Hoorcollege 1 Migratie
1. Wat is Migratie?
2. Migratietheorieën en -modellen
1. Wat is migratie
Migratie is een vorm van mobiliteit, maar niet alle vormen van mobiliteit zijn automatisch ook
migratie. Een voorbeeld hiervan is, dat voorafgaand aan dit college iedereen met de fiets, auto of bus
naar de universiteit is gekomen. Dit is een vorm van mobiliteit, maar er was geen sprake van
migratie. Er was geen migratie, omdat er geen verschuiving of wisseling van rol heeft plaats
gevonden. Het is cruciaal criterium om te kunnen spreken over migratie. Migratie is dus een tijdelijke
of permanente verandering van woonplaats. Of dit tijdelijk is of permanent blijkt vaak pas achteraf.
Wanneer men pas iets achteraf weet dan spreek je van een post-hoc vaststelling. Dus je kunt de
intentie hebben om ergens tijdelijk te blijven, je migreert naar Duitsland of België met het doel daar
de rest van je leven door te brengen, maar er komen andere kansen o je pad en je beslist anders.
Daarom kunnen we het alleen post-hoc vaststellen of het tijdelijk of permanent is. Of je koopt een
huis in Nijmegen en je neemt je voor om de rest van leven te blijven wonen, maar je wordt ouder en
je zou er nog wel willen wonen maar dat lukt dan niet meer, dan moet je alsnog verhuizen. Dan is er
ook nog zoiets als Nomadisme. Nomadisme wordt niet beschouwd als migratie, omdat er geen
duidelijke plaatsen van vertrek en aankomst kunnen worden vastgesteld. Deze mensen blijven maar
rondtrekken zonder specifiek einddoel.
Migratie is een zeer interdisciplinair onderzoeksthema, dat betekent dat het onderzocht
wordt door onderzoekers met hele verschillende achtergronden. Dit kunnen geografen, sociologen,
demografen, historici, politicologen, antropologen, economen, psychologen en ect. zijn. Bijna overal
speelt migratie wel een rol en historici vormen maar een groep die kijken naar migratie. Wat hen
onderscheid is, dat zij zich focussen op tijd, de dimensie tijd is voor hun cruciaal. Terwijl geografen
ter vergelijking altijd de focus hebben op de ruimte. Dus zijn historici geïnteresseerd in verandering
en continuïteit, wat veranderd er in migratiepatronen door historische gebeurtenissen. Hierbij kan er
gedacht worden aan oorlogen, natuurrampen, industrialisering of urbanisering. Maar ook wat er
hetzelfde is gebleven, welke migratiepatronen bleven ondanks deze gebeurtenissen hetzelfde. Met
andere woorden historici houden zich enerzijds met de verandering bezig en anderzijds met de
continuïteit in de geschiedenis. Een ander verschil tussen de onderzoekers is hun kwalitatieve en
kwantitatieve benaderingen. De demografen kijken op een hele kwantitatieve manier naar migratie
als dat vergeleken wordt met politicologen is dat een hele andere aanpak. Politicologen zijn met
name geïnteresseerd naar beleid, dat op papier staat, terwijl demografen meer kijken naar de
actoren voor de herkomstbevolking en het land waar zij zich vestigen ect. Antropologen hebben dan
weer meer een microbenadering, door interviews met de migranten af te nemen, terwijl de
demografen en sociologen vaak zich wenden tot data van websites zoals de Verenigde Naties of het
CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek). Dat leid iedere keer tot een andere benadering van
migratie, een ander onderzoeksobject.
De verschillende wijze van onderzoek doen kan ook vanuit een ander perspectief bekeken worden.
Namelijk vanuit het perspectief van afhankelijke en onafhankelijke variabelen. De afhankelijken
variabelen zijn die variabelen die je wilt verklaren, de onafhankelijken variabelen stop je in een
model die de uitkomst moeten verklaren. Dat zijn dus eigenlijk factoren die het proces moeten
duiden, dan zie dus ook dat er voor de verschillende disciplines er andere variabelen zijn. Zo zijn
antropologen vaak geïnteresseerd in het gedrag van migranten, terwijl politicologen kijken hoe
beleid op papier geformuleerd en demografen ijken dan weer wat de effecten zijn op het beleid op
het gedrag van migranten. Dit alles leid tot andere studies, die elkaar vooral complementeren.
, Uiteenlopende vormen van migratie
Het begrip migratie is in feite een grote overkoepelende term voor verschillende vormen van
migratie. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:
- Internationale migratie, dat houd in dat je over de grens heen verhuist.
- Binnenlandse migratie, dat houd in dat je binnen de landsgrenzen migreert.
- Stedelijk, dat is migratie tussen verschillende soorten steden. In het Engels ook wel urban to
urban migration.
- Platteland, rural migration.
- Stad-platteland, urban-rural migration.
- Platteland-stad, rural-urban migration.
Dat zijn de categorieën die heel vaak in de literatuur terugkomen, maar daarnaast zijn er ook nog
heel veel andere distincties die niet iedereen aanhangt of vaak omstreden zijn. De reden is hier vaak
voor, dat ze de zaken te simpel voorstellen namelijk in de vorm van echte heel duidelijke
dichotomieën die in de praktijk niet zo vaak terug te vinden zijn. Voorbeelden hiervan zijn:
- Legale vs. Illegale migratie:
Iedere overheid waakt over zijn eigen territorium en wil weten wie er recht hebben om zich op dat
territorium te bevinden en wie niet. De politie moet zijn werk kunnen doen als het ware, als iemand
illegaal in het land verblijft moet hij het land kunnen worden uitgestuurd. Illegaal betekend in dit
geval een verblijfsdocument.
- Seizoenmigratie vs. Permante migratie:
De twee kunnen in elkaar overgaan. Wat begint met heen en weer migreren zoals met veel
gastarbeiders kan veranderen in permanente migratie en kan op zijn beurt weer omgezet worden in
seizoenmigratie.
- Vrije vs. Gedwongen migratie:
Soms zijn er meerdere motieven voor individuelen of groepen om te migreren, maar wordt er
tegelijkertijd allerlei dwang uitgeoefend. Als het gaat over puur arbeidsarbeidsmigratie dan is het
vrije migratie, maar als het gaat over slavernij bijvoorbeeld dan is het bijna altijd gedwongen
migratie. Dit zijn twee uiteinde van een geleidende schaal, waarbij de voorbeelden aan beide
uiteinde zijn.
- Migratie van singles vs. Gezinsmigratie
- Gezinsherenigende vs. Gezinsvormende migratie:
Bij gezinsherenigde migratie is er al één partner in het land van vestiging is aangekomen en dat hij/zij
de partner met eventueel kinderen laat overkomen. Bij gezinsvormende migratie is er van te voren
nog geen relatie bestond en dat iemand een gezin of partner laat overkomen en dus een gezin gaat
vormen. Onderscheid daartussen in de praktijk was of je een geregistreerd partnerschap
had/getrouwd was voor de migratie of pas daarna plaats vond.
Migratietypologieën
Wetenschappers proberen verschillende vormen van migratie in kaart te brengen middels
typologieën. De verschillende vormen passen niet netjes in een schema, maar porberen we dit wel te
bereiken om het overzicht te kunnen behouden. Een bekend voorbeeld hiervan is de typologie van
Charles Tilly, een van de beroemdste sociaal-historici uit de twintigste eeuw. Hij kijkt naar twee
verschillende schalen enerzijds de sociale verandering die migratie voor het individuele leven met
zich mee brengt en anderzijds de afstand die wordt afgelegd. Hij classificeert daarbij naar mobiliteit,
dat zijn andere vormen van mobiliteit dan migratie. In zijn model vormen alle andere gearceerde
gebieden de andere vormen van migratie met een specifiek onderscheid naar carrière, ketting, lokale
en circulaire migratie. Het idee hierachter is: “Hoe verder je van huis, hoe groter de sociale
verandering is of met zich mee brengt. Hoe meer afstand je aflegt, hoe groter het culturele verschil is
met het land van herkomst, hoe groter kans is dat je het contact met je sociale netwerk vroeg of laat