Goetheanistische Fenomenologie Proefjes
Verduistering van het licht
Deze proef gaat om het verduisteren van een wit licht. Hierbij worden er
verschillende witte papiertjes op de lichtbron gelegd, waardoor je een overgang
zal zien van kleur. Waar het licht eerst spierwit is, zal deze steeds geler, oranje
en tot slot rood worden. Dit komt door de vertroebeling van het licht, die zorgt
voor het steeds roder worden. Ditzelfde fenomeen is ook te zien bij de
zonsopkomst en zonsondergang.
Proef met het melkglas
De tweede proef is uit te voeren met een melkglas, maar bijvoorbeeld ook met een
semi-transparante witte steen of stuk glas. Bij deze proef wordt er helder wit licht door het
glas melk heen geschenen, waardoor het lijkt alsof de melk geel kleurt. Dit heeft te maken
met verstrooiing van het licht. Wanneer je het glas melk in het donker zet, weg van het
licht, zal dit een tegenovergesteld effect hebben en dus blauw lijken. Dit heeft te maken
met de korte golflengte van het blauw, waardoor dit het meest vertroebeld is.
Nabeelden/Complementaire Kleur
Bij dit proefje was het de bedoeling dat je ongeveer dertig seconden lang naar een gekleurde cirkel
staart, waarbij je zo min mogelijk met je ogen knippert. Daarna kijk je naar een wit vlak, en zal
er een andere kleur tevoorschijn komen.
Kleur van de cirkel Kleur op het witte vlak
Rood Lichtblauw/groen
Blauw Warme tinten oranje/geel/roze
(Donker)groen Geel/roze (zalm/perzik-achtig)
Geel Blauw
Magenta Groen
Wat er gebeurd bij dit proefje is dat de staafjes in je ogen zoveel van een bepaalde kleur
binnenkrijgen, dat ze een complementaire kleur gaan creëren om dit te compenseren. Als het
punt waar je naar kijkt, verder weg is, dan zal de cirkel als het ware groter en onscherper worden.
, Rood
2.1 Mijn ervaring met rood
Rood is altijd de favoriete kleur geweest van mijn broertje. Een intense, maar warme en krachtige
kleur die veel jongens als favoriet hadden. Ik had nooit echt een mening over rood, maar ik wist wel
dat je dit niet als muurverf moest gebruiken, omdat het negatieve emoties langer vast kan houden.
Om deze reden alleen al ontweek ik de kleur rood als ik met acrylverf aan de slag ging. Later ben ik
meer van de kleur gaan houden, omdat het zo’n warme en omhullende kleur is.
2.2 Samenvattend beeld
Eerste indruk:
De eerste indruk van rood is dat het een pure en aanwezige kleur is, die al snel krachtig en
overheersend kan zijn. Het heeft de neiging om te intensiveren en daarmee onrust te brengen. Wel is
het een warme kleur die veel contrast kan hebben met zijn omgeving.
Feiten:
In de natuur
De kleur rood is in de natuur terug te vinden in vitale organismen zoals paddenstoelen, tomaten en
aardbeien maar ook in lieveheersbeestjes, papavers en tulpen. Verder is de kleur rood te herkennen
in robijnen en de kleur van klei en bepaalde grondsoorten. Daarnaast is de kleur rood aanwezig in
bloed, diep vuur, de zonsopkomst en -ondergang en in onze organen.
In de cultuur
Rood wordt in nederland veel gebruikt om bijvoorbeeld gevaar aan te duiden. Denk hierbij aan
verkeersborden, stoplichten en brandweerauto’s. Tegelijkertijd, omdat het zo’n aandachttrekkende
kleur is, wordt het ook door restaurantketens gebruikt om klanten te lokken en honger te wekken.
Denk hierbij aan bijvoorbeeld merken als Coca Cola en McDonalds. Verder hebben wij ook veel
spreekwoorden en uitdrukkingen met de kleur rood zoals; Ochtendrood, is water in de sloot, de rode
draad terugvinden, de rode loper uitleggen en rood van woede.
Een ‘rood persoon’
Onder een rood persoon, of een persoon met een rode uitstraling, benoemen wij voornamelijk
expressieve mensen. Een persoon vol passie die niet bang is om zichzelf te laten horen. Extravert en
temperamentvol, actief maar ook koppig en sensueel.
Gevoel:
De kleur rood kan troostend en omhullend overkomen. Het kan de geest rust brengen in in de
expressie een uitlaatklep bieden. Rood heeft ook vrouwelijke, speelse en lieve eigenschappen. Waar
het positieve gevoelens kan brengen, kan het ook verwarring en onrust brengen of zelfs
overweldigend overkomen. Het is de kleur van woede en energie en kan ervoor zorgen dat je snel
gaat werken met het penseel.
Karakteristiek:
De karakteristiek en essentie van rood is dat het twee kanten heeft, zowel de zachte en lieve kant als
de krachtige, warme kant. Het is dynamisch en kan zowel aantrekken als afstoten.
, 3. Literatuur
“Rood kan (wanneer het overheerst) je hoofdpijn geven. Ook activeert het de stofwisseling en kan het
zorgen voor ontstekingen.”1 Dit is voor mij sterk herkenbaar wanneer er grote hoeveelheden rood
aanwezig zijn. Het werkt vermoeiend en kan hoofdpijn veroorzaken.
“Het werken met warme kleuren kan ingezet worden bij cliënten met kanker. Door therapeutisch te
schilderen met warme kleuren verbeter je de warmtehuishouding in het lichaam.”2 Zelf ben ik geen
oncologie patiënt, maar het verbeteren van de warmtehuishouding is wel een opvallend effect bij
bijvoorbeeld het nat-in-nat schilderen met rood.
Verder werd in de literatuur nog genoemd: “Warme kleuren kunnen ook ingezet worden bij cliënten
die lijden aan anorexia nervosa. In eerste instantie roept de kleur bij deze cliënten vaak een gevoel
van fysieke misselijkheid op. Er is een sterke afkeer tegen eten en deze kleur werkt activerend voor
de stofwisseling. Wanneer er gewenning ontstaat aan deze kleur kan het bevorderlijk werken voor
‘het willen eten’.”3 Ook hier kan ik persoonlijk niets over zeggen, maar wilde ik toch nog even
invoegen.
4 Kleuronderzoek fenomenologie
De Blauwe Japon, Olieverf op doek, 146.2cm x 114.4cm, Kees van
Dongen, Parijs, Voor 1911. Op dit moment aanwezig in Van Gogh
Museum, Amsterdam.
In dit schilderij waarop de schilderes Guus Preitinger is afgebeeld,
zijn verschillende kwaliteiten van het rood te herkennen.
Voornamelijk wordt het gebruikt als contrast tegenover het blauw,
maar het geeft de houding van de vrouw een nog uitdagendere
uitstraling. Ze lijkt hierdoor aanwezig, expressief en vol met
passie. Een vrouw die zich presenteert en aanwezig is. Volledig in
de spotlight.
Foto door Eugenio de Vena, 2013
In deze zwart-wit foto van Eugenio de Vena, zijn vooral de krachtige
kanten van het rood te herkennen. De woede, maar ook het
beklemmende en angstige dat het kan oproepen. Een kleur vol energie
en passie die overweldigend en verwarrend kan zijn.
Deze kwaliteiten zijn vooral terug te zien door de houding en
gezichtsuitdrukking van het model, maar ook het intense contrast tussen
het zwart en het wit. Het beklemmende is te herkennen in de doeken of
spinnenwebben die om het model heen gewikkeld zitten.
1
Avelingh, M. (1995). Schilderen, boetseren en tekenen als kunstzinnige therapie. Zeist: Uitgeverij Christofoor
(pagina 31).
2
Avelingh, M. (1995). Schilderen, boetseren en tekenen als kunstzinnige therapie. Zeist: Uitgeverij Christofoor
(pagina 41).
3
Avelingh, M. (1995). Schilderen, boetseren en tekenen als kunstzinnige therapie. Zeist: Uitgeverij Christofoor
(pagina 32).
