Een samenvatting van alle literatuur (alle wetteksten en de benodigde rechtspraken) van Recht en Instituties van Milieu- en Ruimtelijk Beleid, een vak van de studie Geografie, Planologie en Milieu aan de Radboud Universiteit.
Samenvatting recht en instituties
Bijeenkomst 1 & 2
RECHT IN HET ALGEMEEN (Verheugt):
Inleiding
Omdat er in alle samenlevingen conflicten ontstaan, is er behoefte aan mechanismen die
deze conflicten kunnen voorkomen of op te lossen. Het recht is een van deze mechanismen.
Het recht heeft een vredestichtende en vredesbewarende werking. Het tracht vrede in de
samenleving te bewaren door het beschermen van belangen. De overheid speelt hierbij een
belangrijke rol.
Rechtsregels hebben als doel om menselijke gedragingen te ordenen en daarmee ook te
uniformeren, doordat ze voor iedereen gelijkelijk van kracht zijn. Rechtsregels zorgen dus
voor een maatschappelijke ordening van menselijk gedrag. Rechtsregels worden benoemd in
termen van bevoegdheden en verplichtingen, vaak houdt dit een gebod of verbod in. Bij veel
rechtsregels gaat het om het bevorderen dat het er tussen mensen eerlijk aan toegaat, dat
iedereen het zijne krijgt en dat niemand onevenredig nadeel lijdt (dus gerechtigheid
bevorderen). Daarnaast speelt doelmatigheid een rol (doelmatigheid = ordening). Het
tweede doel van het recht is ervoor zorgen dat de regels worden gehandhaafd door middel
van toezicht op het niet-naleven van regels. Conflicten hierover kunnen aan een rechter
worden voorgelegd.
Dus: de vredestichtende en vredesbewarende rol van het recht in de samenleving heeft
twee functies. Het recht ordent menselijk gedrag door het stellen van regels. Daarnaast
zorgt het recht dat die regels worden gehandhaafd door geschilbeslechtingen.
(geschilbeslechtingen = een geschil is wanneer partijen serieus met elkaar van mening
verschillen. Beslechting is het oplossen hiervan).
De rechtsbronnen
Positief recht
Wat verstaan we onder de term ‘recht’? het geheel van geldende regels (= positief recht).
Rechtsregels die nog niet zijn ingevoerd en rechtsregels die zijn afgeschaft behoren niet tot
het positieve recht. Hun invloed op het positieve recht is er soms wel, maar rechtskracht
hebben ze niet.
Objectief recht
Een synoniem van positief recht. De rechtsregels benoemen de verhoudingen tussen
personen in termen van bevoegdheden en verplichtingen. Dit zijn regels die algemeen
geldend zijn en abstract zijn verwoord. Ze vormen geen doel op zichzelf. Ze moeten nog in
de concrete werkelijkheid toegepast worden.
Subjectief recht
De individuele bevoegdheid die iemand in een concreet geval aan een regel van objectief
recht ontleent.
,Dus eigenlijk wordt objectief recht een subjectief recht wanneer het wordt toegepast in de
concrete werkelijkheid. Voorbeeld: in art. 26 van boek 7 uit het Burgerlijk wetboek staat
letterlijk dat de koper de koopprijs moet betalen. Deze regel geldt voor alle kopers en is dus
een algemene regel en is een objectief recht. Piet verkoopt zijn auto aan Jan en heeft dus
zijn recht op betaling door Jan. We spreken dan van een subjectief recht; een aan het
objectieve recht ontleende bevoegdheid van een rechtssubject.
(‘law’ = objectief recht, ‘right’ = subjectief recht).
Dus: iedere individuele bevoegdheid moet altijd berusten op een algemene regel. Wanneer
dit niet zo is staat men juridisch gezien met lege handen.
Rechtsbronnen
Welke rechtsregels behoren tot ons positieve recht? Alle rechtsregels uit de
rechtsbronnen. Dit zijn bronnen waaruit het recht als het ware voortkomt. In het
Nederlandse recht zijn rechtsbron:
1. De wet: (elke algemeen geldende geschreven rechtsregel die afkomstig is van een tot
wetgeving bevoegd overheidsorgaan);
2. De jurisprudentie (de rechtspraak): de rechter vormt rechtsregels wanneer wetten
met niet zulke duidelijke regels of ontbrekende regels. Wanneer andere rechters
deze regels later toepassen, is er sprake van jurisprudentie;
3. De gewoonte: gewoonten die niet in de wet zijn vastgelegd, maar die wel als
bindende rechtsregels worden beschouwd en nageleefd. Een rechter kan de
geldigheid van zo’n rechtsregel uit het gewoonterecht beoordelen;
4. Verdragen en sommige besluiten van volkenrechtelijke organisaties (waartoe
Nederland behoort): In beginsel hebben zij in ons recht dezelfde werking als gewone
wetten en dus behoren ze tot het positieve recht.
Het recht wordt op verschillende manieren ingedeeld:
Nationaal en internationaal recht
Soevereiniteit: Binnen zijn grondgebied bepaalt ieder land de omvang en inhoud van zijn
nationale rechtsstelsel en welke bevoegdheden aan de rechterlijke macht en het bestuur
toekomen. Dit verschijnsel heet soevereiniteit. Soevereiniteit geld zowel naar buiten als naar
binnen. Soevereine staten hebben geen macht boven zich, tenzij ze dat zelf toestaan. Dat
staten van binnenuit soeverein zijn, blijkt uit het feit dat de overheid in elk land in beginsel
de exclusieve bevoegdheid bezit tot wetgeving, bestuur en rechtsspraak. Het resultaat
hiervan is het recht van nationale oorsprong. Nederlands recht geldt in Nederland,
Marokkaans recht geldt in Marokko. Naast het nationale recht geldt binnen staten ook recht
van internationale oorsprong. Het deel van het internationaal recht dat rechtsregels bevat
over het verkeer tussen staten onderling en het verkeer tussen staten en volkenrechtelijke
organisaties wordt volkenrecht genoemd. Het volkenrecht bestaat onder andere uit
verdragen. Een verdrag is een schriftelijke, bindende regeling tussen staten onderling of
tussen staten en volken rechtelijker organisaties. Er zijn verdragen met een rechtstreekse
, werking. Deze gelden rechtstreeks op het nationale recht. Een voorbeeld hiervan is het
Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
vrijheden. Deze grondrechten uit het verdrag hebben dezelfde gelding als rechtsregels van
Nederlandse herkomst. Dit komt omdat Nederland heeft gekozen voor een monistisch
systeem. Bij dit systeem kunnen rechtsregels uit een verdrag deel uitmaken van het
nationale recht zonder dat er eerst omzetting in nationaal recht nodig is. Dit is als het ware
een inperking van soevereiniteit.
Ook is er Europees Unierecht. Dit bestaat uit regelingen waarbij bevoegdheden tot
wetgeving, bestuur en rechtspraak worden opgedragen aan een internationale organisatie
(bijv. de Europese Unie). In Nederland gelden talloze rechtsregels die afkomstig zijn van de
Europese Unie. Deze zijn te vinden in de verordening van de Europese Unie. Deze
verordeningen hebben een algemene strekking en zijn rechtstreeks toepasselijk in elke
lidstaat. Als blijkt dat een regel van nationaal recht in strijd is met een regel of besluit van
internationale herkomst, geldt de regel of het besluit van internationale herkomst. Een regel
of besluit van internationale herkomst heeft dus voorrang boven de nationale regel. Hierbij
geldt wel als voorwaarde dat de regel of het besluit in Nederland een ieder naar zijn inhoud
kan verbinden.
Materieel en formeel recht
Ons positieve recht bestaat uit regels die aan personen rechten verlenen en/of plichten
opleggen, en uit regels die aangeven hoe geschillen over de juiste toepassing van deze regels
in concrete gevallen in een juridisch proces moeten worden beslecht.
Materieel recht regels die betrekking hebben op de rechten en plichten van personen in
hun onderling verkeer. (bijv. een koper van een pizza moet de koopprijs betalen en heeft
recht op levering van de pizza en de verkoper moet de pizza leveren en heeft recht op de
koopprijs) Een ander voorbeeld is verkeersregels. Wanneer er moeilijkheden ontstaan in het
materieel recht, komen we in aanraking met het formeel recht.
Formeel recht Regels over de wijze van procederen voor de rechter. (ook wel
procesrecht). Bijv. de koper van een zeilboot heeft al betaald, maar de verkoper weigert de
boot te leveren. In het formele recht vinden we regels over hoe de koper de verkoper via de
rechter alsnog tot levering van de zeilboot kan dwingen.
Het onderscheid van materieel recht en formeel recht kan worden gemaakt op verschillende
rechtsgebieden (behalve in staatsrecht). Elk rechtsgebied heeft een eigen structuur, eigen
rechters en eigen regels van procesrecht. Ook is er binnen elk rechtsgebied een zekere
hiërarchie, waardoor slechts zelden een uitspraak van één rechter meteen definitief is.
Vrijwel altijd kan iemand in hoger beroep gaan tegen de uitspraak.
De rechtsgebieden
Het staatsrecht
Het staatrecht bevat de regels die betrekking hebben op de organisatie van de staat en zijn
organen en op de bevoegdheden van die organen. Daarnaast omvat het de verhouding van
de burgers tot de Staat en de mogelijkheden die de burgers hebben om invloed uit te
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jannegoossens99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
