Civielrechtelijke aspecten bedrijfsopvolging
Dit is een samenvatting met betrekking tot de lesstof en de MFAS-artikelen.
De samenvatting bestaat uit theorie en voorbeelden.
Bedrijfsopvolging, erfrecht, huwelijksvermogensrecht en schenkingen
Wetten waar we civielrechtelijk mee te maken hebben bij overdrachten van bedrijven
- Burgerlijk wetboek (is onderverdeeld, van belang:)
o BW 1: Persoon en familierecht (Huwelijksvermogensrecht + aansprakelijkheid)
o BW 4: Erfrecht
o BW 6: Verbintenissenrecht / rente
o BW 7: Overeenkomsten
o BW 7a: Bijzondere overeenkomsten
- Successiewet (1965) (bestaat uit erf- en schenkbelasting).
o Verschil met BW 4:
In BW4 staat wie er erft. (civiel juridisch)
Successiewet: hoeveel belasting je moet betalen bij erfenis
(hoeveel, wie, wanneer?). (financieel)
- WvSr: Wetboek van strafrecht: bij misdrijf / oplichting
- Sociale verzekeringswetten: pensioenzaken (AOW/AWW/etc.) wordt niet op ingegaan
- GW: Grondwet
- HrgW: Handelsregisterwet (week 2/3): wie moet wat, wanneer publiceren en waar doen we dit?
Vormen van staking
- Liquidatie onderneming stoppen
- Overdracht onderneming
- Overlijden (fictie)
- Ontbinding huwelijk (fictie)
- Verplaatsen naar buitenland (fictie)
- Aangaan samenwerkingsverband
- Inbreng IB onderneming in BV
Wie erft?
Het huwelijksvermogensregime waarin de erflater was getrouwd, bepaalt de omvang en samenstelling
van zijn nalatenschap. Als sprake is van de wettelijke of andere gemeenschap van goederen, komt bij het
overlijden van een van de echtgenoten de helft van het gemeenschappelijke vermogen en zijn
privévermogen in diens nalatenschap terecht.
Als je niets geregeld hebt, zoals een testament, bepaalt de wet de volgorde. Hier mag je niet van
afwijken. De volgorde is zoals onderstaand. Een lagere groep komt alleen aan bod als in een eerder
genoemde groep geen personen inclusief plaatsvervullers aanwezig zijn. De groep erft volgens de wet in
gelijke delen.
1. Echtgenoot en kinderen
2. Ouders, broers en zussen
3. Grootouders
4. Overgrootouders Ontbreken personen in alle groepen, dan erft de staat.
,Kleinkinderen kunnen ook erven wanneer hun ervende ouder is overleden. Kleinkinderen nemen de
plaats van een vooroverleden ouder in. Voorbeeld: vader overlijdt en laat na moeder en één kind. Het
andere kind is vooroverleden. Dat kind heeft zelf drie kinderen. Moeder en het nog in leven zijnde kind
krijgen ieder 1/3e deel, terwijl de drie kleinkinderen op grond van plaatsvervulling samen 1/3 e deel
krijgen, dus ieder 1/9e deel.
Als groep b aan de orde is, moet rekening worden gehouden met enkele bijzondere regels. Het erfdeel
van een halfbroer of halfzuster is de helft van het erfdeel van een volle broer of zuster. Een ouder erft
minimaal een kwart. Als beide ouders dus nog leven, erven zij gezamenlijk dus minimaal de helft.
Testament
Een testament is een bij notariële akte op te maken verklaring van wat de maker wil dat er mijn zijn
vermogen gebeurt na zijn overlijden. Hiermee kan worden afgeweken van de in de wet voorziene
vererving. Een testament is een belangrijk estateplanningsinstrument.
Waarom een testament?
- Een testament regelt zaken die de wet niet regelt (of niet zoals jij dat wilt).
- Een testament voorkomt narigheid in de familie.
- Een testament bespaart belasting.
De notaris stuurt altijd de opgestelde testamenten naar Den Haag. Hierdoor weet de notaris welk
testament het laatst is opgesteld.
Wat regel je in een testament?
- Executeur: degene die erfenis verdeelt. Zorgt ervoor dat hetgeen dat in het testament staat
wordt uitgevoerd.
- Voogdij kinderen
- Bewind (kinderen en kleinkinderen)
- Legaten: iets specifiek toekennen aan bepaalde personen. Bijvoorbeeld dat de aandelen naar
Karel gaan en de rest naar anderen gaat. Mogelijkheid: legaat tegen inbreng van de waarde. In
de nalatenschap zit een vordering van de waarde op Karel.
- Toedeling speciale zaken
- Bedrijfsopvolging: wie krijgt het?
Executeur
Een executeur heeft de volgende taken en bevoegdheden:
- Beheren nalatenschap en voldoening schulden
- Maken boedelbeschrijving
- Vertegenwoordiging gezamenlijke erfgenamen
- Benoeming boedelnotaris
- Uitvoering testamentaire lasten
Soorten executeurs:
- Begrafenisexecuteur (1 ster): heeft de taak de begrafenis te regelen.
- Beheersexecuteur (2 sterren): is belast met het wettelijke (bovenstaande) takenpakket.
- Executeur-afwikkelingsbewindvoerder (3 sterren): heeft het recht om de nalatenschap te
verdelen onder de erfgenamen zonder hun medewerking, mits deze bevoegdheden aan hem in
het testament zijn toegekend.
, Levenstestament
Een levenstestament is een testament voor de situatie vóór overlijden (bijv. in geval van een ongeval,
ziekte, coma, dementie). Het geldt wanneer je zelf niet meer in staat bent om te beslissen.
- Volmacht: direct of uitgesteld, algeheel of beperkt, herroepelijk of onherroepelijk.
- Kan onderhands of via notaris: inschrijving in Centraal Levenstestamenten Register.
Wat regel je in een levenstestament?
- Financieel: bijv. gevolmachtigde of bestuur van onderneming.
- Medisch: wie mag beslissen en info krijgen?
- Wensen: behandelgebod of –verbod, euthanasieverklaring of donorcodicil.
- Fiscaal: schenkingen mogen door gevolmachtigde worden gedaan.
- Overig: social media, digikluis, huisdieren, etc.
Onterven kinderen
Je mag een kind onterven, maar een kind heeft recht op een bepaald deel, genaamd: legitieme portie.
Dit is de helft van wat het kind anders zouden erven. Hij of zij moet daar binnen 5 jaar na overlijden
aanspraak op doen, anders vervalt deze. Een beroep op de legitieme portie leidt ertoe dat de legitimaris
ophoudt erfgenaam te zijn en legitimaris wordt. Hij of zij krijgt een vordering op de nalatenschap, ook
wel uitboedelen genoemd.
Om toch te zorgen dat het kind niets krijgt:
- Moet je zorgen dat je tijdens je leven het geld al weg krijgt (naar de echtgenoot of een ander
kind).
- Kan je ten behoeve van de achterblijvende partner de voorwaarde van niet-opeisbaarheid
verbinden aan een beroep op de legitieme portie. In gevallen waarin de erflater een fors jongere
partner heeft, kan de legitimaris langdurig in de wachtrij geplaatst worden.
- Moet je in je testament bepalen dat het kind genoegen moet nemen met een erfdeel ter grootte
van de legitieme portie onder (tijdelijk of levenslang) bewind, waarbij is bepaald dat het bewind
wordt ingesteld. Bijvoorbeeld bij drugs-, drank- of gokverslaafden. Het kind kan dit via de rechter
aanvechter, maar dit heeft hem al in een achterstandspositie geplaatst.
- Kan je beleggingsvermogen verkopen aan de andere kinderen of echtgenoot tegen een
renteloze, direct opeisbare vordering.
- Kan je de goede kinderen een schenking geven in de vorm van schuldigerkenning en daarover
een hoge rente te betalen. Bij bepaling van de legitimaire massa wordt slechts de geschonken
hoofdsom bijgeteld. De rentebetalingen hollen het vermogen van de schenker en de grondslag
voor de legitieme portie uit.
Onterven echtgenoot / echtgenote
Je kunt ook je echtgenoot onterven, dan heeft hij of zij nergens recht op. Wel heeft de echtgenoot dan
recht om 6 maanden na overlijden te blijven wonen in de huidige woning en gebruik te maken van de
inboedel. De kantonrechter beoordeelt of de langstlevende in zijn of haar omstandigheden behoefte
heeft aan dit vruchtgebruik. De aanspraak op vruchtgebruik vervalt als de langstlevende niet binnen 6
maanden beroep doet op het vruchtgebruik. Daarnaast heeft de langstlevende nog het recht op andere
bezittingen vruchtgebruik te laten vestigen, bijvoorbeeld banklening.
De echtgenoot is beschermd door de wettelijke verdeling, maar als je ervan af wilt wijken, kan je diegene
wel volledig onterven. Dit is anders wanneer er getrouwd is in gemeenschap van goederen.
