Samenvatting Strafrecht en Rechtsstaat
Inhoud
Week 1. .................................................................................................................................................... 3
Hoorcollege week 1 ............................................................................................................................. 3
Sandrine Berges, How to interpret a philosophical text, in: Introduction to philosophy I, (pagina’s 6
t/m 9) ................................................................................................................................................... 4
Brian Z. Tamanaha, On the Rule of Law: History, Politics, Theory, Cambridge University Press,
2004, hoofdstukken 7, 8, en 9 ............................................................................................................. 4
Joseph Raz, “The Rule of Law and its Virtue”, in: Joseph Raz, The authority of law: Essays on Law
and Morality ...................................................................................................................................... 14
Week 2. .................................................................................................................................................. 17
Hoorcollege week 2 ........................................................................................................................... 17
Maurice Adams, ‘De Grondwet als winterdijk’, NJB 2024/1551 ..................................................... 19
HR 11 april 2006, NJ 2006/393 m.nt. Y Buruma. ............................................................................. 20
HR 9 februari 2021, NJ 2021/120 m.nt. J.M. Reijntjes. .................................................................... 20
Week 3 ................................................................................................................................................... 22
Hoorcollege week 3 ........................................................................................................................... 22
Cesare Beccaria, On Crimes and Punishments, University of Toronto Press 2008, p. 9-20,
(Nederlandse vertaling: Over misdaden en straffen, Den Haag: Boomjuridisch 2016, p. 57-72). .... 24
Klaas Rozemond, ‘De droom van Beccaria’, Netherlands Journal of Legal Philosophy, 2010 (39) 2,
p. 164-170.......................................................................................................................................... 26
HR 23 mei 1921, ECLI:NL:HR:1921:186, NJ 1921/564 m.nt. B.M. Taverne (Elektriciteit),
beoordeling middel 4 (Hoge Raad, A-G Besier en noot Taverne). .................................................... 29
District Court of Jerusalem, 11 december 1961, Criminal Case No. 40/61, § 7 en § 27 ................... 31
HR 18 september 2001, ..................................................................................................................... 31
Week 4 ................................................................................................................................................... 32
Immanuel Kant, Groundwork for the Metaphysics of Morals, Yale University Press 2018, p. 9-20 en
27-30 (Fundering voor de metafysica van de zeden, vijfde druk, Boom 2008, eerste en tweede
hoofdstuk (de uitleg van imperatief en categorisch). ........................................................................ 32
The Trial of Adolf Eichmann, District Court Sessions, session 105-04 en
https://youtu.be/dkXllchxhiM?si=Dp4WNb6O1mP1rsRq vanaf minuut 8.00 ................................. 35
Tessa Keown, ‘The Defence of Superior Orders in International Criminal Law: The Eichmann Trial
and Kant's Philosophy’, 2 juni 2014: https://ssrn.com/abstract=3054346......................................... 36
District Court of Jerusalem, 11 december 1961, Criminal Case No. 40/61, § 216-243 .................... 37
HR 14 februari 2016, ECLI:NL:HR:1916:BG943, NJ 1916/681 (Melk en water). .......................... 38
HR 17 oktober 2023, ECLI:NL:HR:2023:1295, NJ 2024/150 m.nt. P.H.P.H.M.C. van Kempen. .... 38
,Week 5. .................................................................................................................................................. 40
Hoorcollege week 5 ........................................................................................................................... 40
John Stuart Mill, On Liberty, ‘Introductory’ (Over vrijheid, Boom (verschillende drukken), ‘Ter
inleiding’). ......................................................................................................................................... 42
Joel Feinberg, Harm to Others, Oxford University Press 1984, p. 3-26............................................ 44
Bas de Wilde, Britta van Beers, Sanne Buisman en Daniel Bökenkamp, Strafbaarstelling van
lijkschennis, WODC 2022, p. 13-28 en de passages en conclusies over necrofilie. ......................... 46
HR 20 februari 1933, ECLI:NL:HR:1933:229, NJ 1933, p. 918 m.nt. B.M. Taverne (Veearts). ...... 54
HR 15 oktober 1923, ECLI:NL:HR:1923:243, NJ 1923, p. 1329 (Opticiën). .................................. 56
Rb. Den Haag 29 mei 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:6354 (Hennepbezorger) ............................... 57
Week 6 ................................................................................................................................................... 57
Artikel Politics of Freedom - The Domesticated Foxes of Bastøy .................................................... 57
Angela Y. Davis, Are Prisons Obsolete?, Seven Stories Press, New York: 2003, hoofdstukken 1, 5 en
6 ......................................................................................................................................................... 58
City Hub boekje over detentiehuizen in Utrecht ............................................................................... 61
Tommie Shelby, The Idea of Prison Abolition, Princeton University Press (2022), introductie en
hoofdstuk 3 ........................................................................................................................................ 62
Week 7 ................................................................................................................................................... 72
Documentaire, ‘De stem van Idlib’ op NPO...................................................................................... 72
Nadassa Noorda, “Law Reform as a Response to Terrorist Threats,” New Criminal Law Review, 23
(4), 2020 ............................................................................................................................................ 72
A. Van den Dolder
Universiteit van Amsterdam
Strafrecht en Rechtsstaat
2
,Week 1.
Hoorcollege week 1
Joseph Raz is één van de voorstanders van de formele rechtststaat van de Rule of Law. Hij geeft de
volgende kenmerken van een formele rechtststaat:
1. Regels moeten op de toekomst zien, moeten open zijn en duidelijk;
2. Regels moeten relatief stabiel zijn;
3. Beslissingen en besluiten moeten gebaseerd zijn op open stabiele, duidelijke en algemene
regels;
4. Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht;
5. Procedurele rechtvaardigheid;
6. Rechter bevoegd te oordelen over implementatie overige beginselen;
7. Rechter moet toegankelijk zijn;
8. Discretionaire bevoegdheden van opsporings-en vervolgende instanties moet hen niet in staat
stellen het recht te preverteren.
Formele interpretatie van de Rule of Law: Joseph Raz
• Gericht op juiste bronnen van recht en juiste vormen van legaliteit;
• Rule of Law – mensenrechten –democratie- economische vrijheid – sociale welvaart.
Substantieve inpertatie van de Rule of Law
• Onder andere Tom Bingham en Ronald Dworkin;
• De inhoud van het recht moet voldoen aan een bepaald idee van rechtvaardigheid of een
bepaald principe;
Dus: formele interpretaties zijn gericht op de juiste bronnen van legaliteit, terwijl substantieve
theorieën ook kijken naar de inhoud van het recht.
Rule of Law verenigbaar met schending van mensenrechten?
• Joseph Raz: de Rule of Law is verenigbaar met schending van mensenrechten. Met een goed
werkende rechtsstaat kunnen er mensen worden onderdrukt, maar ook worden beschermd.
o Analogie van een scherp mes: met een mes kan je boter snijden, maar je kan het ook
gebruiken om er iemand mee te doden. Van belang is het doel waarvoor je het mes
gebruikt.
• Tom Bingham: radicale verontachtzaming mensenrechten niet verenigbaar aangezien hij van
mening is dat fundamentele mensenrechten een essentieel onderdeel vormen van een
rechtsstaat.
• Volgens de dikke substantieve benadering is armoede niet verenigbaar, omdat er dan geen
rechtsstaat is.
Kritiek op de substantieve interpretatie
• Volgens Joseph Raz is dit te complex;
• De Rule of Law is één van de idealen;
• De Rule of Law gaat niet over:
o Privé-zaken;
o Moraliteit.
• Contra: afwegen van Rule of Law met andere idealen (zoals mensenrechten) is onwenselijk.
3
, Sandrine Berges, How to interpret a philosophical text, in: Introduction to philosophy I, (pagina’s 6
t/m 9)
Om een filosofische tekst te lezen, dien je 2 vragen te kunnen beantwoorden:
1. Wat zegt de auteur, en wat wil hij/zij dat je gelooft?
2. Hoe verdedigt de auteur zijn standpunt? Welke redenen geeft de auteur om je ervan te
overtuigen dat zijn standpunt juist is?
Om de eerste vraag te kunnen beantwoorden moet je de thesis van de auteur vinden. Dit kan er 1 zijn,
maar het kunnen er ook meerderen zijn. Een thesis is een standpunt wat de schrijver wil dat je gelooft
dat waar is.
Als je een thesis formuleert, zowel je eigen of de interpretatie van een ander, moet dit altijd duidelijk
en bondig zijn. Dit betekent dus 1 zin in plaats van 1 alinea. Probeer de thesis te onderscheiden van de
informatie die de auteur geeft.
Mogelijke problemen:
1. Het kan ook zo zijn dat de schrijver zijn thesis in een citaat verwerkt, maar dit is niet altijd
eenvoudig te vinden als de auteur niet op een duidelijke en bondige manier schrijft. De thesis
kan dan opgesplitst of verspreid zijn over meerdere zinnen. In dit geval is het goed om delen
van elke zin te citeren en deze te koppelen, zoals "part 1 [...] part 2 [...] part 3 [...]."
2. De thesis kan ook te ambitieus zijn, waarbij de manier waarop de thesis is geschreven
meerdere verschillende betekenissen heeft. De schrijver kan dan 1 ding bedoelen, maar kan
ook meerdere dingen bedoelen. Als je de thesis in je eigen worden verwoord moet je dit
duidelijk doen, zelfs als de auteur dit zelf niet doet.
Om de tweede vraag te kunnen beantwoorden moet je het argument van de auteur herkennen. Een
argument, zijn meerdere statements die een goede reden geven om iets te geloven. De redenen zijn
premises en hetgeen wat je redenen geeft is de conclusie. Als er dus wordt gevraagd om een argument
in de tekst te herkennen, moet je dus eerst de meerdere statements (premises) en de conclusie
herkennen. Elk argument, premise of conclusie moet niet langer dan 1 zin lang zijn.
Om de premises of de conclusie te vinden moet worden gekeken naar ‘argument indicating
expressions’. Er zijn twee soorten:
• Conclusion Indicating Expressions - CIE: eerst een premise en dan een conclusie.
• Premise Indicating Expressions - PIE: eerst een conclusie en dan een premise.
Brian Z. Tamanaha, On the Rule of Law: History, Politics, Theory, Cambridge University Press, 2004,
hoofdstukken 7, 8, en 9
Hoofdstuk 7 formele theorieën
Er zijn twee hoofdcategorieën van alternatieve theoretische formuleringen van het begrip rechtsstaat,
die elk 3 verschillende vormen kennen:
1. De formele theorie;
• Rule of law: wet als instrument van overheidsactie;
• Formele legaliteit: algemeen, prospectief, duidelijk en zeker;
• Democratie + legaliteit: toestemming bepaalt de inhoud van de wet.
2. De substantieve theorie;
• Individuele rechten: eigendom, contract, privacy en autonomie;
• Recht op waardigheid en/of rechtvaardigheid;
• Sociale welvaart; substantieve gelijkheid, welzijn en behoud van de gemeenschap.
4
