onafhankelijk. In
Afrika en Azië gebeurde dat vooral na de Tweede Wereldoorlog.
Je weet welke rol kolonialisme speelt bij globalisering
Het kolonialisme heeft mede de basis gelegd voor globalisering: de uitwisseling van
grondsto en en eindproducten zorgden voor een sterke groei van grensoverschrijdende
handel op mondiaal schaalniveau. Bovendien werd de Europese cultuur over de wereld
verspreid en werd er een begin gemaakt met de mondiale standaardisering.
Je begrijpt het ontstaan van centrum-periferie-tegenstellingen
Het eeuwenlange proces van kolonisering zorgde voor een verandering in de wereldorde
die er voordien was. De Europese landen, en later de VS, werden het centrum van de
wereld: ze waren economisch en politiek het middelpunt.
Hun koloniën vormden de periferie: economisch en politiek gezien waren dit de
randgebieden. Ze waren sterk afhankelijk van het centrum en het minst ontwikkeld.
Centrumlanden hadden in de koloniën vaak de politieke macht: ze bestuurden het gebied
en bepaald bijvoorbeeld de ruimtelijke richting. Het centrum onttrok bovendien
grondsto en en landbouwproducten aan de koloniën.
Doordat zij de kennis en het kapitaal hadden, konden ze hiermee industrieproducten
maken. Die verkochten ze vervolgens terug aan de periferie. Deze verdeling van taken in
de wereld noemen we de internationale arbeidsverdeling.
De prijs van industrieproducten lag veel hoger dan die van de grondsto en die erin waren
gebruikt. De periferie was daarvoor relatief veel geld kwijt aan importen terwijl de prijs van
de grondsto en en de landbouwproducten die ze exporteerden juist laag was.
De verhouding tussen de waarde van de export van grondsto en en landbouwproducten
en de waarde van import van industrieproducten is de ruilvoet.
2
ffi ff ff ff ff ff
, Deze internationale arbeidsverdeling leidde tot een nieuw wereldsysteem: een geheel
van relaties tussen landen dat samenhangt met de tegenstelling tussen het centrum en de
periferie.
Je kunt e ecten noemen van de centrum-periferietegen-stellingen voor
periferielanden
De economische ontwikkeling in de centrumlanden zorgde voor een stijging van het
prijspeil van industrieproducten. Het prijspeil van grondsto en en landbouwproducten
steeg gemiddeld gezien niet zo snel, onder andere door het grote aanbod van deze
producten op de wereldmarkt.
De verhouding tussen de waarde van de export en de waarde van de import van
industrieproducten werd zo nadeliger voor perifere landen. Dit noemen we
ruilvoetverslechtering.
Andere negatieve gevolgen zijn het weghalen van grondsto en, uitputting vlade bodem,
milieuverontreiniging en arbeidsmigratie naar het centrum.
De aanwezigheid van het centrum heeft ook positieve e ecten op de periferie. Kapitaal
vanuit de rijkere landen komt terecht in de periferie in de vorm van fabrieken en
infrastructuur. Daarnaast vindt er overdracht van kennis plaats.
§1.4 Economische globalisering
Je kunt de verschuiving van economische activiteiten in de wereld beschrijven en
verklaren
Het grootste deel van de industriële productie, investeringen en handel in de wereld vindt
plaats in de triade: de economische driehoek van Noord-Amerika, West-Europa en het
oosten en zuidoosten van Azië. Deze triade bestond vanaf het einde van de Tweede
Wereldoorlog uit Noord-Amerika, West-Europa en Japan, maar sinds het einde van de
twintigste eeuw is dit veranderd. Zuid- en Midden-Amerika en het oosten en zuidoosten
van Azië gaan steeds een belangrijkere rol spelen, omdat ze daar productie naartoe
verplaatsen i.v.m. lagelonenlanden.
Met name grote internationale bedrijven met veel kennis en kapitaal spelen in dit proces
een belangrijke rol. Ze worden ook wel multinationale ondernemingen (mno’s), of
multinationals genoemd. Zij voeren veranderingen in hun productieketen door: de
arbeidsintensieve onderdelen daarvan verplaatsen ze naar lagelonenlanden.
Redenen waarom ze een bedrijf op een bepaalde plek vestigen kunnen zijn:
- Gunstige wetgeving
- Stabiel politiek klimaat
- Goede arbeidsmentaliteit
- Lagelonenlanden
Veel mno’s hebben gekozen voor landen in het zuiden en oosten van Azië, waaronder
china. Daardoor groeide de industriële sector en name de welvaat toe. Ze ontwikkelden
zich van perifere landen tot semiperiferie, wat betekend dat ze nu een tussenpositie
innemen tussen het centrum en de periferie. Ze worden ook wel opkomende
economieën genoemd: landen die vroeger tot de periferie behoorden en waarvan de
economieën sneller groeien dan van andere landen.
3
ff ff ffff
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carmenhoogenkamp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
