Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Naam:
Studentnummer:
Cursus: Onderzoekspracticum Experimenteel Onderzoek (PB0422)
Examinatoren:
Inleverdatum: 06-09-3024
1
, Samenvatting
Smartphones zijn onmisbaar in het dagelijks leven, maar veel mensen ervaren hun gebruik
als problematisch. Dit onderzoek richt zich op het verminderen van smartphonegebruik met behulp
van verschillende interventies: onthouding, vermindering, en controle. Deze interventies zijn bedoeld
om overmatig gebruik te doorbreken, wat vaak als gewoontegedrag wordt gezien. Daarnaast speelt
zelfcontrole een belangrijke rol, aangezien een gebrek hieraan vaak leidt tot het vasthouden aan
ongezonde gewoonten.
De studie gebruikte een gerandomiseerd posttest-only controledesign met 536 Nederlandse
volwassenen. De deelnemers werden willekeurig toegewezen aan één van drie condities: volledige
onthouding, vermindering van smartphonegebruik, of een controleconditie zonder specifieke
instructies. In elke groep werd ook gemonitord of deelnemers gebruikmaakten van alternatieve
digitale apparaten. De SDU Device Tracker-app registreerde het aantal dagelijkse ontgrendelingen
van hun smartphonescherm, wat inzicht gaf in hun gewoontegedrag. Zelfcontrole werd gemeten via
de Brief Self-Control Scale (B-SCS), en scores werden meegenomen in de analyses via het SPSS-
systeem.
De resultaten suggereren dat vermindering van smartphonegebruik, in plaats van volledige
onthouding, meer positieve en langdurige effecten heeft. Bovendien blijkt dat het gebruik van
alternatieve apparaten het effect van de interventie kan beïnvloeden. De studie benadrukt het
belang van gepersonaliseerde interventies en het vinden van een balans tussen smartphonegebruik
en welzijn, waarbij zelfcontrole een cruciale factor is.
, Het effect van tijdelijke onthouding versus tijdelijke vermindering op het gewoontegebruik van de
smartphone
Smartphones zijn tegenwoordig voor veel mensen een essentieel onderdeel van het dagelijks
leven. In 2019 gebruikte 82,5% van de Nederlanders van 12 jaar en ouder een smartphone om te
internetten en in 2022 verstuurde meer dan 88% van diezelfde bevolkingsgroep berichten via
Whatsapp (CBS, 2019, 2022). De toegang tot mobiel internet heeft geleid tot de ontwikkeling van
verschillende applicaties en functies voor mobiele telefoons. Naast bellen, kun je met smartphones
foto’s en video’s maken, e-mails verzenden, bankzaken regelen en het nieuws bekijken. Mensen
hebben via hun smartphone toegang tot sociale media en kunnen er spellen op spelen. Ondanks de
positieve aspecten van smartphones is er een groeiende groep gebruikers die hun eigen gebruik als
storend, ongezond, overmatig en/of problematisch ervaart (Radtke et al., 2022). Om een gezonde
balans te vinden tussen smartphonegebruik en het offline leven, zoeken sommige gebruikers naar
strategieën en hulpmiddelen om hun smartphonegebruik te minderen. Deze strategieën variëren van
het gebruik van mobiele applicaties die helpen bij het controleren van gebruik en zelfhulpboeken tot
de jaarlijkse ‘National Day of Unplugging’ en zelfs digitale detoxreizen (Radtke et al., 2022; Syvertsen,
2017).
De vraag naar initiatieven om smartphonegebruik te minderen, suggereert dat het gedrag
moeilijk te veranderen is. Dit is in lijn met de bevinding dat overmatig gebruik zichzelf lijkt te
versterken (Montag et al., 2015). Een ander, gerelateerd perspectief op overmatig
smartphonegebruik stelt dat het een vorm van gewoontegedrag is dat vrijwel automatisch en
onbewust wordt uitgevoerd (Shaw et al., 2018). Dit wordt verder ondersteund door de observatie
dat bepaalde gedragingen, zoals automatisch naar de telefoon grijpen of meldingen controleren,
deels onbewust van aard lijken te zijn (Billieux et al., 2008; Brailovskaia et al., 2023). Als
smartphonegebruik inderdaad voornamelijk gewoontegedrag is, dan ondersteunt de
wetenschappelijke literatuur indirect de stelling dat het niet gemakkelijk te veranderen is. Het is
algemeen aanvaard dat onbewuste gedragspatronen die voortkomen uit gewoonte niet eenvoudig te
doorbreken zijn (Montag et al., 2015).
Op basis van dit uitgangspunt is er onderzoek gedaan naar interventies om
smartphonegebruik aanhoudend te verminderen. Veel van deze interventies zijn gedragsgericht en
behelzen een tijdelijke onderbreking van het smartphonegebruik (Radtke et al., 2022). Hoewel
gedragsgerichte interventies over het algemeen potentie hebben om smartphonegebruik te
3
