Hoorcolleges Verdiepend Strafrecht
Week 1 – Kennisclips
Kennisclip 1: Criminalisering
Boerkaverbod ingevoerd, majesteitsschennis weggehaald.
Criminalisering en de sociale constructie van criminaliteit
Formele v. de facto (de)criminalisering
Criminalisering is het proces waardoor bepaalde gedragingen als strafbaar worden
geëtiketteerd. Dit verandert met de tijd door maatschappelijke, politieke en criminele
ontwikkelingen. Tot 1991 was verkrachting binnen het huwelijk niet strafbaar binnen
Nederland.
Is strafbaarstelling soms ook symbolisch? Als maatschappij nemen we een probleem
serieus.
Feitelijke criminalisering: sommige wetten bestaan nog wel maar worden niet/nauwelijks
gehandhaafd. Er kan gedoogd beleid zijn, het zou anders veel opsporingscapaciteit vergen
om alle strafbare feiten op te sporen en te vervolgen. In 2014 is godslastering verwijderd uit
de wet. rechtspraak: Ezelsproces
Zedendelicten: woord van slachtoffer tegenover verdachte, wat accepteer je als
bewijsminimum?
Kennisclip 2: Strafrecht als ‘ultimum remedium’
Ultimum remedium = laatste redmiddel als er geen alternatief is
Wat is er bijzonder aan het strafrecht?
- Vrijheidsstraf
- Strafvorderlijke bevoegdheden (dwangmiddelen)
- Aard/doel van de sanctie (toevoegen van leed is het doel)
- Gevolgen (VOG) strafblad
- Symbolische werking/ normatieve lading (autoriteiten zeggen met strafrecht ‘dit mag
niet’) stigmatiserende werking.
Verschil tussen rechtsdelicten en wetsdelicten.
Omdat het strafrecht zo ingrijpend is zijn er meer waarborgen, relatief hoge
rechtsbescherming.
Discussie of het verschil met andere rechtsgebieden nog wel zo groot is, met name het
bestuursrecht.
Verschil strafrecht en bestuursrecht
- Sr & Br naar elkaar toegegroeid
o Bv: bestuurlijke boete (bestuursrecht krijgt ook sancties)
- Waarborgen/rechtsbescherming ook (art. 6 EVRM) het is niet de bedoeling om het
strafrecht te omzeilen door bestuursrecht in te zetten, als de aard van de norm en de
sanctie punitief zijn valt het onder de criminal charge, art. 6 EVRM. Hier komen
bepaalde rechten bij (onschuldpresumptie, nemo teneteur, legaliteitsbeginsel, geen
straf zonder schuld.
- Maar nog steeds verschillen bestuursrechter toetst minder indringend dan de
strafrechter. Strafrecht heeft schorsende werking.
OM kan nu ook zelf strafbeschikkingen opleggen. Burger moet zelf naar de rechter stappen
als hij het niet eens in met zijn straf.
,Punitief bedoeld: bestraffend
Strafrecht en civiel recht
Delicten als belediging en smaad worden vaak eerder civiel rechtelijk afgedaan, maar het
kan ook via het strafrecht.
Voordeel strafrecht ten opzichte civiel recht: dwangmiddelen vanuit de staat op verdachten
op te sporen.
Voorbeeld: wraakporno. Haast onmogelijk te bewijzen wie deze beelden erop heeft gezet,
dus moeilijk via het civiel recht te bewijzen.
Kennisclip 3: Criteria strafbaarstelling
Zijn er grenzen aan strafbaarstelling door de democratisch gekozen wetgever?
Rem op democratisch proces
- Grondrechten/mensenrechten vrijheid van de burger staat voor, die vrijheid wordt
beperkt door strafbaarstellingen. Mag alleen als het niet een te verre inbreuk maakt
op mensenrechten. Legaliteitsbeginsel.
- ‘criteria voor strafbaarstelling’ wanneer is strafbaarstelling gerechtvaardigd?
(schadebeginsel = harm principle). Gedrag moet schadelijk zijn om het strafbaar te
stellen. Dit staat niet in de wet! Geen wettelijke criteria, meer toetsingscriteria of
strafbaarstelling op zijn plaats is. Kunnen fungeren als toetsstenen.
Sociale wetenschappen
Politieke context
Waarom is niet juridische kennis van belang?
- Wat is het probleem? Om te weten of het zin heeft om gedrag strafbaar te stellen
moet je wel iets weten of gedrag of de context waarbinnen het plaats vindt. Sociale
wetenschappen kunnen helpen bij de diagnose van het probleem.
- Is het strafrecht effectief om dit probleem aan te pakken? Pakkans heeft meer effect
dan alleen de handeling strafbaar stellen. Onderzoeken naar wat de neveneffecten
zijn.
- Relatie tot strafdoel
Wetgeving wordt getoetst aan de aanwijzing voor regelgeving. Regel moet noodzakelijk zijn,
kijken naar het zelfregulerend vermogen van de maatschappij voor het opstellen van een
regel. Het aantal strafbaarstellingen is toegenomen. Criteria van strafbaarstelling gaan uit
van een rationele afweging van de rechter, ook nog het politieke aspect.
Politieke partijen maken vaak deals met elkaar om bepaalde strafbaarstellingen voor elkaar
te krijgen. Als in de politiek besloten is tot strafbaarstelling dan gebeurt dit vaak ook.
,Week 1 – Discussie on campus
2. Vragen naar aanleiding van het voorgeschreven artikel van Pitcher & Samadi:
Waarom heeft seksueel geweld tegen vrouwen lange tijd geen prioriteit genoten in de
opsporing en vervolging? In hoeverre is de situatie nu veranderd?
Wat heb je van dit artikel geleerd over het belang van (de reikwijdte van)
strafbaarstelling?
Wat is jouw visie op het beginsel van strafrecht als ultimum remedium, mede in het
licht van dit artikel?
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.bjutijdschriften.nl/
tijdschrift/BSb/2021/5/BSb_2666-6901_2021_002_005_005.pdf
Pitcher en Samadi
Het was lange tijd zo dat opvolging en vervolging tegen seksueel geweld tegen vrouwen
geen prioriteit had. Werd gezien als een privé probleem tussen partners, vanuit het idee dat
het vrouw bezit is van de man. Sinds emancipatie beweging is er iets veranderd, maar nog
steeds weinig. Aangifte bereidheid was erg laag. Victim blaming. Vanaf de jaren 80 meer
aandacht in beleid en wetgeving, het werd strafbaar gesteld. Slachtoffers moesten openbaar
getuigen, kregen weinig steun. Meer aandacht nu gekregen voor zedendelicten, en er zijn
zedenrechercheurs. Situatie is nog verre van ideaal, contact met politie en justitie wordt als
negatief ervaren. Aangiftebereidheid is 16%.
Zeden victimisatie: al keer slachtoffer van strafbaar feit en je komt er nog een keer mee in
aanraking. Willen we voorkomen!
Seksuele misdrijven worden vaak gepleegd door bekende van het slachtoffer.
Zedenwetgeving wordt nu verruimd, wetsvoorstel voor gemaakt (met name om verkrachting).
Seks tegen de wil wordt strafbaar gesteld, met name door de consent discussie. Gaat om de
formele en wettelijke strafbaarstelling. Als je de opsporing en vervolging bekijkt dan schort er
nog teveel in Nederland, vindt niet op een adequate manier plaats. Zit een frictie tussen.
Ultimum remedium: pagina 183
Staten zijn verplicht om mensenrechten schendingen te voorkomen op basis van de
positieve verplichtingen.
Pagina 187: bepaalde ernstige delicten behoeven de strafrechtelijke maatregel als preventie
voor toekomstige gevallen.
Weliswaar is het strafrecht niet slechts preventief maar ook reactief van aard, en kunnen er
vraagtekens worden gezet bij het vermogen van het strafrecht om daadwerkelijk af te
schrikken, dit doet niet af aan het uitgangspunt dat bepaalde (ernstige) delicten een
strafrechtelijke reactie behoeven als maatregel ter voorkoming van toekomstige gevallen. In
het totaalpakket aan maatregelen dat nodig is om deze strafbare feiten te voorkomen, kan
de inzet van het strafrecht niet ontbreken
3. Vragen over het Nader rapport bestuurlijke boetestelsels:
Welk probleem ligt ten grondslag aan het rapport (en aan het advies van de
Afdeling)?
Op welke punten verschilt het standpunt van het kabinet van het advies van de
Afdeling over het verzwaren van de rechtsbescherming in het bestuursrecht?
Wat houdt het criterium van de open versus besloten context in en waarom dient dit
criterium volgens het kabinet niet langer bepalend te zijn?
In 2018 het kabinet het criterium open context hanteren (= er bestaat een relatie
tussen een onder toezicht gestelde en toezichthouder) Strafrecht is bij uitstek
geschikt als het gaat om overtredingen van voorschriften met normatieve lading.
, Verschil tussen de boetes in het bestuur en strafrecht.
Ordeningsrecht in bestuurlijke handhaving, omvat wetgeving waarom inkomen en vermogen
worden belast. Handhaving via punitief bestuursrecht en strafrecht. (bestuurlijke boetes)
Pagina 13: ruim 100 wetten waarin de boete bevoegdheid is toegekend aan
bestuursorganen. Duale handhavingsstelsel.
Pagina 20-21, 24
Afdeling: verschillen in rechtsbescherming zijn niet meer te rechtvaardigen. Bestuurlijke
boete was bedoeld om relatief lichte feiten te beboeten.
Verschillen waren toelaatbaar mits goed geformuleerd door de rechter.
Week 2 – Kennisclips
1886: Ultimum Remedium
1911: Zedelijkheidswetgeving
Jaren ‘20/;30: openbare orde
Jaren ‘60/’70: individuele vrijheid
Jaren ’80: inzetten op aanpak criminaliteit, punitief bestuursrecht
Jaren ’90: toename criminalisering, zedenwetgeving uitgebreid
21 eeuw: uitsluiten risico’s (terrorisme bestrijding na 9/11)
Nationale actoren:
- Nederlandse wetgever
- Nederlandse rechter
- OM & Politie
Nederlandse wetgever
Strafbaarstelling: Keuzes
- Wel of niet strafbaar stellen
- Welke bestanddelen
o Objectief (beperking in termen van plaats, artikel 239 Sr, beperking in normen)
o Subjectief (opzet, schuld)
- Strafuitsluitingsgronden (algemeen/bijzonder)
- Algemene leerstukken zoals voorbereiding, medeplichtigheid
- Sanctie
- Strafvordering bv op klacht
Vredespaleis in Den Haag: Internationaal gerechtshof
Mensenrechten verdragen, EVRM
Specifieke verdragen, cybercrime
Internationale invloed kan op twee manieren werken:
- Negatieve verplichtingen dingen strafbaar stellen, maar niet alles (Vrijheid van
meningsuiting)
- Positieve verplichtingen verplicht om bepaald gedrag strafbaar te stellen
