In dit document kunt u de samenvatting lezen van hoofdstuk 4 vraagstukken in Nederland. Dit is een samenvatting gemaakt voor Havo 4. Paragraaf 2 t/m 8. In de samenvatting kunt u ook plaatjes terugzien om de tekst te ondersteunen.
Ak samenvatting
- Hst 4 Vraagstukken in Nederland -
§4.2 De stroomgebieden van Rijn en Maas
Je weet welke factoren de waterafvoer in de stroomgebieden van de Rijn en de
Maas afhangt.
Het stroomgebied van de Rijn is 185.000 km2 groot. De bronnen van de rivier de Rijn
liggen vind de Zwitserse Alpen. Vanwege de hoge ligging van deze bronnen is de Rijn een
gemengde rivier: een deel van het water is afkomstig van de smeltende gletsjers en een
deel van het regenen grondwater.
Het stroomsteles van de Rijn is sterk vertakt (kleine rivieren).
Rivieren zorgen voor de afvoer van het overtollige water in hun stroomgebied. Hoeveel
water er uiteindelijk in een rivier terechtkomt, hangt af van vijf factoren:
1. Hoeveel neerslag valt er?
2. Hoeveel water verdampt er (aan de oppervlakte en via de vegetatie)?
3. Hoeveel water wordt er vastgehouden in of op de bodem (retentie)?
4. Hoeveel water wordt er opgeslagen in stilstaand en langzaam stromen water (berging
in sloten, vennen en meren)?
5. Hoeveel water wordt er verbruikt door de natuur en voor menselijke activiteiten.
Retentie en berging zorgen ervoor dat het landschap water vasthoudt en vertraagd weer
afgeeft. In een natuurlijk landschap met bos, veenlagen en natte laagten is deze
vertragingstijd lang. In cultuurlandschappen (onder invloed van de mens gevormd) is de
vertragingstijd vrijwel altijd korter.
De hoeveelheid water die een rivier op een bepaalde moment per seconde afvoert, heet
het debiet. De verdeling ervan over het jaar is het regiem. Het debiet en het regiem zijn
op elke plek van de rivier anders. De maximale afvoer van een rivier vindt plaats in
perioden met veel neerslag en/of smeltwater. De rivier heeft dan zijn piekafvoer.
Je kunt de lengte- en dwarspro elen van de Rijn en de Maas beschrijven
Om meer zicht te krijgen op de eigenschappen van een rivier, kun je hem schematisch
afbeelden. Je kunt bijvoorbeeld een lengtepro el tekenen.
Er zijn twee soorten lengtepro elen:
1. Een pro el dat over de hele lengte van de rivier de hoogteligging laat zien.
2. Een pro el dat over de hele lengte van de rivier de waterhoogte laat zien.
Met een lengtepro el dat de hoogteligging laat zien, kun je het
verval en het verhang van de rivier berekenen.
Verval: hoogteverschil tussen twee punten langs de rivier.
Verhang: het verval in meters per kilometer.
Een lengtepro el met de waterhoogte laat zien dat een rivier
stroomafwaarts, richting de middenloop en de benedenloop,
over het algemeen steeds dieper wordt.
Je kunt ook een dwarspro el van een rivier tekenen.
Dwarspro el: een dwarsdoorsnede van een rivier op een
bepaalde plek.
Bij de dwarsdoorsnede horen ook de landschapselementen
fi fi fi fi fi fi fi fi
, die onderdeel uitmaken van het stroomgebied van de rivier, zoals oeverwallen en dijken.
De ruimte tussen de dijken, het winterbed, kon tijdens hoge waterstanden veilig
overstromen. Tussen de rivier en en de winterdijken ontstonden uiterwaarden. Bij
overstromingen legde de rivieren daarin een laagje sediment neer. Hierdoor namen de
uitwaarden in hoogte toe.
Door de bedijking en ophoging van de uiterwaarden kreeg het rivierwater steeds minder
ruimte om weg te stromen werd het opgestuwd. Er ontstonden hierdoor stroomopwaarts
hoge waterstanden die ook daar de aanleg van dijken noodzakelijk maakten.
Door de bedijking zijn de dwarspro elen van de rivieren sterk veranderd. Behalve
winterdijken zijn er ook zomerdijken aangelegd. Deze
vormen een zomerbed, dat de kans verkleint op
overstromingen in de zomer. De uiterwaarden kunnen
daardoor beter gebruikt worden voor landbouw en
veeteelt.
§4.3 Waterproblemen in Nederland
Je weet hoe menselijke ingrepen en klimaatverandering de kans op overstromingen
van de grote rivieren vergroten.
De invloed van de mens op de waterafvoer van de Rijn en de Maas is de laatste eeuwen
sterk toegenomen. Sommige menselijke ingrepen waren direct gericht op het verbeteren
van de waterstand en de bevaarbaarheid van de rivieren. Deze kanalisatie bestond uit:
- Het afsnijden van rivierbochten, zodat schapen gemakkelijker konden navigeren (dus
rechte rivieren maken, want dat is makkelijker varen voor vooral grote schepen).
- De aanleg van kribben. Dit zijn korte dammen die loodrecht op de rivier liggen. Kribben
verhogen de stroomsnelheid in het midden van de rivier, waardoor de vaargeul die
genoeg blijft. Ook beschermen kribben de oevers tegen erosie (slijtage van het
oppervlak).
- De aanleg van stuwen, waarmee het waterpeil in de rivieren geregeld kon worden voor
de binnenvaart. Daarnaast zorgen stuwen ervoor dat een groter deel van het Rijnwater
via de IJssel naar het IJsselmeer stroomt. Dat is gedeeltelijk bedoel voor de
scheepvaart, maar ook om het noorden van Nederland van voldoende zoet water te
voorzien.
Deze ingrepen in de waterstand zorgden ervoor dat de rivieren minde ruimte kregen in
hun bedding. Er ontstond daardoor sneller hoge waterstanden en de kans op
overstromingen nam toe.
Doordat de bevolking groeide, werd steeds meer land ontgonnen. Ontbossing zorgde
ervoor dat het landschap minder water kon vasthouden.
Ook nam de verdamping door de natuurlijke vegetatie af. Het water bereikte hierdoor dus
sneller en in grotere hoeveelheden de rivieren.
Veengronden werden afgegraven voor de turfwinning of ontwaterd door de landbouw.
Ook hierdoor werd er minder water in het landschap vastgehouden.
fi
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carmenhoogenkamp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
