Samenvatting
Samenvatting Verzorgingsstaat
- Instelling
- Hogeschool Windesheim (HW)
Samenvatting van de reader verzorgingsstaat en marktwerking
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 30 pagina's
Voorbeeld 3 van de 30 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting VerzorgingsstaatHoofdstuk 1: Interbellum (1918-1939)
De in 1917 bereikte overeenstemming (de Pacificatie) over de grondwet zorgde voor veel
meningsverschillen tussen (en onderling) de liberalen, confessionelen en sociaaldemocraten. In de
‘antithese’ van Abraham Kuyper verdeelde hij Nederland in ‘gelovigen’ en ‘ongelovigen’ en
benadrukte de noodzaak van samenwerking tussen de ‘gelovigen’.
Aan de protestantse kant bleef er sprake van antipapisme (antikatholiek). Deze werd steeds groter,
aangezien de RKSP (Rooms-Katholieke Staatspartij) sterker was dan de ARP (Anti-Revolutionaire
Partij) en CHU (Christelijk-Historische Unie).
De Pacificatie zorgde voor een eindpunt van de politiek-maatschappelijke strijd om de inrichting van
Nederland. Ook zorgde het ervoor dat de veranderende politieke krachtsverhouding voorzette. Nu de
katholieken en protestanten hun gezamenlijk doel – > financiële gelijkheid van het christelijk
onderwijs – hadden behaald en een comfortabele machtspositie hadden, lag het voor de hand de
hun tegenstelling sterker naar voren zouden treden. Deze tegenstellingen versterkten het proces van
verzuiling. De katholieken, protestanten en sociaaldemocraten zette de zuilvorming door de jaren
door. De sociaaldemocraten hadden allerlei tegenstoten – geïsoleerd in de landspolitiek, intern heen
en weer van marxistisch program en reformistische noodzaken, bedreigingen van afkalving op de
linkervleugel – het was dus nodig om de ‘rode familie’ te versterken.
J.P. Kruijt was een schrijver die in de jaren vijftig als een van de eerste schreef over de verzuiling.
Volgens hem was organisatievorming het centrale kenmerk.
De zuilgebonden organisatie speelde een belangrijke rol bij sociaal, politiek en economisch verkeer.
Enkele criteria volgens A. Lijphart uit zijn boek uit 1968 over de verzuiling zijn: een eigen
levensbeschouwing, eigen maatschappelijke organisatie, aanwezigheid van (in)formele
dwarsverbanden tussen verschillende organisaties, geïsoleerde opstelling tegenover andere zuilen
en zuilbevorderend gedrag tegen zuilelites. Oftewel alles speelde zich af in de eigen kring, leden
van andere zuilen hadden nauwelijks contact met elkaar.
In sommige andere landen – Duitsland, België, Oostenrijk en Zwitserland - was er ook sprake van
verzuiling. Het andere aan Nederland was dat ze hier ook een scheidslijn hadden tussen de zuilen en
binnen de zuilen een hechtere verbinding hadden. Een kenmerkend deel van Nederland was de
stabiliteit van het democratisch bestel over een lange periode. Dit wordt verklaard doordat, sinds de
Pacificatie, de elites van elke zuil onderling samenwerkten, er was als het ware een
gemeenschappelijke dak.
-Uit het gedrag van deze elites maakte Lijphart op dat zij zich verantwoordelijk en doelgericht
opstelden (zakelijke politiek),
-dat zij de levensbeschouwelijke uitgangspunten van de andere zuilen accepteerden (pragmatische
verdraagzaamheid)
-en dat zij belangrijke vraagstukken onderwierpen aan gezamenlijke besluitvorming (topoverleg).
-Tot de spelregels behoorden ook een evenwichtige verdeling van financiën en benoemingen over de
zuilen (evenredigheid)
- het reduceren van ingewikkelde politieke kwesties tot technische vraagstukken (depolitisering)
-terughoudendheid in de informatieverstrekking naar buiten om de compromisvorming te
vergemakkelijken (geheimhouding).
-Ten slotte gaven de politieke partijen de regering voldoende speelruimte om de pacificatiepolitiek
ten uitvoer te brengen (de regering regeert).
1
,Deze spelregels functioneerde omdat de overgrote meerderheid luisterde naar de elites van zijn zuil.
De elites zorgde ervoor dat de emoties beperkt bleven en de spanningen werden gekanaliseerd. De
toon waarop zuilen werden aangesproken door hun elites verschilde enorm met wat er tijdens
debatten gebeurden. Binnen de zuilen spraken ze sterk ideologisch, hierdoor werd de
volgzaamheid en gezagsgetrouwheid groter.
In de jaren zestig kwam daar verandering in. Het eindpunt van de verzuilde politiek kun je zien aan de
Tweede Kamerverkiezingen van 1967. De grote zuilgebonden partijen verloren en er was een grote
doorbraak van niet groepen.
S. Stuurman (neomarxistisch) ziet de verzuiling anders, hij ziet het als een strijd tussen klassen en
seksen, waarbij de verzuiling wordt gezien als strategie en als uitkomst van de belangenstrijd. Andere
critici hebben opgemerkt dat Lijphart er te schematisch naar keek. Er was geen oog op de regionale
verschillen en de verschillende mate van verzuildheid van de zuilen.
-De liberalen waren bijvoorbeeld een bij elkaar geraapt zooitje van al de overige groepen die niet
onder de andere drie zuilen paste.
-Bij de protestanten waren er verschillende kerkgenootschappen en politieke partijen. Ook worden
sommige groepen vergeten, zoals de communisten, nationaalsocialisten en de Joden.
-De communisten hadden als het ware een soort minizuil, ze scoorde in de jaren twintig en dertig
tussen de 2 en 4% van de stemmen.
-De Joden waren voor een groot del verspreid over de sociaaldemocraten, het liberalisme en het
communisme. In religieus opzicht vormde ze wel een eigen minizuil.
Of de spelregels van Lijphart kloppen is ook nog de vraag. Nederland is van oudsher al een land met
vele minderheden, dus zou de samenwerking tussen elites niet altijd al zo zijn gegaan? Ook kun je
niet zeggen dat voor 1917 en na 1967 opeens sprake was van instabiliteit, ook al was de verzuiling
‘weg’.
Politicoloog H. Daalder is overtuigender, hij schreef in 1965 een oratie over het gedrag van de
Nederlandse elites, de wijze van besluitvorming en het verschijnsel ‘depolitisering’. Hierbij kijkt hij
helemaal terug naar de tijd van de Republiek (1588-1795). Nederland was toen een
‘koopmansrepubliek’ waarin compromis een vanzelfsprekende noodzaak was. Het was een
‘lappendeken’ bestaande uit provincies, autonome steden en heerlijkheden met ‘diversiteit als feit
en norm’ in politieke, religieuze en bestuurlijke aangelegenheden. Onder de elite groeide toen een
traditie van ‘schikken en plooien’. Kenmerkend aan deze politieke cultuur was dat de elite niet hun
eigen rechten of levensbeschouwelijke uitgangspunten hoefden op te geven. Dit gedrag is ook te
herkennen bij de zuilelites. Lijpharts pacificatiedemocratie werd dus niet pas in de twintigste eeuw
gebruikt, de spelregels zijn onderdeel van een historisch gegroeide politieke cultuur.
Na 1967 bleef Nederland een stabiele democratie, later blijkt dat er in de jaren erop vergelijkbare
politieke spelregels worden gebruikt. De spelregels liggen dus dieper in de Nederlandse geschiedenis
dan hoe Lijphart het inzag.
Er zijn nog veel meer andere theorieën over de verzuiling, zoals de sociale controletheorie van Van
Doorn, de protectietheorie, de moderniseringstheorie en de emancipatietheorie. Als je kijkt naar
alle theorieën, is er geen een goed of fout. Het ligt eraan vanuit welke invalshoek je het bekijkt.
De protectietheorie stelt dat de confessionele zuilen vooral bedoeld waren om de
klassenstrijd, het materialisme en de secularisering buiten de deur te houden.
2
, Met de moderniseringstheorie wordt de verzuiling gezien als de manier waarop de
verschillende bevolkingsgroepen nationaal integreerden.
De emancipatietheorie houdt in dat een zuil een manier is om je als minderheidsgroepering
te emanciperen.
Ondanks alle meningsverschillen over de verzuiling, zijn alle onderzoekers het erover eens dat
tijdens de jaren twintig en dertig er sprake was van een krachtige versterking van de verschillende
stromingen.
Voor 1918 had elke zuilen zijn eigen partij(en), vakbond en pers, in het interbellum kwam het
maatschappelijke leven daarbij. De radio werd ook verzuild, bij de katholieken had je de KRO
(Katholieke Radio Omroep), de protestanten de NCRV (Nederlands Christelijke Radio Vereniging), de
sociaaldemocraten de VARA (Vereniging Arbeiders Radio Amateurs) en een kleine groep
vooruitstrevende protestanten hadden de VPRO (Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep). De NCRV en
de KRO deelde een zender en de andere drie deelden samen een zender.
Alles in de maatschappij werd verzuild, ook dingen die niks te maken hadden met
levensbeschouwelijke doelen, zoals sport. De katholieken bouwde het krachtigste monolithische zuil
op, kenmerkend was de homogeniteit gestuurd door een krachtige leiding vanuit de kerk.
Protestanten kregen ook veel vermaningen te horen, alleen was het minder hiërarchisch dan de
katholieken, er waren immers veel stromingen en richtingen.
De verzuildheid nam bij de sociaaldemocraten ook toe, al mocht de SDAP (Sociaaldemocratische
Arbeiders Partij) in 1918 niet meer bij de binnenlandse politiek. De sociaaldemocratische
organisaties groeide snel. In 1929 richtte de SDAP en NVV (Nederlands Verbond van
Vakverenigingen) de Arbeiderspers op, dit was pers en ook een uitgever van boeken en tijdschriften.
Verder was er een NASB (Nederlandsche Arbeiders
Sport Bond) en Bonden van Arbeiderstoneel-,
Arbeidersmuziek- en zangverenigingen. Voor de
vrouwelijke partijleden was er de Bond van Sociaal
Democratische Vrouwenclubs, die hield zicht vooral
bezig met scholingswerk voor vrouwen. De AJC
(Arbeiders Jeugd Centrale) was erg bekend, het was
een groep van 12- tot 21-jarigen die nooit meer dan
10.000 leden telden. Het was een voorhoede van de
socialistische gemeenschap met een eigen
levensstijl. Een deel van de activiteiten van de ‘rode familie’ werd gefinancierd door de Centrale
Arbeiders Verzekerings- en Depositobank.
Ook op gebied van stijl, taalgebruik en gedrag kon men herkennen van welke zuil iemand kwam. Pas
vanaf de jaren zestig zou dit verdwijnen.
Rond 1930 was de katholieke kerk groter dan de hervormde kerk. Het aantal protestanten bleef voor
de Tweede Wereldoorlog nog wel groter dan de katholieken. In de jaren vijftig werden de
katholieken groter, omdat de protestanten afkalfde. In de jaren zestig vielen ook de katholieken.
Ontzuiling is dus niet pas begonnen rond de jaren zestig, ook al in de jaren twintig nam het af. Zo
was het percentage vanaf mensen die uit de kerk waren gestapt rond die jaren verdubbeld, van 7,8
naar 14,4%.
De liberalen kende een daling rond de interbellum, overigens wel alleen bij de verdeelde
conservatieve en gematigde liberalen. De links-liberale VDB (Vrijzinnig Democratische Bond) bleef
stabiel.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mb16523. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,16. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52928 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen