BEELDTAAL
HOOFDSTUK 1, INLEIDING
1.2 Beeld = alle communicatieve middelen die niet primair tekst zijn, door middel van tweedimensionaal
medium tot ons komen
1.3 Om de communicatie via beelden goed te laten overkomen, wordt deze vormgegeven. Zo wordt het totaal
van een tekst ook een beeld.
§ vormen = lijnen, vierkanten, rechthoeken, driehoeken en dergelijke
§ beeldelementen = samengestelde vormen
§ beeld = het totaal van een voorstelling
Beeldtaal bestaat uit verbale en visuele elementen. Woorden (W) zijn verbale elementen, vormen (V) en
beelden (B) zijn visuele elementen.
1.4 Beelden in deze module worden via een tweedimensionaal medium tot ons gebracht.
1.5 Zonder een bijschrift is een foto veelal niet meer dan zomaar een plaatje.
Visuele communicatie = Horn (1999); de integratie van beelden en vormen én woorden tot één
communicatie-eenheid
Tekst kan beelden een andere betekenis geven maar beelden kunnen tekst ook een andere betekenis
geven.
Voorbeeld: Een foto van een lachende wethouder bij een artikel in de lokale krant waarin stevige kritiek op
de betreffende functionaris wordt geleverd, geeft het artikel een heel andere lading dan een afbeelding
waarop de wethouder met een serieus gezicht achter zijn bureau zit.
Hersenen hebben op één moment aandacht voor tekst of beeld. De concurrentieslag om onze aandacht is
een factor om rekening mee te houden.
1.6 Aan esthetische beelden (beeld om het mooie, kunst) worden andere eisen gesteld dan aan beeld dat
bedoeld is om te communiceren of te overtuigen.
‘Wat je niet begrijpt, kan minder makkelijk overtuigen.’
Als het doel van het beeld informeren is, is duidelijkheid een voorwaarde. Als het doel van het beeld
overtuigen is, kun je ook overtuigend zijn zonder duidelijkheid.
1.7 De drie afzonderlijke delen van dit boek zijn zien, overtuigd worden en begrijpen:
§ gestalttheorie = verklaart de perceptie van visuele communicatie (interpreteren)
§ semiotiek = verklaart dat je de betekenis begrijpt (begrijpen)
§ visuele retorica = verklaart hoe visuele communicatie je overtuigt (overtuigd worden)
GSR-beeldanalyse = analysemodel op basis van de drie theorieën
Het interpreteren van beeld is een iteratief proces. Dat betekent dat je heen en weer beweegt tussen de
theorieën en het een met het ander aanvult.
1
, HOOFDSTUK 2, BEELDGELETTERDHEID
2.1 Mensen die in staat zijn de bedoelde betekenis te lezen in advertenties, films, het doel te interpreteren en
te evalueren van vorm, structuur en kenmerken van de afbeelding, kunnen beeld gebruiken op een
creatieve en adequate manier om betekenis te uiten.
2.2 Visuele geletterdheid refereert niet alleen aan wat de maker van beeld moet kunnen, maar ook aan wat de
gebruiker moet kunnen en weten. Soms overlapt de kennis en is bijvoorbeeld enige kennis over het
productieproces handig bij het interpreteren, begrijpen of analyseren van beeld.
2.3 Visuele geletterdheid = beeld kunnen begrijpen, communiceren, bekritiseren, produceren, decoderen,
interpreteren, evalueren en lezen, herkennen en onthouden
Een beeldgeletterde kan:
§ het onderwerp van beeld benoemen
§ de betekenis van beeld begrijpen in de culturele context waarin het werd gemaakt en wordt gebruikt
§ grammatica, stijl en compositie ervan analyseren
§ de gebruikte technieken analyseren
§ de esthetische kwaliteit ervan evalueren
§ de kwaliteit ervan in termen van doel en publiek evalueren
§ de beeldconventies herkennen
§ stereotypen herkennen die een uiting zijn van vooroordelen over de (groepen) personen op een
afbeelding
2.4 De drie theorieën waaraan we visuele geletterdheid ophangen:
§ gestalttheorie = verklaart de perceptie van visuele communicatie (interpreteren)
De lettertekens en het vocabulaire van beeldtaal onderscheiden.
§ semiotiek = verklaart dat je de betekenis begrijpt (begrijpen)
De betekenis van het beeld.
§ visuele retorica = verklaart hoe visuele communicatie je overtuigt (overtuigd worden)
De werking, de overtuigingskracht van communicatiemiddelen.
Gestalt staat voor ‘een totaalbeeld’, waarbij het geheel méér is dan de som van de samenstellende delen.
Deze theorie beantwoord vragen over het begripsproces en de verklaring voor het feit waarom bepaalde
zaken minder duidelijk zijn dan anderen.
Semiotiek kijkt naar beeld in termen van tekens en tekensystemen.
§ iconische tekens = vertonen een gelijkenisrelatie met dat waar ze naar verwijzen
§ indexicale tekens = verwijzen door een natuurlijk verband
§ symbolen / symbolische tekens = berusten op conventionele overeenkomst
Visuele retorica gaat over de middelen die de maker van het beeld gebruikt om jou te overtuigen van het
beeld.
2.5 ‘Visueel geschoolde lezers kunnen aparte elementen benoemen (gestalt), maar kunnen ook de betekenis
onder woorden brengen (semiotiek) en kunnen reflecteren op de manier waarop de kijker wordt overtuigd
(visuele retorica).’
Fotografen en illustratoren gebruiken beeldclichés als inspirerende buitenkansjes om een herkenbaar en
interessant ‘nieuw’ beeld mee te maken. Zo’n beeldcliché heeft vaak meerdere betekenissen.
2
