Samenvatting
Samenvatting Duits Literatuur SE
- Vak
- Duits
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Alle Duitse literaire tijdperken uitgewerkt met voorbeelden.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 36 pagina's
Voorbeeld 4 van de 36 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Duits Literatuur Uittreksel SE4Hoofdstuk 1: Aufklärung/De Verlichting (1720-1785)
‘ Habe Mut, dich deines eigenen Verstandes zu bedienen! ‘
‘ Heb moed om je eigen inzicht te gebruiken!’
Maatschappij/Politiek
- De term verlichting beschrijft een pan-Europese intellectuele beweging uit de 18e
eeuw die ontstond Engeland en Frankrijk.
- Verlichting of rationalisme (Ratio = Rede) is een denkrichting waarin de menselijke
rede als uitgangspunt dient.
- De ideeën van de Verlichting zijn terug te voeren op belangrijke filosofische
denkwijzen of stromingen: het Engelse empirisme en het Franse rationalisme. Het
empirisme ziet zintuiglijke ervaring als de bron van kennis. Voor het rationalisme
daarentegen is de rede de belangrijkste bron van kennis.
- Deïsme: God wordt beschouwd als de schepper van de wereld, maar als zodanig
heeft hij sinds de schepping geen verdere invloed op de wereldgebeurtenissen.
Volgens het deïsme komt alles wat de mens herkent, voort uit eigen inzicht. Het
deïsme weet net zo weinig over goddelijke openbaring als over wonderen of
profetieën.
- René Descartes (Fr.) introduceerde het rationalistische denken in de filosofie, door
alleen onbetwistbare feiten te erkennen. Zijn spreuk "Ik denk, dus ik ben" (cogito
ergo sum) weerspiegelt het grenzeloze vertrouwen in de mogelijkheden van de
geest.
- Immanuel Kant noemde de Verlichting: "de ontsnapping van de mens uit zijn zelf
veroorzaakte onvolwassenheid". Onvolwassenheid is het onvermogen om je
verstand te gebruiken zonder de leiding van een andere. Deze onvolwassenheid is
aan zichzelf te wijten als de oorzaak ervan niet ligt in het gebrek aan begrip, maar in
het gebrek aan moed en om het te gebruiken zonder de begeleiding van een ander.
‘Heb moed (sapere aude) om uw verstand te gebruiken!"
- De Verlichting bevorderde de opkomst van de exacte natuurwetenschappen en
streeft ook politieke doelen na: de politiek wetteloze burgers streven naar
emancipatie en de afschaffing van de absolute staat.
- De opvatting dat de mens een rationeel wezen is en daarom in staat tot redelijke
inzicht, leidt tot een optimisme over vooruitgang. De belangrijkste problemen van het
menselijk samenleven kunnen worden opgelost in een rationele, haalbare
samenleving.
Literatuur
- Tot 1740 staat de literatuur in het teken van Johann Christoph Gottsched. Hij
oriënteert zich in Frans classicisme. Hij eist naleving van de drie eenheden (plaats -
tijd - handeling) en de klassen stand (edelen en prinsen komen voor in de tragedie,
bourgeoisie tragedie, burgers en boeren in komedie).
- In de tweede helft van de 18e eeuw stond de literatuur in het teken van Gotthold
Ephraim Lessing. Lessing's theatrale hervorming werd geïnspireerd door het Engelse
theater (Shakespeare). Hij verliet de standaard poëtica en Gottsched's opvatting van
literatuur en introduceert de burgerlijke tragedie.
, - Literatuur dient niet langer als het vermaak van de hoofse samenleving, maar als een
medium en instrument van verlichting voor de bourgeoisie. De belangrijke taak is de
verspreiding van verlichte ideeën. Met een beroep op de Latijnse dichter Horaz, heeft
literatuur de taak om te leren en te vermaken, prodesse et delectare.
- De voorkeurstaal is Duits. Een duidelijke syntaxis en een zakelijke stijl worden
gehandhaafd. In proza wordt duidelijke taal gebruikt die voor de lezer gemakkelijk te
begrijpen is.
- Populaire genres: Fabels, parabels, gedichten en drama's.
Werken
- Johann Christoph Gottsched: Versuch einer kritischen Dichtkunst vor die Deutschen
(1730).
- Gotthold Ephraim Lessing: Minna von Barnhelm (Lustspiel, komedie, 1767), Emilia
Galotti (burgertragedie, bürgerliches Trauerspiel, 1772), Nathan der Weise
(ideeëndrama, Ideendrama, 1779)
Begrippen
Gesamteuropäische geistige Bewegung → pan-Europese intellectuele beweging
Menschliche Vernunft als Ausgangspunkt → menselijke rede als uitgangspunt
Empirismus → kennis komt voornamelijk of geheel voort uit de zintuiglijke ervaring
Sinneserfahrung → zintuiglijke ervaring
Rationalismus → de rede is de enige of voornaamste bron van kennis
Vernunft → de rede, het menselijk denkvermogen
Deismus → Deïsme, God heeft de wereld geschapen, maar oefent hier verder geen invloed
op uit.
Keinen weiteren Einfluss → geen verdere invloed
René Descartes → introduceerde het rationalistische denken in de filosofie, door alleen
onbetwistbare feiten te erkennen.
‘Ich denke, also bin ich’ → ‘Ik denk, dus ik ben’
Immanuel Kant → noemde de verlichting ‘der Ausgang des Menschen aus seiner
selbstverschuldeten Unmündigkeit’ → de ontsnapping van de mens uit zijn zelf
veroorzaakte onvolwassenheid.
Unmündigkeit → onvolwassenheid
Selbstverschuldet → zelf toegebracht
Entschließung des Mutes → gebrek aan moed
‘Habe Mut, dich deines Verstandes zu bedienen!’ → Heb moed om uw verstand te
gebruiken!"
Entstehung der Exakten Naturwissenschaften → de opkomst van de exacte
natuurwetenschappen
Politische Ziele → politieke doelen
Emanzipation → emancipatie, streven naar een volwaardige plaats in de samenleving
vanuit een achtergestelde positie
Abschaffung des absolutistischen Staates → afschaffing van de absolute staat
Fortschrittsoptimismus → optimisme over vooruitgang
Johann Christoph Gottscheds → orieënteert zich in het Französischen Klassizismus →
Franse classicisme en houdt zich aan de Einhaltung der drei Einheiten → de naleving van
de drie eenheden
,Ständeklausel → klassenstand
Gotthold Ephraim Lessings → verliet de standaard poëtica en Gottsched's opvatting van
literatuur en introduceert de burgerlijke tragedie
Medium und Instrument der Aufklärung des Bürgertums → een medium en instrument
van verlichting voor de bourgeoisie
Nützen → leren/ helpen/ profiteren
Erfreuen → vermaken
Deutsch Hochsprache → Duitse taal op hoog niveau
Hoofdstuk 2: Sturm und Drang (1767-1785)
‘ Gefühl ist mehr als Denken! ‘
‘ gevoel is meer dan denken! ‘
Maatschappij/Politiek
- Sturm und Drang is eerder een korte literaire protestbeweging dan een tijdperk
tussen 1765 en 1785, dus kort voor de Franse Revolutie (1789)
- Het zijn vooral jonge auteurs die de nuchterheid van de Verlichting verwerpen. Zij zijn
ontevreden met de politieke en literaire situatie van hun tijd.
- De Stürmer und Dränger werden sterk beïnvloed door de opvattingen van de
Fransman Jean-Jacques Rousseau. Rousseau beweert het tegenovergestelde van
de verlichtingsdenkers: "Het gevoel is waardevoller dan de rede/ het verstand" (Le
sentiment est plus que la raison)
- Voor Rousseau is de terugkeer naar de natuur (Retour à la natur) de enige
mogelijkheid, om zichzelf te bevrijden van de dictaten, van de rede en de verlichte
beschaving.
- De Sturm und Drang keerde zich tegen het absolutisme en de corporatieve sociale
orde.
Literatuur
- Genialiteit, subjectiviteit en originaliteit worden centrale kwaliteitskenmerken van
literatuur
- Het genie is een kenmerkende term in Sturm und Drang. De dichter is geen
intellectueel, maar een creatief genie, een 'sterke jongen' die geen grenzen kent.
- Hij volgt alleen zijn eigen regels en verlangens, zonder enige overweging van de
sociale normen. Zelfs als hij daaraan sterft, volgt hij zijn passies.
- Voor de jonge dichters belichaamt Shakespeare het ideale type van het onvervalste
genie, hij is hun rolmodel.
- De "Stürmer und Dränger" verwierpen het classicistische (Franse) theater van de
regels en pleitte voor een ongekunsteld, natuurlijk theater waarin het individu het
natuurlijke lot treft.
- Het gaat niet om (moralistische) belering, maar om het uitdrukken van het hart, het
gevoel en om emoties te uiten.
- Vaak wordt het conflict tussen de natuurlijkheid van het individu aan de ene kant en
sociale beperkingen aan de andere kant beschreven.
- De dichters gebruiken een mensgerichte, emotionele taal met veelvuldig gebruik van
machtsuitdrukkingen.
- Populaire genres: Drama's (Dramen), ervaringspoëzie (Erlebnislyrik)
, Werken
- Johann Wolfgang von Goethe: Die Leiden des jungen Werthers (Roman, 1774),
poëzie (Lyrik), bijv. Willkommen und Abschied (1775), Mailied (1775), Prometheus
(1772-1774).
- Johann Gottfried Herder: Über die neuere Deutsche Literatur (Kritik, 1767).
- Friedrich Schiller: De Räuber (drama, 1781), Kabale und Liebe (burgerlijke tragedie,
bürgerliches Trauerspiel, 1784).
Begrippen
literarische Protestbewegung → literaire protestbeweging
Junge Autoren → jonge auteurs
Jean-Jacques Rousseau → beweerde ‘Das Gefühl ist wertvoller als die Vernunft’ →
"Het gevoel is waardevoller dan de rede/ het verstand"
Rückkehr zur Natur → terugkeer naar de natuur
Genialität, Subjektivität und Originalität → Genialiteit, subjectiviteit en originaliteit
Das Genie → het genie
Ein schöpferisches Genie → een creatief genie
Keine Grenzen → geen grenzen
Seinen eigenen Regeln und Wünschen → zijn eigen regels en verlangen
Shakespeare → rolmodel van de jonge dichters in deze tijd
Ungekünsteltes, natürliches Theater → ongekunsteld, natuurlijk theater
Natürlichkeit des Individuums → natuurlijkheid van het individu
Gesellschaftlichen Zwängen → sociale beperkingen
Volksnahe → mensgericht
Gefühlsbetonte → emotioneel
Kraftausdrücken → machtsuitdrukkingen
Hoofdstuk 3: Weimarer Klassik (1786-1805)
‘Erziehung statt Revolution’
‘Onderwijs in plaats van revolutie’
Maatschappij/Politiek
- Het begrip "klassiek" is afgeleid van de Latijnse term "classicus", die oorspronkelijk
een sociale categorie aanduidde: de "classici", dit waren de leden van de van de
hoogste belastinggroep in Rome.
- In de zin van een esthetisch begrip van norm staat "klassiek" voor auteurs en
werken, waaraan een tijdloze geldigheid wordt toegeschreven. Klassiek" betekent
voorbeeldig.
- De archeoloog en kunsthistoricus Winckelmann prijst de kunst van de oudheid en
spreekt van “edele eenvoud en stille grootsheid”. In de beelden van de oudheid ziet
men een harmonie van innerlijke en uiterlijke schoonheid.
- Als tijdperk term verwijst klassiek naar een tijdperk in de geschiedenis van de Duitse
literatuur tussen Goethe's reis naar Italië (1786-1788) en Schiller's dood (1805).
- De stad Weimar is het centrum van de Klassieke periode, waar vooraanstaande
dichters en denkers uit die tijd zoals Herder, Goethe en Schiller heen verhuisden.
- De Klassieke periode is een soort synthese van Verlichting (rationalisme en
optimisme) en Sturm und Drang (gevoel en individualisme): de nadruk ligt op de
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper mauritsvanscherpenseel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,48. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen