GESCHIEDENIS VAN LATINOAMÉRICA – LATINOAMÉRICA DOOR DE EEUWEN HEEN
N.B.: Op het tentamen dien je concepten te relateren aan de periode (wanneer & welke tijd), waar (welk
gebied), welke personen waren belangrijk, wat was het, plaats de terminologie in de context van de tijdsgeest.
Semana 2 – De Nieuwe Wereld (1492 – ca. 1550)
De ontdekking van de Nieuwe Wereld - Cristobal Colón (1436 – 1506)
Colombus kreeg de steun van de Castiliaanse Koningin Isabella om via het oosten de Nieuwe Wereld te ontdekken. Hij
zette voet aan land in de Bahama’s en benoemde de inheemse bevolking ‘Indianen’. Hij liet een nederzetting met
vrijwilligers achter en zij werkten samen met de Taino’s om goud te vinden. Toen Columbus terugkeerde naar Europa met
goud, edelstenen, bijzondere flora en fauna – kreeg hij opnieuw de steun van het Koninklijk hof om aan zijn tweede
ontdekkingsreis te beginnen. De beloftes – zoals winsten, bestuursrecht, volmachten en bevoegdheden) die hij van het
Koninklijk hof ontving, zijn nooit waargemaakt. Daarentegen kreeg het hof van Castilië in 1493 de erkenning van paus
Alexander VI en de daar bijbehorende Castiliaanse aansprakelijkheden en eigendomsrechten.
Taino's
De Taíno was een inheems volk dat leefde in gebieden rond de Caribische Zee en werd voor het eerst ontdekt op de
Bahama's toen Colombus in 1492 op de Bahama’s voet aan wal stak. De Taíno waren tegen het eind van de 16e eeuw als
apart volk uitgestorven, onder andere door ziekten die de kolonisten uit Europa met zich meenamen. Zij hebben de
vrijwilligers uit Spanje geholpen in de zoektocht naar goud en andere rijkdommen. Zo stonden zij sterker in de strijd tegen
de bedreiging van de Arawakken (Indianenstam).
Verdrag van Tordesillas
Het Verdrag van Tordesillas was een internationaal verdrag waar de Castiliaanse Koning Ferdinand II van Aragon en
Isabella, paus Alexander VI) opdracht gaven een verdeling te maken tussen de kolonisatiegebieden van Spanje en Portugal.
Toen zij te horen kregen dat Columbus een ‘Nieuwe Wereld’ had ontdekt, schakelden ze in 1493 paus Alexander VI in om
het alleenrecht op de nieuw ontdekte gebieden te claimen. Hij tekende een grens (langs een meridiaan in de Atlantische
Oceaan) dat alles ten westen van deze lijn toebehoorde aan Castilië, en alles ten oosten daarvan aan Portugal. Het
Spaanse gezag in Castilië tekende het verdrag op 2 juli 1494, gevolgd door Portugal op 5 september 1494.
Doel van La conquista
Het doel van de Conquista op de Nieuwe Wereld was het vinden en toeëigenen van goud (goud = geld). De motieven om
dit te bereiken waren:
• Aanzien (respect, glorie en roem)
• Status (werd verkregen door zich heldhaftig in de strijd op te werpen tegen de Indianen)
• Macht (status werd het machtsmiddel in de verdeling van goud)
• Religie (geloofsverspreiding leidde tot maatschappelijk aanzien)
Encomienda-systeem (toevertrouwsel, geschenk, toewijzing)
De oorsprong van het encomienda-systeem lag al in de Reconquista waar militaire leiders werden beloond voor hun
aandeel in overwinningen. Zo kregen zij feodale privileges over de veroverde gebieden. Na de ontdekking van de Nieuwe
Wereld werd dit principe ook daar ingevoerd. Het werd in Spaans-Amerika een systeem waarbij lokale indianen verplicht
werkten de - in eerste instantie - landbouwgronden en lokale plantages, later ook in de zilvermijnen.
Encomenderos
Voor rijke, mannelijke Spanjaarden die met de conquistadores meetrokken naar Amerika, was het encomienda-systeem
een manier om aan grote stukken grond te komen in Spaans-Amerika. De Spaanse koning deelde de stukken grond uit en
gaf de betreffende encomenderos naast de grond ook de verantwoordelijkheid zeggenschap over de oorspronkelijke
bewoners te hebben. Een soort wederzijdse plicht waarbij de inheemse bevolking te werk werd te stellen, ook moesten zij
belastingen betalen. In ruil hiervoor kregen ze voedsel, onderdak en christelijk onderwijs, waarbij ook werd verwacht dat
de inheemse bevolking zich bekeerde tot de religie van de Spanjaarden.
Hernan Cortés (1519)
Hernán Cortés kreeg van de Spaanse gouverneur van Santiago de Cuba opdracht om het vaste land te verkennen. Hij begon
in Mexico waar hij het Azteekse Rijk wilde veroveren. Dit deed hij met behulp van la Malinche (het Verraad). De Azteken
hadden de Indianen schatplichtig gemaakt. Cortés zag deze kans om de Indianen voor zich te winnen en ze als militairen in
te zetten om het vasteland te veroveren waarbij hij bij een tweede poging de hoofdstad Tenochtitlán veroverde (1521).
La Malinche
La Malinche, ook bekend als Doña Marina / Malinalli Tenepal / Malintzin, was de Indiaanse geliefde van de Spaanse
conquistador (veroveraar) Hernán Cortés. Zij behoorde van origine tot de Maya’s, maar werd verkocht aan de Azteken als
-1-
,slavin waarna zij een belangrijke rol speelde als tolk en adviseur van Cortés. Zij kreeg samen met Cortés een zoon, een
mesties. In het hedendaagse Mexico wordt Malinche beschouwd als verraadster - Azteekse nationalisten gebruiken het
woord "malinchista/malinchismo" voor een landverrader die bloed en cultuur mengt met Europeanen.
Kenmerken Azteken
• Centrum van het Azteekse rijk was Tenochtitlán
• Minder hiërarchische samenleving
• Zij bouwden een dubbeltempel (dubbelpiramide) in Tenochtitlán – het centrum van de religie van de Azteken
• Azteken hadden 2 kalenders:
o Gewone kalender – waarbij het jaar in 365 dagen werd gedeeld verdeeld over 18 maanden van 20
dagen en 5 ‘ongeluksdagen’.
o Religieuze kalender – van 260 dagen, verdeeld over 20 maanden
• Azteken leefden in calpultin (een soort ‘clans’)
• De bevolking was verdeeld in twee klassen: gewone bevolking en de adel
• Ook hadden zij slaven die soms zelfs als mensenoffer aan een tempel werd geschonken
• De Grote Piramide van Cholula is de grootste precolombiaanse piramide ter wereld in Mexico. In de 16e eeuw
dacht de dominicaanse broeder Durán dat Cholula een door de mens gemaakte heuvel was met de naam
Tlachihualtepetl. Het werd zo genoemd omdat erover werd verteld dat de Reuzen het bouwden om naar de
hemelen te klimmen. Deze heuvel was zeer geheiligd; er waren de gewoonlijke en voortdurende
verheerlijkingen, de gebeden, de grote offers, schenkingen, en doden van mannen.
Ayllu
Ayllus waren de politieke en sociale leefgemeenschappen van de pre-Inca's en de latere Inca's. Ze bestonden vooral uit
verwantschapsgroepen, maar ze konden worden uitgebreid met niet-familieleden. Een ayllu was een zelfvoorzienende
gemeenschap, een soort 'clan' die voorzag in haar eigen voedsel en zelf het onderwijs van de gemeenschap in handen nam.
Een ayllu bezat een stuk grond en de leden hadden wederzijdse verplichtingen tegenover elkaar. Met de komst van de
conquistadores werden de encomienda en later de haciënda ingevoerd. De traditionele ayllus verdwenen daardoor en
maakte plaats voor individueel grondbezit door de Europeanen.
Mita
De Mita was een verplichte dienst in de samenleving van het Inca-rijk. Het was een vorm van eerbetoon aan de Inca-
regering in de vorm van arbeid. Belastingarbeid was verantwoordelijk voor een groot deel van de belastinginkomsten van
de Inca-staat; daarnaast werd het gebruikt voor de aanleg van het wegennet, bruggen, landbouwterrassen en
vestingwerken in het oude Peru. Militaire dienst was ook verplicht. Ten tijde van de Spaanse kolonialisering werd deze
verplichte dienst gewijzigd en geïntensiveerd door de Spaanse koloniale regering, waardoor het encomienda-systeem
ontstond.
Francisco Pizarro (1531)
Francisco Pizarro zeilde in 1532 vanuit Panamá naar de Peruaanse kust (Cuzco). Op het moment dat Pizarro's expeditie
Peru binnenviel, waren Atahualpa (Inca-keizer) en zijn halfbroer Huascar verwikkeld in een onderlinge strijd om de
heerschappij over het Rijk die was uitgemond in een burgeroorlog. Pizarro kwam binnen via het noorden van het land,
rond de stad Quito, dat beheerst werd door Atahualpa. Door middel van een list werd Atahualpa gevangen genomen en
vermoordde alle militaire volgelingen en zijn halfbroer Huascar. Hij dwong Atahualpa zijn best bewaarde schatten van goud
prijs te geven om Atahualpa alsnog ter dood te veroordelen. Daarmee kwam een einde aan het bestaan van een
onafhankelijk Incagezag.
Kenmerken Inca's
• Hiërarchische samenleving
• Leefden rondom Cuzco (huidige Perú)
• Hoge mate van politieke en culturele integratie
• Sapa Inca was absoluut heersen en tevens binnende factor van het inheemse volk
• Zij hadden een omvangrijk wetennetwerk die onder toezicht van de Inca-heersers was
• Religie op basis van de verering van de zonnegod Inti
• Taal was het Quechua
• Bedreven in weefpatronen en aardewerk
• In het Andesgebergte werd een stad voor de koning, het hof en hoogstaande Inca’s gebouwd: Machu Picchu
(onder dwangarbeid van mensen en lama’s)
• De Inca’s waren sterk op geneeskundig gebied: complexe hersenoperaties die patiënten meestal overleefden
• Inca’s communiceerden via geknoopte touwen (quipu’s)
Diego de Almagro (1535)
Diego de Almagro was een Spaanse veroveraar en een metgezel en rivaal van Francisco Pizarro. Almagro wordt gezien als
-2-
, Europese ontdekker van Chili. Na de Spaanse verovering van Peru was Almagro ontevreden dat het land zonder een
belangrijke rol voor hem aan Pizarro was gegeven. Na enig klagen kreeg hij Spaanse koninklijke toestemming om het
gebied ten zuiden van Peru te veroveren. Zijn reis zuidwaarts begon in Cuzco, Peru. Met behulp van de zoon van een Inca-
heerser, leidde hij zijn mensen over de bergen van de Andes. Hij reisde zuidwaarts waar hij de vijandige Mapuche Indianen
zag en besloot terug noordwaarts te gaan, zonder de schat en de rijkdom te vinden die hij zocht. Op zijn reis naar het
noorden kwam hij in een woestijn terecht, waar gebrek aan water en voedsel zijn tol eiste. In het door hem ontdekte
gebied, het tegenwoordige Chili, heeft hij geen enkele stad opgericht.
Kenmerken Maya's
• Centrum van de Maya’s was Guatemala
• Zij hadden een gezamenlijk rechtsstelsel; een juridisch systeem met rechters waarbij de nadruk werd gelegd op
rechtvaardigheid
• Volk dat bedreven was in de exacte wetenschappen (een van de eerste volkeren van het wiskundige gebruik van
het getal 0).
• Hiërarchische samenleving
• Maya’s hadden een volwaardige schrijftaal en schreven boeken.
• Maya’s bezaten een kalender. De drie belangrijkste kalenders van de Maya’s waren:
o De Haab (365 dagen) als burgerlijk kalender
o De Tzolkin (260 dagen) als religieuze kalender
o De Lange Telling voor historische doeleinden
• De Maya’s bouwden een grote tempelpiramide die gewijd was aan een god dat werd omringd met openbare
gebouwen, tempels, sportvelden etc. Daaromheen stonden woonhuizen en kleinere gebouwen.
• De Maya’s waren ver ontwikkeld in de geneeskunde: verdoving, prothesen, hechtingen
Pedro de Valdivia (1540)
Pedro de Valvidia wilde afmaken wat Diego de Almagro niet lukte. Hij trok in 1540 verder naar Chili, waarbij hij de route
van Diego de Almagro volgde door de Atacama-woestijn. Hij stichtte een aantal nederzettingen, waaronder Santiago
(1541). Hij verkreeg de titel van gouverneur van Chili. De nieuwe kolonie had het echter niet makkelijk. De Mapuches
konden niet geheel verdreven worden en zo kon hij in 1549 Concepción stichten als laatste nederzetting. Er werd echter
weinig goud gevonden.
Kolonisatie van de Nieuwe Wereld
In 1550 was het Spaanse koloniale gezag van het Koninkrijk van Castilië. Bij de verovering werden de Spanjaarden gesteund
in de kosten door Italië en veroveraars waren afkomstig uit heel Europa. Ook werden zij voorzien van de beste wapens en
schepen.
Gevolgen van la Conquista
De gevolgen van de verovering van de Nieuwe Wereld waren de verplaatsing van de traditionele heerschappij door de
Europeanen zoals de invoer van de nieuwe flora en fauna, de invoer van een nieuwe bevolkingsgroep, verbittering en
isolement van de Indianen en de demografische ramp waar vele Indianen het leven lieten en Amerika zich een ander
gezicht liet aanmeten door de vermenging van Europeanen met Indianen: mesties.
-3-
