Volledige samenvatting Sociologie, door alleen deze samenvatting te leren had ik 17/20 op mijn examen. (noties van in de lessen zijn er ook ingevoegd dus niet alleen boek)
Het startpunt van een sociologische verklaring is de sociologische verbeelding. Dit is een
specifieke wijze van kijken naar wat met mensen in hun leven gebeurt.
Alles wat mensen ervaren, maakt deel uit van hun levensloop of biografie. Gebeurtenissen
die het leven van mensen typeren, worden gezien vanuit het ruimeren geheel waarbinnen
mensen met elkaar samenleven. Onze biografie ondergaat de invloed van het geheel van de
sociale relaties waarvan we deel uitmaken.
Het geheel van sociale relaties noemen we onze samenleving. Dit is het voorlopige resultaat
van een historische ontwikkeling.
Sociale relaties bepalen de biografieën van mensen, die sociale relaties zijn echter zelf
het resultaat van een historisch proces.
1.3 Van gedrag tot samenleving
Omgeving
Sociale Gedrag
interactie
1.3.1 Gedrag
Onder gedrag verstaan we elke actie of reactie van een individu. Gedrag bevat altijd 2
dimensies:
- de objectief waarneembare of externe componenten: aspecten die door ten minste
twee individuen (ego en alter) kunnen worden waargenomen
- subjectieve of interne componenten: aspecten die maar door één waarnemer (ego)
waarneembaar zijn
Belangrijke onderdelen van de subjectieve dimensie zijn:
- motivationele component: de ultieme drijfveer van het handelen die aanzet tot gedrag
- emotionele component: innerlijke gevoelens van angst, onrust,…
- cognitieve component: beelden die we ons vormen van de werkelijkheid
- reflexieve component: het beeld dat je van jezelf vormt
In de werkelijkheid doorkruisen deze dimensies elkaar.
1
,Hoofdstuk 1: Een eerste kennismaking
1.3.2 Sociaal handelen
Handelen heeft als finaliteit altijd de realisatie van een doel. Handelen is dus gedrag met een
nadrukkelijke doelgerichtheid. Door deze doelgerichtheid krijgt het handelen een
betekenis: de mentale voorbereiding of projectie van de voltooide handeling.
Volgens Weber is handelen sociaal wanneer de actor bij het plannen van zijn of haar
handelen rekening houdt met wat anderen deden, doen of kunnen doen. Hij maakte een
onderscheid tussen 5 types van sociaal handelen:
- instrumenteel rationeel handelen: actoren willen een bepaald doel bereiken binnen
een specifieke handelingssituatie. Die handelingssituatie bestaat uit andere mensen
en/of objecten. Actoren hebben twee soorten verwachtingen met betrekking tot die
objecten of mensen: de voorwaarden waaronder tot doelrealisatie kan overgegaan
worden (de condities, niet te wijzigen elementen), en de objecten/mensen die
faciliterend werken (middelen, wel te wijzigen elementen). Kenmerkend bij doel
rationeel handelen is dat de actoren afwegen welke middelen het beste geschikt zijn
om het doel te bereiken.
- waarde rationeel handelen: een bewust geloof in de waardevolheid van de
handeling staat centraal. Die waarde kan van ethische, esthetische, religieuze of
andere aard zijn. De handeling op zichzelf is waardevol en niet het realiseren van
een doel. Dit type handelen draait dus om het volgen van eisen die de actor als
bindend inschat.
- affectief handelen: wordt gedreven door het navolgen van gevoelens. Dit kan
bestaan uit een ongecontroleerde reactie op een bepaalde stimulus. De betekenis
hiervan is niet altijd duidelijk, maar kan wel gerationaliseerd worden. Met andere
woorden, handelen gedreven door gevoelens kan van een betekenis voorzien
worden.
- traditioneel handelen: volgt uit sociale gewoontes, beter verstaanbaar als tradities: de
herhaling van eenzelfde handeling, gekenmerkt door een verplicht karakter. Bij
traditioneel handelen is het verleden bepalend voor het vormgeven van de
toekomst. Dit zorgt voor zekerheid.
- reflexief handelen: gebaseerd op ‘stoppen, denken en kiezen’. De reflexieve mens
moet nadenken over de richting die hij wenst uit te gaan en een alternatief kiezen, na
overweging. Reflexief handelen gaat gepaard met onzekerheid.
1.3.3 Interactie
Interactie ontstaat wanneer twee of meer mensen een gedeelde betekenis aan elkaars
handelen geven. Kunnen reageren op het handelen van anderen en anticiperen op de
gevolgen van het eigen handelen, kenmerkt de mogelijkheid tot interactie.
Binnen het sociale handelen kunnen we twee soorten motieven onderscheiden:
- opdat-motieven: we proberen iets te realiseren, een extern doel, een of waarde of het
beleven van een emotie. We handelen opdat iets zou worden gerealiseerd.
2
,Hoofdstuk 1: Een eerste kennismaking
- omdat-motieven
Een geslaagde onderlinge afstelling van ‘opdat’ en ‘omdat’ motieven leidt tot
interactie.
1.3.4 Vormen van interactie
* Conformiteit
Conforme interactie is interactie die verloopt volgens de betekenis die beide partners aan de
interactie vastknopen. Er zijn altijd twee wederzijdse akkoorden:
- over wat er in de interactiesituatie zal gebeuren
- over hoe die overdracht zal gebeuren
Het tegengestelde van conformiteit is deviantie of afwijking. Dit houdt in dat minstens één
van de interactie partners zich niet houdt aan de al dan niet expliciet afgesproken regels.
* Samenwerking
Een interactie gekenmerkt door samenwerking houdt in dat de sociale eenheden samen een
doel proberen te realiseren. Hiervoor zijn ook wederzijdse akkoorden nodig: conformiteit
is dan ook een deelaspect van samenwerking.
* Conflict
Het centrale kenmerk van een conflict is dat ten minste twee partijen, al dan niet impliciet,
niet akkoord gaan met hoe een interactie moet verlopen, waarbij ze een poging doen om
de interactie te laten verlopen volgens de eigen zienswijze.
Conflicten hebben betrekking op schaarse middelen, waarden, aanzien en macht. Toch
mogen we conflict niet eenzijdig negatief beschouwen: het kan een positieve bijdrage
vormen tot de opbouw en later tot de versterking van de samenleving. Het is een stimulus
voor de ontwikkeling van nieuwe regels, normen en instituties.
Onder invloed van een gemeenschappelijke vijand worden groepen zeer onverdraagzaam
met betrekking tot interne dissidentie. Anderzijds zorgt het conflict ook voor groepscohesie.
* Ruil
Hierbij beschouwen we sociale ruil: baten of beloningen die individuen in sociale
verbanden ontvangen, betekenen meestal kosten voor de anderen. Wanneer we
publiekelijk onze dankbaarheid uitdrukken, verkrijgen we een hogere status. Dankbaarheid
kunnen we dus als een sociale norm beschouwen. De neiging om anderen te helpen kan dus
ingegeven worden door het streven naar sociale erkenning.
Bij ruilinteracties is er vaak een ongelijke verdeling van kosten en baten.
1.3.5 De stolling van interactie in cultuur en structuur
Uit interacties groeien cultuur en structuur:
- cultuur: de gedeelde betekenis die mensen aan het handelen en de objecten uit hun
omgeving toekennen, en die geformaliseerd wordt in waarden, normen, overtuigingen,
wetten
- structuur: het geheel van posities die actoren en de vorm van de interacties en relaties
tussen die actoren, zoals arbeidsspecialisatie, centralisatie, conflict, samenwerking,…
3
, Hoofdstuk 1: Een eerste kennismaking
1.3.6 De context
De analyse van de structurele en culturele context staat centraal bij het verklaren van
interacties en gedrag in de sociologie. De context waarbinnen interacties plaatsvinden, is
echter ruimer dan dat. Enkele voorbeelden:
- demografische factoren: samenstellende delen van de bevolkingsgroei met inbegrip
van alle aspecten van de bevolkingssamenstelling die voortvloeien uit de werking met
primaire demografische componenten (huwelijk, vruchtbaarheid, mortaliteit, migratie,
…) Secundaire demografische elementen zijn: leeftijdsstructuur, bevolkingsdichtheid,
…
- ecologische factoren: hebben betrekking op de natuurlijke omgeving (topografie, het
klimaat, het milieu,…). De organisatie van het dagelijks leven, zoals steden en
structuren, ontwikkelt zich dikwijls in eerste instantie als gevolg van een adaptatie aan
het fysisch leefmilieu.
- materiële en technologische factoren: elementen die worden aangewend ter
beheersing van de omgeving en die dienen om de basisbehoeften van de mens zo
adequaat mogelijk te bevredigen (technologische ontwikkelingen, organisatie van
economie,…)
1.4 De sociologie en haar aanverwante disciplines
We kunnen de sociologie samenvatten in 2 algemene stelregels:
- sociologen leveren geen enkelvoudige verklaringen, maar algemene
wetmatigheden. Hiermee proberen ze tijd- en ruimtegebonden verklaringen te
overstijgen.
- het sociale wordt verklaard door het sociale. Om gedrag, sociale handelingen en/of
interacties te verklaren, wordt verwezen naar andere sociale handelingen en/of
interacties. Hierbij kunnen we het onderscheid maken tussen microsociologie (de
klemtoon op de studie van kleine groepen en interactie tussen individuen) en
macrosociologie (focus op de kenmerken van grotere sociale eenheden).
Aanverwante disciplines op psychologische basis:
* Psychologie is de gedragswetenschap bij uitstek. Deze gaat uit van de intro-individuele
benadering. Psychologie is ook biologisch verklaarbaar: interactie oefent een invloed uit
op ons gedrag en de wijze waarop ons menselijk lichaam functioneert (interacties bepalen
onze gemoedstoestand via hormonale en neurologische reacties), anderzijds beïnvloedt de
werking van ons lichaam onze interacties (slechte werking schildklier leidt tot
depressiviteit).
* Bij de sociale psychologie vertrekt men van een interindividuele benadering. De studie
van attitudevorming en –verandering (met inbegrip van overtuigingsprocessen) behoort tot het
domein van de sociale psychologie.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper louise123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
