,HOOFDSTUK 1 SPELLING BOEK: SPELLING
TAALSCHRIFT EN LEREN SPELLEN
Nederland heeft een alfabetisch schriftensysteem. Vroeger werd er gebruik gemaakt van een
pictografisch schriftsysteem. Dit systeem gebruiken we tegenwoordig voor verkeersborden, in het
onderwijs om kinderen te leren lezen en om kinderen met een vertraagde taalontwikkeling zinstructuur
aan te bieden. Vanuit het logografisch schriftsysteem (elke afbeelding wordt gekoppeld aan een woord)
kan de stap gemaakt worden naar het alfabetisch schriftensysteem.
Pictografisch → logografisch → alfabetisch schriftensysteem.
Bij het alfabetisch schriftensysteem wordt gebruik gemaakt van een foneem dat is een spraakklank die
betekenisverschil veroorzaakt (bv gaaf en raaf: de r is het foneem dat het verschil veroorzaakt). Het
Nederlands kent 34 verschillende fonemen.
Als je een foneem op papier schrijft gebruik je de term grafeem. Een grafeem geeft een letter of
lettercombinatie aan die verwijst naar het foneem (bv bij de ij-klank ei of ij). Het Nederlands kent 36
verschillende grafemen. Grafemen die bestaan uit meerdere klanken is bijvoorbeeld de c voor de klanken
k/s.
PROBLEMEN RONDOM HET TAALSCHRIFT
1. Het herkennen van een foneem is geen kwestie van goed luisteren maar van abstract denken ->
levert schrijfwijzen op als bir i.p.v. beer.
2. Grafemen die uit twee letters bestaan -> levert schrijfwijzen op als peos i.p.v. poes.
3. e koppeling tussen grafemen en fonemen is niet duidelijk -> het foneem aa kent twee grafemen
aa en a.
OVERZICHT FONEMEN EN GRAFEMEN
Foneem grafeem Voorbeelden
Klinkers u u, e, ee, ij, i Put, de, een, lelijk, aardig
aa aa, a Maat, maten
ie ie, ij, y, i Dief, bijzonder, typisch
uu uu, u Guus, nu, vuur, vuren
ee ee, e Beek, zeven, beer, beren
i i Pit
eu eu Beuk, zeur
e e Pet
a a Bak
oo oo, o Pot, dom
oe oe Boek, boer
Tweeklanken ei Ei, ij Reis, pijn
ou Ou(w), au(w) Kou, saus, touw, nauw
ui ui
Medeklinkers p p,pp, b pier, klappen, web
b b, bb biet, webben
m m,mm dom, domme
w w was, bouwen
v v van, leven
f f, ff leef, blaffen
t t, tt, d, dt tam, katten, bed, vindt
d d,dd door, bedden
n n,nn noot, rennen
s s,ss sier, vissen
z z lezen
j j jaar
k k,kk kas, hokken
ch ch, g lach, zag
g g,gg gat, heggen
ng ng,n bang, denk
h h haan
r r,rr room, torren
i l,ll loom, bellen
, HOOFDREGELS NEDERLANDSE SPELLING
Bepalend voor de spelling zijn:
❖ spraakklanken (fonologisch principe)
❖ morfemen (morfologisch principe)
❖ klankgroepen (syllabisch principe)
❖ herkomst (etymologisch principe)
FONOLOGISCH PRINCIPE
o Voor elke spraakklank een aparte lettercombinatie.
o De woorden zijn klankzuiver: de spelling geeft ook de uitspraak weer.
MORFOLOGISCH PRINCIPE
o Regel van de gelijkvormig -> voor elke morfeem dezelfde lettercombinaties (bv web, webben)
o Regel van overeenkomst -> elk woord volgens dezelfde woordvormingsregels (bv breedte, lengte)
Bij dit principe maken we gebruik van morfemen het woord onwijs bestaat uit twee morfemen “on” en
“wijs”. Morfemen hebben altijd een betekenis “on” staat voor een ontkenning en “wijs” staat voor
verstandig.
Er zijn twee bijzondere morfemen:
1. Vrijemorfemen -> kunnen als los woord voorkomen
2. Gebonden morfemen -> voorzetels en achtervoegsels
SYLLABISCH PRINCIPE
o Verenkelingsregel -> aan het eind van de klankgroep verdwijnt na het eind van een lage klank één
letter (bv raam wordt ramen).
o Verdubbelingsregel -> aan het eind van de klankgroep volgt na een korte klank verdubbeling van
de volgende medeklinker (bv koffer).
Kinderen kunnen de regels pas toepassen als ze woorden in klankgroepen en lettergrepen kunnen
verdelen. Syllabe betekent klankgroep (gedeelte van een woord gebaseerd op klank bak/ + / ur/ ). Een
lettergreep is een visuele verdeling van het woord (bak-ker). Om de klankgroep te herkennen moeten
kinderen lange en korte klanken herkennen.
ETYMOLOGISCH PRINCIPE
De herkomst van een woord is bepalend voor de spelling.
❖ Door woorden uit het Middelnederlands bestaan er verschillende spellingsvormen als hei en hij.
Dit is om de juiste betekenis aan het woord te geven.
❖ leenwoorden
In de praktijk kom je door de betekenis van het woord op de juiste spellingsvorm (rouw/ rauw).
