Grondslagen van het recht (12e druk)
Inhoud
Hoofdstuk 1: Recht.................................................................................................................................2
Hoofdstuk 2: Indelingen in het recht......................................................................................................3
Hoofdstuk 3: rechtsbronnen...................................................................................................................6
Hoofdstuk 4: de organisatie van de staat; wetgevende en bestuurlijke organisatie..............................9
Hoofdstuk 6: wetgeving........................................................................................................................13
Hoofdstuk 20: internationaal recht......................................................................................................17
Hoofdstuk 21: recht der internationale organisaties............................................................................23
Hoofdstuk 5: De organisatie van de staat; rechterlijke organisatie......................................................29
Hoofdstuk 9: privaatrecht; vermogensrecht.........................................................................................36
Hoofdstuk 11: Onrechtmatige daad.....................................................................................................39
Hoofdstuk 13: burgerlijk procesrecht...................................................................................................43
Hoofdstuk 14: Strafrecht; algemeen.....................................................................................................45
Hoofdstuk 15: Strafrecht; de delictsomschrijving.................................................................................49
Hoofdstuk 16: Strafrecht; wederrechtelijkheid en schuld....................................................................51
Hoofdstuk 17: Strafprocesrecht (algemeen).........................................................................................55
Hoofdstuk 19: Strafrechtelijke sancties................................................................................................61
Hoofdstuk 22: Internationale procedures inzake mensenrechten.......................................................65
1
, Hoofdstuk 1: Recht
1) Rechtsregels
Als alles naar verwachtingen verloopt, leiden rechten tot een goed
bestaan. Maar wat als iemand niet aan de rechten voldoet? In deze
situaties wordt de kans groter dat we ons op ons recht beroepen. Rechten
hebben een aantal functies. Ze verschaffen informatie. We weten hoe we
ons behoren te gedragen. En ze illustreren hoe ons leven bepaald en
gestuurd wordt.
2) Rechtsregels en andere sociale regels
Er zijn naast rechten ook andere sociale regels. Daarnaast ook
groepsregels (anders in elke groep), morele regels (levensvragen;
euthanasie, abortus) en regels van beroepsethiek (iets geheim houden).
Rechtsregels en sociale regels kunnen overlappen; een rechtsregel
verbiedt iets wat ook sociaal onaanvaardbaar is. Rechtsregels kunnen ook
in strijd zijn met een sociale regel; euthanasie wordt bijv. niet
geaccepteerd door een bepaalde groep.
3) Rechtssysteem
Functies van het rechtssysteem
Scheppen sociale orde
Bevorderen niet-gewelddadige conflictbeslechting. Een objectieve
derde beslist ipv dat iemand het recht in eigen handen neemt
Garanderen van individuele ontplooiing en autonomie.
Bewerkstelligen van rechtvaardig mogelijke verdeling van schaarse
goederen
Kanaliseren sociale veranderingen; moet niet chaotisch verlopen
Functies van staatsorganen
Wetgeving: vaststelling van de algemene regels, bijv het strafrecht.
Maar ook privaatrecht en bestuursrecht.
Bestuur: de overheid zorgt er voor dat regels worden uitgevoerd,
toegepast of worden nageleefd.
Rechtspraak: veroordeling indien nodig
4) Soorten rechtsregels
Gedragsnormen; gedragingen verbieden, of toestaan. Vooral in het
strafrecht.
Sanctienormen: welke sanctie volgt er op een overtreding, vaak
gekoppeld aan gedragsnormen
Bevoegdheid verlenende normen: staatsorganen krijgen een
bepaalde macht
2
, 5) Positiviteit, gelding en effectiviteit van recht
Positiviteit: het recht is in een bepaalde gemeenschap door
mensen vastgesteld of erkend. Het onderscheid zich van het ideale
recht; het recht dat men wenst en wilt nastreven. Per groep verschilt
dit.
Gelding: positieve rechtsregels zijn verbindend (gelding). Een regel
heeft op een bepaalde plaats en tijd voor een bepaalde groep
gehoorzaamheid. Als een regel niet in het wetboek staat, heet het
ook wel een ideaal recht.
Effectiviteit: wordt een recht daadwerkelijk gehoorzaamt of niet?
Er kunnen oorzaken zijn waarom een regel niet meer effectief is,
bijv. als de omstandigheden erg zijn veranderd of als er niet meer op
gehandhaafd wordt.
6) Twee betekenissen van ‘’recht’’
Objectief recht: het geheel van rechtsregels
Subjectief recht: betekenis van bevoegdheid of aanspraak, het
geeft ‘’mogen’’ aan. Er kunnen bijv. 2 eigenaren zijn. Of een
schadevergoeding.
- Grondrechten: hoofdstuk 1 van de grondwet. Bijv. gelijke
behandeling en meningsuiting. Ook zijn er sociale grondwetten,
zoals de bevordering van voldoende werkgelegenheid en
bewoonbaarheid.
- Tegenover een subjectief recht kan een plicht staan. Zo heb je
bijvoorbeeld een werknemer met recht op loon, en daarmee een
werkgever die verplicht is om te betalen.
Subjectief recht en objectief recht; ze staan niet los van elkaar.
Subjectieve rechten berusten op objectieve rechten.
Hoofdstuk 2: Indelingen in het recht
2) Codificatie, wetboeken en wetten
Een codificatie is een poging alle rechtsregels op een rechtsgebied op
systematische wijze in een wetboek (codex) op te nemen. Een wetboek
geeft overzicht en laat onderlinge samenhang zien. Het doel van
codificatie was een einde te maken aan bestaande lokale en regionale
verschillen in rechtsregels. Ook wilde men stabiliteit.
3) Rechtsgebieden
3
, Het nationale recht is in te delen in 3 gebieden. Deze 3 gebieden kan je
ook weer onderverdelen in kleinere rechtsgebieden
o Privaatrecht
o Staats- en bestuursrecht: constitutionele recht, provincierecht,
waterschapsrecht. [publiekrecht]
o Strafrecht: bijv. commune strafrecht, economisch strafrecht,
verkeersstrafrecht [publiekrecht]
Verder onderscheidt men functionele rechtsgebieden; heeft betrekking
op een bepaald maatschappelijk belangrijk thema en regelt relaties tussen
betrokkenen. Bijv. het sociaal recht, het milieurecht, het huurrecht.
4) Publiekrecht en privaatrecht
Privaatrecht regelt juridische relaties tussen burgers en publiekrecht
(Staat, bestuur en strafrecht) heeft betrekking op verhoudingen tussen
overheidsorganen onderling en overheidsorganen en burgers.
Rol van de rechter
Bij privaatrecht kiest men zelf of er een rechter moet komen, partijen
kunnen ook zelf kiezen om een einde te maken aan een procedure.
Burgers of organisaties die te maken krijgen met overheidsbesluit, doen
beroep op de bestuursrechter. Er is al een proces aan vooraf gegaan. Bij
het strafrecht is het anders, hier speelt het OM mee die een rechter
inschakelt. Het OM kiest ervoor om iemand te straffen of niet. Een burger
kan hier wel beklag over doen als een verdachte niet wordt vervolgd.
Staatsrecht
Het staatsrecht bepaalt de inrichting en opbouw van de staat. Het geeft
aan welke overheidsinstanties er zijn, en welke taken zij hebben. De
nationale wetgever stelt wetten vast die voor Nederland gelden, de
provinciale en gemeentelijke wetgever formuleren regels voor hun gebied.
De belangrijkste staatrechtelijke regeling is het Statuut en de Grondwet.
Het Statuut geeft een regeling voor het Koninklijk der Nederlanden. Bij het
grondwet horen twee soorten. De eerste is het klassieke grondrecht;
rechten die de burger garanderen waarbinnen de overheid niet zonder
wettelijke rechtvaardiging kan optreden. Klassieke grondrechten zijn ook
wel vrijheden. Het gaat hierbij om meningsuiting, godsdienst of
levensovertuigingen. De tweede soort grondwet zijn de sociale
grondrechten. Deze rechten vragen de overheid juist om op te treden,
bijv. werkgelegenheid, gezondheidszorg of woongelegenheden. Deze
rechten zijn echter niet afdwingbaar. Wel kan er druk worden uitgeoefend.
Bestuursrecht
Rechtsregels voor overheidsorganen die belast zijn met uitvoering en de
handhaving van rechtsregels. Bijv. de belastingdienst, DUO etc. er zijn
4
